آئین‌های عاشورایی خراسان‌شمالی از سنگ‌زنی تا مقتل‌خوانی

علی حسین پناه در گفتگو با خبرنگار حوزه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک» گفت: در استان خراسان شمالی تعداد ۱۳۱ آثار ملموس به‌صورت اختصاصی و مشترک با سایر استان‌ها ثبت ملی شده است که از این تعداد ۹۶ اثر مختص خراسان شمالی است.

 وی با اشاره به اینکه از آثار ثبت ملی شده خراسان شمالی ۱۵ اثر مربوط به آئین‌های عاشورایی است، اظهار کرد: چندین اثر نیز در دست پیگیری است که برای ثبت ملی باید مراحل را طی کنند.

کارشناس میراث ناملموس سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی با اشاره به اینکه فرهنگ مردم تغییر نخواهد کرد، افزود: در ایام کرونا و محدودشدن مراسم‌ها محرم و صفر مردم کمی از این برنامه‌ها فاصله گرفتند؛ اما این فرهنگ‌ها آمیخته بافرهنگ مردم است، همیشه خواهد ماند.

وی ابراز داشت: فرهنگ عاشورا با باورها و اعتقادات مردم آمیخته شده است و هر میزان آگاهی بالاتر رود و مردم بدانند که آئین‌ها برای چه چیزی اجرا می‌شود، قطعاً آن را بهتر قبول می‌کنند.

حسین پناه برگزاری تعزیه ترک‌های شمال خراسان و تعزیه کردهای شمال خراسان، نخل گردانی در جاجرم، را از آئین‌های ماه محرم در استان خواند.

وی با اشاره به آئین علم‌گردانی که در سطح استان برگزار می‌شود، ادامه داد: در برخی از شهرها همچون جاجرم این آئین به‌صورت ویژه‌تری برگزار می‌شود، به این صورت که شب تاسوعا علم را از کوچه‌های قدیمی شهر عبور می‌دهند که در هر شهر و یا روستا به‌صورت جداگانه برگزار می‌شود.

این کارشناس مردم‌شناسی پرده‌خوانی در روز عاشورا را از دیگر آئین‌های ویژه ایام محرم در خراسان شمالی خواند و ادامه داد: در امامزاده‌های استان کار پرده‌خوانی صورت می‌گیرد که اتفاقات روز عاشورا برای مردم بیان می‌کنند.

حسین پناه آئین شام غریبان را یکی دیگر از آئین‌های ماه محرم در خراسان شمالی عنوان کرد و گفت: سینه‌زنی حسن - حسین، در دور علم که در روز تاسوعا و عاشورا در استان برگزار می‌شود، به‌صورت سینه‌زنی است که در کنار کلمه حسن، حسین را یاد می‌کنند که همراه با ریتم خاصی است.

روایت جالب سنگ‌زنی در عزاداری محرم در خراسان شمالی

کارشناس میراث ناملموس میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آئین علم بندان را از آئین‌های ویژه ماه محرم در شمال خراسان خواند و گفت: در ابتدای ماه محرم و صفر هر هیئت یا مسجد علم را توسط پارچه‌های نذری متبرک شده به کربلا، مشهد، مرقد شهدا آذین می‌کنند و در صحن هیئتی که دارند علم را بر پا می‌کنند که در انتهای ماه صفر علم را باز و برای سال بعد پارچه‌ها را نگه‌داری می‌کنند. 

وی ادامه داد: آئین خاص دیگری که در روز یازدهم ماه محرم در امامزاده کوران اسفراین بعد از عاشورا و شام غریبان برگزار می‌شود، این است که برای عرض تسلیت به امامزاده، مردم در قالب هیئت‌ها به این بقعه متبرکه مراجعه و عزاداری می‌کنند و نذرهایی که دارند بین مردم توزیع می‌کنند.

حسین پناه خاطرنشان کرد: یکی دیگر از آئین‌های ماه محرم و صفر حلیم پزان است که این غذا در ماه محرم و صفر در هیئت‌های خراسان شمالی پخت و توزیع می‌شود.

این کارشناس مردم‌شناسی بیان داشت: رسم سنگ‌زنی، آئین خاص دیگری است که در بام و صفی‌آباد برگزار می‌شود، سنگ‌هایی که از کربلا و نجف به‌صورت متبرک آورده شده را در کنار عزاداری با ریتم خاصی به هم می‌زنند.

وی ادامه داد: روایت آئین سنگ‌زنی براین‌اساس است که عصر روز عاشورا برای محافظت از شهدای کربلا مردم قبیله بنی‌اسد با سنگ‌ها از پیکر شهدا مراقبت می‌کنند که با نوع خاصی برگزار می‌شود.

حسین پناه گفت: دو روز بعد از عاشورا در منطقه گرمه تعزیه‌ای متناسب با دفن شهدای عاشورا به‌صورت زنده اجرا می‌شود که قدمت چندصدساله در این شهرستان دارد.

وی آئین کتاب‌خوانی را یکی از کامل‌ترین آئین‌های این ماه عنوان کرد و گفت: تا قبل از رواج روضه‌خوانی وقایع مربوط به عاشورا توسط کتاب‌های معتبر خوانده و نقد می‌شد که یکی از قدیمی‌ترین آیین‌های این ایام است.

 مصاحبه از آرزو رحمانی

انتهای خبر/