به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی«عصراترک»، اقوام ساکن در خراسان شمالی را بیشتر تات‌ها، کرمانج‌ها، ترک‌ها، ترکمن‌ها و فارس‌های مهاجر از سایر استان‌ها تشکیل می‌دهند. علاوه بر این قومیتها به تعداد محدودی اقوام عرب، بلوچ و لر نیز در چند روستای استان سکونت دارند. وجود اقوام مختلف با فرهنگها و آداب و رسوم متفاوت سبب شده این استان به گنجینه فرهنگها شهرت یابد.

شهرستان اسفراین در جنوب شرقی استان خراسان شمالی قرار گرفته و از شمال به شهرستان‌های بجنورد و شیروان، از شمال شرقی به شهرستان فاروج، از غرب به شهرستان جاجرم و از جنوب و جنوب شرقی به استان خراسان رضوی محدود می‌شود.

این شهرستان با مساحت بالغ بر حدود پنج هزار و ۳۴۵ کیلومتر مربع دارای دو شهر اسفراین وصفی آباد، دو بخش، هفت دهستان و ۱۵۰ آبادی است. شهرستان اسفراین در دامنهٔ جنوبی کوه‌های آلاداغ و جنوب و غرب شاه جهان قرار گرفته و در جنوب آن نیز رشته کوه‌های کم ارتفاع‌تر از جمله کوه‌های جغتای وجود دارد. عمده‌ترین مراکز سکونتی، دشت اسفراین و صفی آباد هستند.

آثار به جامانده از استقرارهای پیش از تاریخی از جمله «جیران تپه» در شهرستان اسفراین نشان دهندهٔ سابقه تاریخی کهن این منطقه است.

ارگ بلقیس در نزدیکی شهر اسفراین از جمله مهمترین بقایای شهرهای دوره اسلامی است.

اقوام کرد، ترک و تات از ساکنین اصلی این شهرستان هستند که هر یک فرهنگ، آیین و هنرهای مختص به خود را دارند. قدمت سکونت کردهای این شهرستان به عصر صفویه باز می‌گردد، ترکها که عمدتا ساکن صفی آباد هستند ریشه‌ای ۳۰۰ ساله دارند و تات نشینان نیز که در روستاهایی همچون رویین با قدمتی هزارساله سکونت دارند. وجود تنوع قومیتی جذابیتی کم نظیر به این منطقه بخشیده است.

شهر تاریخی بلقیس به شماره ثبت ملی۴۴۹۷

ارگ بلقیس بقایای شهر کهن اسفراین واقع در سه کیلومتری جنوب شهر اسفراین کنونی از سده‌های نخستین اسلام شکل گرفته و تا پایان دوره صفوی و اوایل قاجار زندگی در آن جریان داشته و به عبارتی بیش از هزار سال تاریخ اسفراین را در دل خود جای داده است.

شهر بلقیس شرایط و ویژگی‌های کامل یک شهر اسلامی را داراست و از بخش‌های مختلف شامل ارگ، شارستان و تاسیسات مختلف شهری چون بازار و مسجد و… برخورداربوده است.

ارگ بلقیس مهم‌ترین و شاخص‌ترین اثر این مجموعة باستانی است که از آن می‌توان به عنوان یکی از بزرگترین سازه‌های خشتی در ایران نام برد.

این سازه بزرگ خشتی و چینه‌ای وسعتی حدود ۵۱ هزار مترمربع دارد که زمانی ۲۹ برج در اندازه‌های متفاوت حفاظت از آن را به عهده داشته‌اند.

در گرداگرد ارگ یک خندق وسیع وجود دارد که نفوذ پذیری قلعه را دشوار می‌ساخته است.

در محدودهٔ حصار شهر (شارستان) آثار دیگری نیز قابل مشاهده است که عبارتند از: بقعه شیخ آذری شاعر و عارف قرن نهم هجری که در قسمت شمالی شارستان شهر واقع شده است، راسته بازار در بخش میانی شهر، مشتمل بر بازار و بخش‌های اقتصادی شهر است که مابین تپه منار در جنوب و شیخ آذری در شمال قرار گرفته است و محل معروف به «تپه منار» که با توجه به نوشته‌های مورخین، جغرافی نویسان و نیز کاوش‌های باستانشناختی احتمالاً محل مسجدی است که بخش‌هایی از آن را باستان شناسان کاوش کرده‌اند.

همچنین، دو بنای مهم دیگر هم خارج از حصار شهر بلقیس ولی در نزدیکی آن قرار دارند که یکی بنای کاروانسرای معروف به کهنه رباط در بخش شمال غربی شارستان شهر بلقیس و دیگری مجموعه‌ای معروف به یخدان‌ها که در بخش جنوب غربی شهر تاریخی اسفراین قرار دارند.

آرامگاه شیخ آذری به شماره ثبت ملی ۴۴۹۷

آرامگاه حمزه بن علی آذری معروف به شیخ آذری از شاعران و عارفان قرن نهم هجری قمری در جنوب شهر اسفراین، در حدود یک کیلومتری شمال شرقی خرابه‌های شهر تاریخی بلقیس و در میان اراضی کشاورزی واقع شده است.

قلعه صعلوک به شماره ثبت ملی ۲۹۴۳۴

قلعه صعلوک دژی استوار بر جبههٔ جنوبی ارتفاعات سالوک است که قدمت آن به قرون ششم تا هفتم هجری می‌رسد و در متون تاریخی مختلف از آن یاد شده است که این قلعه بر فراز یک صخره منفرد با دیواره‌های پرتگاهی ساخته شده که دسترسی و تسخیر آن را در زمان آبادانی وحیات قلعه بسیار دشوار می‌ساخته است.

در داخل قلعه بقایای تاسیساتی مانند انبار آذوقه و غلات، حمام، آسیاب، زندان و مقر فرمانده قلعه و سایرین وجود دارد که مجموع مساحت قلعه را به بیش از یک هکتار می‌رساند.

قلعه صعلوک از نظر وسعت و موقعیت بسیار صعب العبور و یکی از مهمترین قلاع نظامی دورهٔ اسلامی در شمال خراسان است.

مقبره باباقدرت به شماره ثبت ملی ۱۱۰۵۲

مقبره باباقدرت واقع در غرب روستای دهنه اجاق اسفراین، به شیوهٔ دستکند شکل گرفته است و تمام اجزاء تشکیل دهندهٔ آن در دل یک تپه طبیعی حفر شده است. پلان کلی بنا از سه بخش اصلی شامل یک ورودی در سمت شرق، تالاری مستطیل شکل، یک رشته پلکان در انتهای دالان و گنبدخانهٔ مربعی تشکیل شده است.

در بخشهای مختلف گنبدخانه آن تزییناتی به شکل نقوش هندسی یا آیات قرآن و احادیث با رنگ آبی نوشته شده است. برخی پژوهشگران صاحب این قبر را «درویش حسین بن محمد» و سازندهٔ «بقعه امامزاده کوران» می‌دانند.

آرامگاه رشید الدین محمد بیدوازی به شماره ثبت ملی ۲۱۹۲

شیخ رشید الدین محمد بیدوازی از مشایخ صوفیه در سال ۸۷۷ هجری وفات یافته و در زادگاهش بیدواز به خاک سپرده شده است که بر مزار او یک بنای سادهٔ هشت ضلعی گنبددار با سنگ لاشه و ساروج ساخته شده است.

نمای داخلی بنای آرامگاه با طاق نماهای ساده تزیین شده که در روی آنها یک افریز گچ بری شده به خط ثلث در ارتفاع ۴/۲ متری از کف بنا گرداگرد دیوارها چرخیده است.

در کتیبه افریزها آیاتی از قرآن مجید و صلوات چهارده معصوم است و در بخشی از آن نیز صاحب قبر را محمد رشید الدین نوادهٔ شیخ همام و نبیرهٔ شیخ احمد غزالی معرفی کرده است.

درب و ضریح آرامگاه از جنس چوب گردو و چنار به ابعاد۱۳۰ در ۱۹۳ ودر ارتفاع ۱۸۰سانتی متر دارای نقوش وکتیبه‌هایی با منبت کاری بسیار زیبا است و اکنون به موزه باستان شناسی بجنوردمنتقل شده است.

منطقه نمونه گردشگری میلانلو 

دهستان میلانلو به مرکزیت روستای پرکانلو از توابع بخش مرکزی شهرستان اسفراین در ۹ کیلومتری شرق شهر اسفراین قرار دارد.

ازمهمترین جاذبه‌های این منطقه نمونه گردشگری باتوجه به موقعیت کوهستانی آن کوهستان شاه جهان و کرکزو، دره‌ها، جویبارها و چشمه سارها واز جمله چهل چشمه (روستای سرچشمه)، باغات و مناظر سرسبز و انواع محصولات باغی مانند سیب، هلو، زردالو، گردو و…، انواع صیفی جات، بافت معماری سنتی روستاهای منطقه، غار نوشیروان، غار سنجد سرچشمه، منطقه تفریحی چمن که بخصوص در ایام نوروز وسیزده بدر پذیرای خیل دوستداران طبیعت است، از جمله جاذبه‌ها و ظرفیت‌های این منطقه نمونه گردشگری است.

منطقه نمونه گردشگری سد بیدواز

روستای بیدواز از توابع دهستان میلانلو بخش مرکزی، در ۱۹ کیلومتری شمال شرق شهر اسفراین قرار گرفته است.

برخی از جاذبه‌های گردشگری آن عبارتند از چشمه علی بره در ابتدای ورودی روستا، چشمه مسجد، چشمه رشیدالدین بیدوازی، رودخانه پرآب بیدواز و سد بیدواز که بر روی این رودخانه احداث شده است.

از جاذبه‌های فرهنگی- تاریخی منطقه نیز می‌توان به بافت قدیمی و زیبای روستا، قلعه بالا، حمام قدیمی روستا، آرامگاه شیخ رشیدالدین بیدوازی و… اشاره کرد و از جمله صنایع دستی روستا گلیم بافی، پلاس، جاجیم وسفره کردی هستند.

منطقه نمونه وروستای هدف گردشگری رویین

روستای تاریخی، سرسبز و زیبای رویین در فاصله ۲۷ کیلومتری شمال شهر اسفراین واقع شده است.

این روستا با تاریخی هزار ساله، بافت تاریخی ثبتی و باغات و مناظر چشم نواز امروزه به یک مقصد گردشگری شناخته شده در شهرستان اسفراین و استان خراسان شمالی تبدیل شده است.

خانه‌های سنتی به زیبایی چشم نوازی به صورت پلکانی ساخته شده‌اند بطوریکه پشت بام منزل یکی حیاط خانه دیگری است.

رویین با ده‌ها کارگاه سنتی چادرشب بافی، چتائی بافی، دستمال و حوله بافی به‌عنوان نخستین دهکده نساجی سنتی ایران معرفی شده است.

در این خصوص حمام تاریخی روستا نیز به موزه نساجی رویین تبدیل شده است.

سیب، گلابی، گردو، انگور، هلو و زردآلو، گردو، فرآورده‌های دامی چون عسل و برخی صنایع دستی از جمله چادر شب و حوله‌های سنتی از مهم‌ترین سوغات این روستا محسوب می‌شوند.

کشتی با چوخه

همه ساله در روز ۱۴ فروردین بزرگترین مراسم کشتی باستانی و سنتی چوخه ایران در فضایی باز و بر روی خاک و با حضور علاقمندانی از از اقصی نقاط کشور در محل گود چشمه زینل خان (واقع درشمال شهر اسفراین) برگزار می‌شود. در پایان مسابقه مقامات ومسئولین کشوری و استانی به رسم یادبود جوایزی به نفرات برتر اهدا می‌کنند. از جمله جوایزی که به صورت سنتی به پهلوانان اهدا می‌شود گاو، گوسفند، اسب، قالی و… را می‌توان نام برد. این مسابقه علاوه بر روز چهارده فروردین در بسیاری از مراسم محلی بخصوص جشن‌های عروسی نیز به نمایش در می‌آید. لباسی که کشتی گیران به تن دارند چوخه نام دارد. چوخه در اصل کلمه‌ای کردی است و آن عبارت است از شنل کوتاهی که کشتی گیران آن را با شال سفیدرنگی محکم می‌کنند. از آنجا که این ورزش از قدیم الایام در بین عشایر کرد شمال خراسان مرسوم بوده به این نام (کشتی با چوخه) معروف گشته است.

کشتی با چوخه سنتی را می‌توان به نوعی مادر تمام کشتی‌ها (آزاد، فرنگی، جودو، کوراش و…) دانست چرا که اکثر فنون خاص و بکری که در این کشتی اجرا می‌شود به کشتی‌های دیگر نیز راه یافته است. این کشتی به صورت قهرمانی کشور در تقویم ورزشی فدراسیون ورزشهای روستایی و عشایری قرار گرفته است. آیین کشتی باچوخه اسفراین در تاریخ ۲۷/۱۲/۸۷ در فهرست آثار فرهنگی ناملموس کشور با شماره ۳۰ به ثبت رسیده است.

انتهای خبر/دهقانی