بازگشت امنیت به قلمرو تیزپای حیات‌وحش

 به گزارش «عصر اترک»، از نیمه دوم دهه ۸۰، سازمان محیط‌زیست کشور درصدد برآمد تا یکی از تهدیدهای جمعیتی در بدنه حیات‌وحش کشور را خنثی و بی‌اثر کند.

 ایرانی که در زمینه حیات‌وحش خود به یوزپلنگ آسیایی‌اش و ببر مازندرانی شهره بود، متأثر از عوامل مختلفی از جمله شکار و ناامنی زیستگاهی‌شان با خطر انقراض جمعیتی آنها روبرو شد.

 باتوجه‌به اینکه تعداد جمعیت این گربه سان تیزپای حیات‌وحش ایران روبه سراشیبی نهاد و کاهش جدی یافت، دیگر ردی از آن در قلمرو زیستی‌اش در مناطق مرکزی و شرق ایران مشاهده نشد و محدوده زیستگاهی‌اش به شمال شرق ایران (مناطق پناهگاه حیات‌وحش میان‌دشت جاجرم در استان خراسان شمالی و پارک ملی توران در استان سمنان و بخشی از خراسان رضوی) محدود شد.

 اما در این پهنه شمال شرق ایران نیز جمعیت موجود از این‌گونه به حدی کاهشی بود که در نیمه دوم دهه ۸۰ سازمان محیط‌زیست کشور با مشارکت انجمن یوزپلنگ ایران برنامه احیای زیستگاه یوزپلنگ در پناهگاه حیات‌وحش میان‌دشت را باهدف تکثیر و افزایش جمعیت آن را کلید زد.

 هر چند که این برنامه به عللی بر اساس زمان‌بندی تعریف شده، در حد انتظار پیش نرفت، اما طی سال‌های اخیر، دوباره برنامه ارتقای امنیت زیستگاهی یوزپلنگ ایرانی در پناهگاه میان‌دشت جاجرم در استان خراسان شمالی و کریدور ۳۹۲ هزارهکتاری یوزکنام پل ابریشم که بین منطقه میان‌دشت جاجرم و پارک ملی توران سمنان قرار دارد، باهدف افزایش جمعیت این گونه مورد حمایت سازمان محیط‌زیست قرار گرفت.

 در این راستا، افزایش اقلام تجهیزاتی محیط‌بانان پناهگاه میان‌دشت جاجرم و احیای منابع آبی این پناهگاه برای شرب حیات‌وحش آن همچنین افزایش جمعیت آهوان و خرگوش در این منطقه که طعمه یوز هستند، در دستور کار قرار گرفتند و به‌پیش رفتند که البته اجرای این برنامه‌ها باید ادامه‌دار باشند.

  درعین‌حال، سازمان محیط‌زیست کشور، ارتقای امنیت جاده‌ای در این منطقه را برای تردد و عبور یوز در مسیر توران به میان‌دشت و بالعکس را مدنظر قرار داد که در حال انجام هستند.

 افزون بر این، این سازمان برای کریدور پل ابریشم که منطقه‌ای آزاد و اتصال‌دهنده بین میان‌دشت و توران است نیز تصمیم گرفت که با دعوت از انجمن صنفی حفاظت‌گاه‌های خصوصی یوزپلنگ ایران امنیت زیستی و عبوری یوز در این کریدور را افزایش دهد که در سال گذشته طی عقد قراردادی، این کریدور به این انجمن احاله مدیریت شد.

 حال با اقداماتی که تا به کنون اجرایی شده‌اند، در روز ملی یوزپلنگ (۹ شهریورماه امسال) اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی همچنین انجمن صنفی حفاظت‌گاه‌های خصوصی یوزپلنگ ایران اعلام کردند امنیت زیستگاه تیزپای ایران در شمال شرق ایران تا به حدی ارتقا یافته است که طی هفت ماه گذشته ۱۰ مرتبه یوز و حتی توله یوز مشاهده شده‌اند.

 باتوجه‌به اینکه با تمام اقداماتی که طی این سال‌ها انجام شده‌اند هنوز ابتدای راه هستیم، حال برای رسیدن به هدف تکثیر این گونه باید اجرای اقدامات تعریف شده، ادامه‌دار باشند که البته ادامه این راه نیز به حمایت‌های جدی مادی و معنوی دولت نیازمند است.

 درعین‌حال، امیدوار هستیم که در ادامه این راه دوباره تصویر یوزپلنگ ایران بر پیراهن ورزش کشور نقش ببندد و نشان حیات‌وحش ایران در این قاب جلوه‌گری کند.

 ارتقای امنیت زیستی یوز ایرانی در میان‌دشت جاجرم

 در این باره، احمد صفرزاده مدیر اداره محیط‌زیست شهرستان جاجرم با گرامی داشت روز ملی یوزپلنگ (۹ شهریورماه) اظهار کرد: در سرزمین ایران، در طول اعصار استان‌های کرمان، اصفهان، یزد، خراسان بزرگ و سمنان زیستگاه و قلمرو یوزپلنگ ایرانی بوده‌اند.

 وی افزود: این در حالی است که در حال حاضر قلمرو و پهنه زیستی این گونه حیات‌وحش در ایران به علل مختلفی به منطقه شمال شرق ایران، واقع در مناطقی شامل پناهگاه حیات‌وحش میان‌دشت جاجرم در استان خراسان شمالی همچنین به منطقه آزاد یوزکنام و پارک ملی توران در استان سمنان محدود شده است

 مدیر اداره محیط‌زیست شهرستان جاجرم در ادامه با اشاره به پناهگاه حیات‌وحش میان‌دشت جاجرم به مساحت ۸۵ هزار هکتار بیان کرد: تا سال ۹۶ جمعیتی پویا از یوزپلنگ در این پناهگاه زندگی می‌کرد.

 وی گفت: در این پناهگاه حدود ۱۲ قلاده یوزپلنگ در دو خانواده زیست می‌کردند و قلمرو داشتند، بااین‌وجود، از سال ۹۷ تا ۹۹ متأثر از علل مختلفی از جمله زنده‌گیری و سرقت یوزپلنگی ماده به نام ایران همچنین ازبین‌رفتن یوزپلنگی به نام یارقلی به علت تصادف جاده‌ای در محور جاجرم - سنخواست، دیگر در این پناهگاه هیچ یوزی مشاهده نشد که این اتفاقات منجر به انقراض محلی یوزپلنگ در این منطقه شد.

 صفرزاده با بیان اینکه پناهگاه حیات‌وحش میان‌دشت به لحاظ حفاظتگاهی برای زیست یوزپلنگ ایرانی عمری ۵۰ساله دارد، اظهار کرد: سازمان محیط‌زیست کشور و اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی برای احیای جمعیت این گونه در این پناهگاه و بازگشت آن به این زیستگاه، تصمیم بر این گرفتند تا مبتنی بر برنامه تدوین شده، در سه زمینه شامل ارتقای امنیت زیستی و تأمین آب و غذای پایدار برای این گونه اقداماتی را انجام دهند.

وی گفت: در این پناهگاه به لحاظ تأمین آب پایدار برای حیات‌وحش این منطقه حفاظت شده اقداماتی شامل تأمین دو دستگاه تراکتور آب‌رسان، تأمین ۱۰ تانکر ذخیره آب، ایجاد یک استخر ذخیره آب و یک منبع ذخیره آب به ظرفیت یک میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر آب همچنین حفر یک حلقه چاه، خرید یک ساعت آب از چاه کشاورزی و ایجاد ۱۵ بندسار برای مهار آب انجام شدند.

 علاوه بر این، مدیر اداره محیط‌زیست شهرستان جاجرم بیان کرد: هرچند که این منطقه حفاظت شده با کمبود جدی نیروی محیط‌بان مواجه است، بااین‌وجود، باتکیه‌بر توان و تعهد هشت نیروی محیط‌بان این منطقه تلاش‌های بسیاری برای حفظ امنیت زیستی حیات‌وحش در این منطقه صورت گرفت.

 وی افزود: برای ارتقای امنیت زیستی حیات‌وحش در این پناهگاه، تجهیزات نیروهای محیط‌بانی آن در زمینه‌های تأمین موتورسیکلت و دوربین‌های چشمی جدید انجام شدند.

 صفرزاده در ادامه با اشاره به اینکه از ۱۵ سال گذشته تاکنون برای ارتقای امنیت زیستی حیات‌وحش این منطقه برنامه خرید پروانه‌های بهره‌برداری چرای دام اجرایی شده است، عنوان کرد: تاکنون از ۱۵ هزار رأس دام دارای حق چرا، حق چرای پنج هزار رأس دام خریداری و از این پناهگاه خارج شده‌اند.

 افزون بر این، وی یادآور شد: طی تعامل انجام شده با اداره کل راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای استان، محدودیت سرعت خودرو در محور جاجرم - سنخواست به طول ۹۰ کیلومتر اعمال شد همچنین ۱۵ تابلوی اعلام زیستگاه یوزپلنگ و حیات‌وحش در این محور جاده‌ای نصب شدند.

 درعین‌حال، مدیر اداره محیط‌زیست شهرستان جاجرم یادآور شد: با احاله مدیریت منطقه آزاد یوزکنام پُل ابریشم به بخش خصوصی با رویکرد ارتقای امنیت زیستی یوزپلنگ در پهنه شمال شرق ایران، این منطقه آزاد تحت حفاظت قرار گرفته به یک منطقه امن برای تردد بدون خطر یوزپلنگ بین مناطق میان‌دشت جاجرم با پارک ملی توران و منطقه خوش ییلاق استان سمنان تبدیل شده است.

 وی همچنین افزود: مبتنی بر آگاه‌سازی و فرهنگ‌سازی انجام شده در میان جوامع محلی پیرامون پناهگاه حیات‌وحش میان‌دشت، حضور شکارچیان به این پناهگاه نیز بسیار کم شده است.

 صفرزاده در ادامه اذعان کرد: تمامی این اقدامات انجام شده برای ارتقای امنیت زیستی حیات‌وحش این پناهگاه، منجر شد که جمعیت طعمه‌های یوزپلنگ در این منطقه شامل آهو و خرگوش رشد چشمگیری داشته باشند.

 وی گفت: در سرشماری سال گذشته حدود ۴ هزار رأس آهو در این پناهگاه مشاهده شد که در مقایسه با سال ۹۲ رشدی سه برابری داشته است.

 مدیر اداره محیط‌زیست شهرستان جاجرم اعلام کرد: نتیجه تمامی اقدامات انجام شده، مشاهده یوزهای جدیدی در حاشیه و پناهگاه میان‌دشت جاجرم طی سه سال اخیر بوده است که البته زمان می‌برد تا دوباره یوزها در این پناهگاه استقرار پایدار یابند.

 وی در بخش دیگری از سخن خود اظهار کرد: برای افزایش جمعیت یوزپلنگ ایرانی در شمال شرق ایران و نجات آن از خطر انقراض هنوز به حمایت‌های مادی و معنوی سازمان محیط‌زیست کشور نیاز جدی وجود دارد.

 صفرزاده گفت: افزایش تعداد محیط‌بان (به حداقل ۳۲ نفر محیط‌بان) در این پناهگاه بسیار ضروری است.

 علاوه بر این، وی خواستار شد: یک دستگاه کامیون آب‌رسان به ظرفیت ۲۰ هزار لیتر برای تأمین آب پایدار حیات‌وحش این پناهگاه اختصاص داده شود.

 افزون بر این، مدیر اداره محیط‌زیست شهرستان جاجرم عنوان کرد: در این پناهگاه هنوز می‌بایست حق چرای ۱۰ هزار رأس دام خریداری شود که نیاز به تأمین اعتبار ملی است.

 علاوه بر این، وی خواستار شد: اداره کل منابع طبیعی استان نیز برای جمعیت آهوان این پناهگاه که از مراتع این پناهگاه تغذیه و بهره‌برداری می‌کنند، حق بهره‌برداری لحاظ کند.

صفرزاده در خاتمه اعلام کرد: همایشی ملی برای یوزپلنگ ایرانی در روز جهانی یوزپلنگ در آذرماه امسال در شهرستان جاجرم با حضور علاقه‌مندان به حیات‌وحش برگزار خواهد شد.

 سراشیبی کاهش جمعیت یوز متوقف شد

 در این باره، روح اله لایق معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی با عصر اترک اظهار کرد: سرشماری گونه‌های گربه سان از جمله یوزپلنگ با روش مشاهده مستقیم بسیار دشوار است.

 وی گفت: معمولاً سرشماری این گونه حیات‌وحش از روی نمایه‌های آن از جمله سرگین، ردپا و یا تعداد طعمه‌هایی که شکار می‌کند، انجام می‌شود.

 معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی عنوان کرد: باتوجه‌به اینکه در حال حاضر حضور یوزپلنگ ایرانی به شمال شرق ایران در پهنه استان‌های خراسان شمالی، خراسان رضوی و سمنان محدود شده است، بر اساس نظر کارشناسان جمعیت کنونی یوز در این پهنه به حدود ۲۰ تا ۴۰ قلاده تخمین زده می‌شود.

 وی تصریح کرد: هرچند که این جمعیت کنونی از یوز ایرانی در کشور در مقایسه با یک تا دو دهه گذشته تا صددرصد کاهش‌یافته است، بااین‌وجود، خوشبختانه با اقدامات اجرا شده برای نجات یوز ایرانی از خطر انقراض، از سیر کاهش جمعیت این گونه در شمال شرق ایران جلوگیری شده و می‌توان گفت وضعیت جمعیتی این گونه به ثبات رسیده و روند کاهشی آن متوقف شده است.

 لایق افزود: باید تلاش بر روی ارتقای وضعیت فعلی به‌منظور افزایش جمعیت یوزپلنگ ایرانی متمرکز شود.

 وی در ادامه با بیان اینکه در حال حاضر قلمرو زیستی یوز ایرانی در شمال شرق ایران است که این گونه میان مناطق پناهگاه حیات‌وحش میان‌دشت جاجرم در استان خراسان شمالی با مجموعه توران در استان سمنان از طریق منطقه آزاد یوزکُنام پُل ابریشم در تردد است تا نیازهای خود را نظیر طعمه و یافت جفت تأمین کند، اظهار کرد: در این راستا، طی چند سال اخیر تلاش‌های بسیاری انجام شده است تا شرایط زیست برای یوز ایرانی در زمینه‌هایی از جمله افزایش جمعیت طعمه آن (آهو) همچنین تأمین آب پایدار برای این گونه فراهم شود.

 معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی گفت: مبتنی بر برنامه تدوین شده، احیای زیستگاه در منطقه پناهگاه حیات‌وحش میان‌دشت جاجرم برای افزایش جمعیت آهوان که طعمه یوز هستند، اجرایی شد و جمعیت آهوان در این پناهگاه به طور چشمگیری افزایش‌یافته‌اند.

 علاوه بر این، وی به منطقه آزاد یوزکنام پل ابریشم به مساحت ۳۹۲ هزار هکتار واقع در میان استان‌های خراسان شمالی، رضوی و سمنان که محل تردد یوزپلنگ در شمال شرق ایران است، اشاره کرد و گفت: در سال گذشته این منطقه به انجمن حفاظتگاه های خصوصی یوزپلنگ در ایران احاله مدیریت شد تا شرایط زیست این گونه در این محدوده مطلوب شود.

 لایق عنوان کرد: انجمن حفاظتگاه های خصوصی یوزپلنگ در ایران در این منطقه آزاد یوزکنام توانسته است که با استقرار دو پایگاه حفاظتی و جذب هشت نیروی محیط‌بان فعالیت دامداران، کشاورزان، مرتع‌داران، معدن‌کاوان و شکارچیان را تحت رصد قرار دهد.

 وی گفت: شکار طعمه‌های یوز در این منطقه (شامل قوچ، میش، آهو) تحت کنترل است و امکان شکار غیرمجاز در آن کاهش‌یافته است.

 معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی خاطرنشان کرد: با این اقدامات انجام شده از سوی بخش خصوصی در این منطقه، امسال حدود ۱۰ مرتبه یوزپلنگ مشاهده شده است که این اتفاق مهم گواه افزایش شرایط مطلوب در زیستگاه یوز ایرانی در این منطقه است.

 افزون بر این، وی عنوان کرد: این بخش خصوصی درصدد است که منابع آبی پایدار شامل چشمه‌ها و قنات‌های این منطقه را برای شرب حیات‌وحش احیا کند.

 درعین‌حال، لایق اظهار کرد: سازمان محیط‌زیست کشور و استان سمنان اهتمام خود را بر آن گذاشته‌اند که امنیت تردد یوز در این قلمرو شمال شرق ایران در مسیر جاده عباس‌آباد را از طریق انجام فنس‌کشی به طول ۱۵ کیلومتر ارتقا دهند که این برنامه نیز در حال اجرا است.

 وی خاطرنشان کرد: البته ایجاد زیرگذر در این مسیر جاده‌ای برای تردد یوز در این منطقه نیز پیش‌بینی‌شده است که امیدوار هستیم دولت برای اجرای آن اعتبار لازم را اختصاص دهد.

 معاون محیط‌زیست طبیعی و تنوع زیستی اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی در بخش دیگری از سخن خود از اجرای طرح جدیدی برای کمک به افزایش جمعیت یوزپلنگ ایرانی در شمال شرق ایران واقع در پناهگاه حیات‌وحش جاجرم در خراسان شمالی نیز خبر داد و گفت: اطلاعات تکمیلی درباره این طرح که قطعاً تأثیر به سزایی در حفظ و افزایش جمعیت یوز ایرانی خواهد داشت پس از نهایی‌شدن، اطلاع‌رسانی خواهد شد.

 لزوم تبدیل منطقه آزاد یوزکنام به منطقه شکار ممنوع

  کامبیز معظمی رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی کارفرمایی حفاظتگاه های خصوصی یوزپلنگ در ایران نیز در این باره اظهار کرد: اصل ۵۰ قانون اساسی، حفاظت از محیط‌زیست را یک وظیفه همگانی قلمداد کرده است که در این راستا، آحاد ملت مکلف هستند در این زمینه مشارکت کنند.

 وی گفت: معتقد هستم که تا به کنون دولت نسبت به عمل به این قانون در راستای احاله مدیریت مناطقی از محیط‌زیست به بخش خصوصی همچنین فرهنگ‌سازی برای مردم در زمینه بهره‌گیری از مشارکت اجتماعی - عمومی آنها برای حفاظت از منابع زیستی کشور غفلت کرده است.

 معظمی همچنین عنوان کرد: درصورتی‌که دولت بر اساس تجربه بین‌المللی عمل کند، قادر خواهد بود با استفاده از توان و سرمایه بخش خصوصی تعداد حفاظتگاه همانند حفاظت منطقه آزاد یوزکنام پل ابریشم در شمال شرق ایران که توسط این انجمن برای نجات یوزپلنگ ایرانی از خطر انقراض را افزایش دهد.

 وی بیان کرد: در سال گذشته طی عقد قراردادی با سازمان محیط‌زیست کشور، حفاظت منطقه یوزکنام پل ابریشم شمال شرق ایران که کریدور میان حیات‌وحش میان‌دشت جاجرم در خراسان شمالی و پارک ملی توران در استان سمنان است به مدت پنج سال به این انجمن احاله مدیریت شد تا یوزپلنگ ایرانی از خطر انقراض برهد و افزایش جمعیت داشته باشد.

 رئیس هیأت مدیره انجمن صنفی کارفرمایی حفاظتگاه های خصوصی یوزپلنگ در ایران اعلام کرد: طی مدت این هفت ماه پشت سر گذاشته شده و اقدامات حفاظتی انجام شده که در این پهنه ۳۹۲ هزارهکتاری یوزکنام انجام داده‌ایم، تا به کنون ۱۰ مرتبه یوزپلنگ مشاهده شده است که بیانگر ایمن شدن قلمرو زیستی آن در این منطقه است.

 وی در ادامه بیان کرد: این انجمن درصدد است که برای حفاظت مناسبت تر از یوز در این منطقه، مطالعاتی تحقیقاتی برای تدوین برنامه‌ای راهبردی را انجام دهد.

 معظمی خواستار شد: سرانجام منطقه آزاد یوزکنام به منطقه شکار ممنوع ارتقا داده شود.

 تهیه و تنظیم گزارش: سمانه قهرمانی

انتهاي خبر/