آئین‌های عزاداری محرم در خراسان‌شمالی

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصراترک»، اجرای مراسم مذهبی در ایام شهادت به‌خصوص ماه‌های محرم و صفر در ایران مرسوم است و با احترام و ارادت ویژه‌ای انجام می‌شود.

استان خراسان شمالی ۱۵ آئین مذهبی دارد که در فهرست آثار ناملموس کشور جای گرفته است. در این استان از یک روز مانده به آغاز محرم تا آخرین روز ماه صفر مراسم‌های مذهبی اجرا می‌شوند. 

هنر پرده‌خوانی روز عاشورا خراسان شمالی، هنر تعزیه‌خوانی در بجنورد، آئین شام غریبان، آیین عَلَم بندان، آیین سینه‌زنی (حسن، حسین) استان خراسان شمالی، آئین یازدهم محرم امامزاده کوران (اسفراین)، حلیم‌پزان، رسم سنگ‌زنی و آئین مقتل‌خوانی از دیگر آئین‌های ثبت شده مربوط به محرم و صفر است.

آئین یازدهم محرم در کوران اسفراین

آئین یازدهم محرم در «امامزاده کوران» به‌عنوان یکی از رسوم دیرین و شاخص مردم شهرستان اسفراین است این آئین خاص ریشه در اعتقادات تمام خانواده‌های اسفراین دارد که اهالی اعتقاد عجیبی به آن دارند و هر سال در این روز عده زیادی از عزاداران حسینی، طبق رسمی کهن، از شهرها و روستاهای اطراف در امامزاده کوران گردهم می‌آیند تا شهادت امام سوم شیعیان را به این امامزاده تسلیت‌گویند.

این مراسم با برافراشتن علم، بیرق‌ها و برپایی دسته‌های عزاداری و تعزیه‌خوانی همراه است و حتی هیأت عزاداری بانوان نیز در این مراسم شرکت دارد و همه کسانی که نذر دارند، نذور خود را در این محل توزیع می‌کنند و تا بعد از نماز ظهر نیز در محل می‌مانند.

«حلیم‌پزان»

پخت حلیم نذری در دهه اول محرم بخصوص در روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی یکی دیگر از رسم‌هایی است که خراسانی‌ها به جا می‌آورند. در برخی از مناطق استان هم این حلیم را به‌عنوان نذری روز اربعین آماده می‌کنند. این نذری نیز سال ۱۳۹۷ به شماره ۱۶۸۳ در فهرست آثار ناملموس به ثبت رسیده است.

علم بندی و علم‌گردانی، آئین کردهای اسفراین و ترک‌های بجنورد

علم بندی یکی از آئین‌های کهن عزاداری ماه محرم در خراسان شمالی به شمار می‌رود که بیشتر در شهرستان اسفراین رایج بوده و اکنون نیز در غالب مناطق این شهرستان اجرا می‌شود.

این آئین در ابتدای ماه محرم برگزار می‌شود به‌گونه‌ای که غالب مردم به‌خصوص سادات عزاداری ماه محرم را با برگزاری این آئین آغاز می‌کنند، کیفیت علم بندی به این گونه است که سادات و بزرگان محل یا روستا در مقابل مسجد گرد هم آمده و بر تیری چوبی به ارتفاع سه تا پنج‌ متر پارچه‌های سیاه و سبز آویخته و نمادی می‌سازند از علم کربلا و آن گاه آنان که قدرت مناسب و اندام ورزیده‌ای دارند علم را در دست گرفته و به عزاداری و نوحه‌خوانی می‌پردازند.

آئین «کتاب‌خوانی (مقتل خوانی) شهر گرمه»

«کتاب‌خوانی» یکی دیگر از آئین‌های مذهبی استان خراسان شمالی است که در روستای گرمه برگزار می‌شود. این آئین به این شکل است که تمام عزاداری از روی یک کتاب مرتبط انجام می‌شود و هیچ رسمی به آن اضافه یا کاسته نمی‌شود.

متأسفانه از بانیان این آئین در خراسان شمالی فقط یک نفر باقی‌مانده که چند شاگرد در این زمینه تعلیم داده است. این کتاب‌خوانی با آوا و ریتم خاصی خوانده می‌شود و به این دلیل که در این آیین هیچ دخل و تصرفی در توصیف واقعه کربلا نمی‌شود، هنگام ثبت با استقبال خیلی خوبی همراه شد و حتی پیشنهاد آن در سطح ملی هم داده و حتی پیشنهاد شد مقتل خوان‌های اصیل را در سطح کشور شناسایی کنیم.

 آئین «کتاب‌خوانی (مقتل خوانی) شهر گرمه» سال ۱۳۹۹ به شماره ثبت ۲۱۸۹ ثبت ملی شده است.

«علم‌گردانی»، «نخل‌گردانی»، «زنجیرزنی» و «تعزیه‌خوانی» از دیگر آئین‌های مذهبی خراسان شمالی است که در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است.

آئین‌های اهل‌سنت خراسان شمالی در ماه محرم

۱۰ درصد از جمعیت خراسان شمالی را اهل‌سنت تشکیل می‌دهند که در راز و جرگلان و بخشی از مانه و سملقان سکونت دارند و این افراد نیز در ایام محرم و عزاداری سالار شهیدان مراسم‌هایی خاص برگزار می‌کنند که ختم ۷۰ هزار بار «لا اله الا الله، محمدا رسول‌الله» از این جمله است که تهلیل نامیده می‌شود.

هر سال در روز عاشورا یک رسم ۵۰ساله هم در روستای «تازه‌یاب» برگزار می‌شود و در این روز اهل‌سنت با تجمع در جوار امامزاده شیرعلی (ع) فرزند امام موسی کاظم (ع) در مانه و سملقان به عزاداری می‌پردازند.

اهل‌سنت حرمت ایام محرم و صفر را نگه می‌دارند و در این ۲ ماه برنامه‌های شادی و عروسی خود را متوقف می‌کنند و در محرم که آغاز سال جدید هجری است، علاوه بر قرائت قرآن، مراسم اطعام نیز برگزار می‌کنند و در این روز به خانه افرادی می‌روند که سال قبل در دهه اول محرم از دنیا رفته‌اند.

گزارش از: هدیه دهقانی

انتهای خبر/