به گزارش پایگاه خبری تحلیلی عصر اترک، نوروز جشنی قدیمی و کهن است که از اقوام متعددی به ما به ارث رسیده است؛ اما شناسنامه ایرانی به خود گرفته و از آن به‌عنوان نماد پیوند دهندهٔ افراد و اقوام ایرانی ایران یاد می‌شود.  
نوروز، با عنوان رسمی «روز بین‌المللی نوروز»، توسط یونسکو به‌عنوان میراث‌فرهنگی و معنوی بشر به ثبت جهانی رسیده و این روز یکی از روزهای مقدس و اعیاد مذهبی نیز به شمار می‌رود.
همچنین در شاهنامه درباره نوروز این‌گونه نوشته شده است: جمشید در حال گذشتن از آذربایجان بوده است که دستور می‌دهد برایش تختی قرار دهند، سپس با تاجی پر زرق‌وبرق روی آن تخت می‌نشیند و با تابش نور خورشید به آن تاج زرین، روشنایی و نور فراوانی دنیا را فرامی‌گیرد و به‌خاطر شادمانی مردم آن روز را نوروز می‌نامند.
در تاریخچه و آداب و رسوم عید نوروز نوشته شده است که ایرانیان باستان تنها قهرمان را فروهر (فروردین) می‌دانستند؛ اما بعدها پرهیزگاران نیز از این نعمت برخوردار شدند. آن‌ها سالی یک‌بار برای دیدار بازماندگانشان در خانه‌های خویش فرود می‌آیند و اگر خانه را درخشان و تمیز ببینند، ورود آن‌ها موجب خیروبرکت خواهد شد. اگر خانه را در هم و آشفته ببینند، برای آن‌ها طلب برکت نخواهند کرد، شاید علت خانه‌تکانی و تمیزی و نویی که در ایران مرسوم هست، همین باشد.
مراسم نوروز از مجموعه‌ای از جشن‌ها و مناسب‌ها تشکیل شده است. جشن نوروز ابتدا با آداب‌ورسوم چهارشنبه‌سوری شروع می‌شود. سپس نوبت به آخرین پنجشنبه سال و رفتن به مزار درگذشتگان می‌رسد.
از دیگر آداب‌ورسوم عید نوروز در ایران می‌توان به خانه‌تکانی اشاره کرد. اقوام و مردمی که نوروز را جشن می‌گیرند به این مناسبت نیز پایبند هستند.
در تاریخچه و آداب‌ورسوم عید نوروز نظافت وسایل خانه و اسباب و اثاثیه گردگیری، شستشو و تمیز می‌شود. همچنین مردم کشورهایی مثل افغانستان و تاجیکستان هم پیرو این رسم هستند.

فلسفه سفره عید نوروز
در تاریخچه و آداب‌ورسوم عید نوروز پهن کردن سفره عید نوروز نیز آورده شده است. عناصر این سفره که در ایران سفره هفت‌سین نام دارد به دو نوع تقسیم می‌شوند:
عناصری که جنبه نمادین دارند: مثل سیر، سکه، سمنو، سبزه، قرآن وعناصری که جنبه خوراکی و پذیرایی از مهمان را دارند: مثل انواع و اقسام آجیل، شیرینی سنتی یا امروزی.

در قرن‌های گذشته، اکثر مردم فقط سالی یکبار می‌توانستند پلو بخوردند که آن هم شب نوروز بود. در این شب، همه یا اکثر مردم پلو می‌پختند و از این پلوی نوروزی برای فقرا، سلمانی‌ها، حمامی‌ها، کدخدا و روحانی محل پیشکشی می‌بردند.
انداختن سفره نوروزی که در تاریخچه و آداب‌ورسوم عید نوروز هم به آن اشاره شده است آداب و رسومی خاصی دارد و روی سفره وسایل دیگری از قبیل آیینه، شمع و آب نیز قرار می‌دهند. ماهی و تخم‌مرغ رنگی نیز در تاریخچه و آداب‌ورسوم عید نوروز دیده می‌شوند.
خواندن دعا در عید نوروز هم یکی دیگر از مواردی است که در این ایام توصیه شده است. علامه مجلسی در کتاب زاد المعاد در خصوص دعای سال نو روایت می‌کند که در وقت تحویل سال این دعا را بسیار بخوانید: «یا مقلّب الْقلوب و الْأبْصار یا مدبّر اللّیْل و النّهار یا محوّل الْحوْل و الْأحْوال حوّلْ حالنا إلی أحْسن الْحال».
علامه مجلسی(ره) همچنین خواندن این دعا را در نوروز مناسب دانسته است.
«اَللَّهُمَّ هَذِهِ سَنَةٌ جَدِیدَةٌ وَ أَنْتَ مَلِکٌ قَدِیمٌ أَسْأَلُکَ خَیْرَهَا وَ خَیْرَ مَا فِیهَا وَ أَعُوذُ بِکَ مِنْ شَرِّهَا وَ شَرِ مَا فِیهَا وَ أَسْتَکْفِیکَ مَؤُنَتَهَا وَ شغل‌ها یَا ذَا اَلْجَلاَلِ وَ اَلْإِکْرَامِ؛
خدایا! این سال جدید است و تو خدایی ازلی و قدیم هستی. خیر این سال و خیر آنچه را در این سال پیش می‌آید، از تو خواستارم و از شر این سال و شر آنچه در این سال پیش خواهد آمد، به تو پناه می‌برم…».
ایام عید فرصت مناسبی برای صله‌رحم و رسیدگی به وضع خویشان و بستگان است که این نیز یکی از نشانه‌های اخلاق و سنن مرضیه اسلامی و انسانی است.  
از همان روز اول نوروز، دید و بازدیدها آغاز می‌شود. در همه خانواده‌ها رسم بر آن است که افراد خانواده ابتدا به دیدن بزرگ‌ترهای فامیل می‌روند و عید را به آنها تبریک می‌گویند. سپس به خانه بر می‌گردند و منتظر می‌مانند تا بزرگ‌ترها به آنها سر بزنند. در این دید و بازدیدها عیدی هم داده می‌شود. علاوه بر دیدوبازدید از بستگان، دوستان، همسایگان و بزرگان فامیل، با جمعی از مصیبت‌دیدگان در سال گذشته نیز دیدار می‌شود. دید و بازدیدها تا روز سیزده‌بدر، (سیزدهمین روز سال نو)، ادامه داد.
خراسان شمالی گنجینه فرهنگ‌ها نیز آداب رسومی برای عید نوروز دارد که بی‌شباهت به سراسر ایران نیست؛ ولی به دلیل اینکه اقوام مختلفی در آن زندگی می‌کنند رنگ و بویی متفاوت دارد که به برخی از این موارد اشاره می‌کنیم.

خله خلته 
یکی از رسومی که در گذشته در خراسان شمالی هر ساله انجام می‌شد، آئین «خله خله خلته گلده» بود.
به این صورت که در زمان‌های قدیم تعدادی از جوانان و نوجوانان چند روز مانده به عید نوروز گرد هم می‌آمدند و لباس‌های زنانه می‌پوشیدند و چادر سر می‌کردند تا چهره خود را بپوشانند و جلو در منازل می‌رفتند.
این جوانان در حالی که در کوچه و محله راه می‌افتادند همه با هم شعری را با صدای بلند می‌خوانند و به زبان و لهجه شیرین بجنوردی‌ها می‌گفتند: «خله خله خلته گلده ایچنه کلچه گلده». یعنی «خاله خاله کیسه گونی اومده کمی کلوچه بده».
اهالی منزل نیز در کیسه آنها کمی کلوچه و آجیل و تنقلات می‌ریختند.

آئین الفه
برنامه نوروزی که بیشتر در خراسان برگزار می‌شود مراسم الفه است این مراسم که در آرامگاه‌ها، قبرستان‌ها و مساجد بر پا می‌شود برای تکریم و احترام به گذشتگان است. طی این مراسم، شیرینی و کیک محلی (نان شیری، قطاب، گمک) در کنار سبزه بر سر سفره گذارده می‌شود.

عیدی بردن برای عروس
مردم خراسان شمالی در گذشته رسم نوروزی داشتند که مربوط به زوج‌های تازه بود. چند روز مانده به عید در داخل سینی مسی برای نوعروسان عیدی شامل، گوشت، برنج، پارچه، روغن، سکه‌های رایج می‌گذاشتند و به منزل عروس می‌بردند.
همچنین خانواده عروس نیز هدیه‌هایی برای داماد در نظر می‌گرفت و در داخل سینی می‌گذاشتند. این آئین امروزه هم در برخی از نقاط استان انجام می‌شود.
خان بازی
یکی دیگر از آیین‌های قدیمی اما فراموش‌شده نوروزی در بجنورد، نمایش یا بازی «خان چخارتماق» یعنی «خان بازی» بود. این نمایش به این شکل بود که صبح اول عید، عده‌ای در میدان کارگر فعلی جمع می‌شدند و میدان خاکی را آب‌پاشی و نظافت می‌کردند.

قبل از شروع نمایش هم شخص تنومندی را به‌عنوان «خان» انتخاب می‌کردند و لباس فاخر به او می‌پوشاندند. بعد از آب‌پاشی، در میدان دهل و سرنا می‌نواختند و مردم پشت سر آنها قرار می‌گرفتند و راهی خانه خان منتخب می‌شدند و خان را با احترام به میدان می‌بردند و روی یک کرسی می‌نشاندند. بعد از آن مردم دور میدان حلقه می‌زدند و با نواختن دهل و سرنا عده‌ای شادی می‌کردند.

در این میان هرازگاهی خان دست خود را بالا می‌برد و نوازندگان نواختن دهل و سرنا خود را قطع می‌کردند و خان، داروغه را نزد خود فرامی‌خواند تا از مردم حاضر در میدان مبلغی به‌عنوان مالیات جمع کند که هزینه این مراسم از همین پول‌ها تأمین می‌شد.

کوزه شکنی

کوزه شکنی یکی از معروف‌ترین مراسم و آداب نوروز در خراسان شمالی محسوب می‌شود. مردم در این مراسم، مقداری آب در کوزه می‌ریزند و درون آن سکه می‌اندازند. سپس یکی از اعضای خانواده، کوزه را از پشت‌بام به پایین می‌اندازد.

معمولاً پسر ارشد خانواده این کار را انجام می‌دهد. شکستن کوزه نماد ازبین‌رفتن آلودگی‌هایی است که در یک سال در خانه‌مانده بودند. همچنین با آب و سکه، ثروت، برکت و سلامتی را به خانه خود دعوت می‌کنند.

پخت سمنو

یکی از متداول‌ترین غذاهایی که به مناسبت نوروز، در خراسان شمالی پخته می‌شود سمنو «سمنک، سومنک، سوملک، سمنی، سمنه» است که با استفاده از جوانه گندم تهیه می‌شود.

در مناطق مختلف این استان بخصوص در شهر درق سمنو را به‌صورت دسته‌جمعی و گاهی در طول شب می‌پزند و در موقع پختن سمنو سرودهای مخصوصی می‌خوانند، دعاهای مختلفی همراه با نماز می‌خوانند و نذوراتی هم با نام و یاد حضرت فاطمه زهرا(س) دارند.

پس از پختن سمنو و آماده‌شدن آن، دیگ سمنو را می‌برند، در اتاقی می‌گذارند و رویش را با پارچه‌ای می‌پوشانند و تا صبح نباید کسی به آن دست بزند.

سمنوپزان نمادی از همدلی و انسجام و رسم دیرینه مردم ایران است که در آستانه نوروز برپا می‌شود که از سال ۹۲ هرسال به شکل جشنواره در شهر درق استان خراسان شمالی برگزار شده است و تا کنون برای بسیاری از زنان این منطقه در فصول پاییز و زمستان اشتغال خانگی ایجاد شده است.

کشتی با چوخه
کشتی با چوخه بین مردم خراسان شمالی پرطرف‌دار است. همه ساله در نوروز به هر بهانه‌ای در گوشه‌وکنار استان، این مسابقه ورزشی و آئینی برگزار می‌شود و بسیار پرطرف‌دار است.
مردم اسفراین به «مهد کشتی با چوخه کشور» شناخته شده‌اند و بسیاری اسفراین را با گود چشمه زینل خان و رویداد چهاردهم فروردینش می‌شناسند. در این روز جمعیتی چند ده‌هزار نفره در این گود جمع شده و مسابقات را تماشا می‌کنند.
باید گفت کشتی با چوخه در روزهای پایانی نوروز آغاز می‌شود و بیش از جاهای دیگر در جوار امامزادگان در روزهای مختلف نوروز با حضور اهالی و چوخه کارانی حتی از نقاط فرااستانی برگزار می‌شود.
جام نوروزی فوتبال محلی هم از برنامه‌هایی است که کماکان در روستاها پیگیری می‌شود.
گذاشتن گل‌های خوشبو در منزل، سرزدن و زیارت اهل قبور و شهدا در آخرین پنجشنبه و شب جمعه سال، دادن خیرات و روشن‌کردن شمع و چراغ، جنب‌وجوش برای تهیه لباس نو، خرید آجیل و شیرینی، چیدن سفره هفت‌سین و کنارگذاشتن کمک برای فقرا و ایتام هنگام تحویل سال نو از دیگر سنت‌های رایج در استان خراسان شمالی است.
گزارش از: زهرا صدیقی