به گزارش عصراترک، یکی از شاخص‌های مهم برای سنجش میزان توسعه یافتگی و رفاه مردم یک مملکت، بررسی وضعیت بهداشت، درمان و سلامت مردم است، خود اتکایی و خود کفایی در ارائه خدمات سلامت پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بسیار نمود پیدا کرد؛

تا پیش از انقلاب در بسیاری از مراکز بهداشتی و درمانی کشور و استان ، پزشکان، کارشناسان، پیراپزشکان و کادر درمانی از کشورهایی چون فیلیپین، بنگلادش، هندوستان و پاکستان حضور داشتند و در حقیقت کادر پزشکی کشور، متشکل از پزشکان خارجی بود اما امروز در زمینه تربیت نیروی انسانی پزشکی به خود اتکایی و خود کفایی رسیده‌ایم.

توسعه سیستم شبکه‌های بهداشت و درمان در کشور نیز یکی از دستاوردهای منحصر به فرد انقلاب اسلامی ایران بوده که تقریبا در هیچ جای دنیا نظیر نداشته است و در دور دست‌ترین روستاها و مناطق مرزی کادر بهداشتی درمانی حضور دارد و این سیستم و شبکه وسیع خدمت رسانی از دستاوردهای بزرگی بوده که پس از پیروزی انفلاب در کشور ما رخ داده و خراسان شمالی در گسترش و تکمیل شبکه های بهداشتی درمانی بسیار موفق بوده است.

امید به زندگی در دوران قبل از انقلاب و در دهه ۳۰، حدود ۳۵ سال و در سال‌های انقلاب اسلامی حدود ۵۵ سال بود، اما در حال حاضر امید به زندگی برای مردان حدود ۷۴ سال و برای زنان حدود ۷۸ سال است که دلیل عمده آن، ارتقای سواد، دانش، توسعه وسایل ارتباط جمعی، تامین آب آشامیدنی سالم و ارتقای بهداشت عمومی در کنار خدمات دولت‌های بعد از انقلاب بوده است.

قبل از انقلاب اسلامی، ۷۰ درصد از مرگ مردم به دلیل بیماری‌های واگیر بود و دلیل عمده آن پوشش ۳۰ درصدی واکسیناسیون بود؛ در حالی که امروز پوشش واکسیناسیون در کشور و استان خراسان شمالی ۱۰۰ درصد است، ۱۵ سال است که فلج اطفال ریشه کن شده و بیماری‌هایی مانند دیفتری، آبله و سرخک به حداقل و حدود صفر رسیده و بیماری‌های واگیر علت کمتر از ۱۰ درصد از مرگ مردم ایران است.

امروز با گذشت چهل و یکمین سال از عمر با برکت جمهوری اسلامی ایران، دستاوردهای زیادی در حوزه های مختلف صنعت، کشاورزی، علم، نانوتکنولوژی، هنر، نظامی، سلامت، ورزش و ... دارد و در تمامی اینها در صف اولین ها می درخشد و خاری در چشمان دشمنان است.

وضعیت روستاهای کشور ایران از لحاظ  بهداشت و درمان در زمان پهلوی

90 درصد روستاهای ایران فاقد تسهیلات درمانی بود. در گزارشی رسمی به دولت در سال1974میلادی و1353 هجری شمسی از10 هزار پزشک ایران در آن زمان پنج هزار نفرشان در تهران اقامت و فعالیت داشتند، بیش از سه هزار نفر در سایر شهرها و بقیه در نواحی روستایی حضور داشتند.

 40 هزار تخت بیمارستانی در کشور وجود داشت که تماما در تهران یا شهرهای بزرگ مستقر بود. اکثر مردم ایران فقط از خدمات یک هزار درمانگاه فاقد تجهیزات برخوردار بودند؛ در نتیجه کادر و تجهیزات در تهران متمرکز شده در حالی که18  میلیون ایرانی به هیچ یک از خدمات پیشرفته امروزی دسترسی نداشتند.

در سال 1346 به دلیل فقدان امکانات و تجهیزات درمانی لازم، از هر یک هزار کودک بین یک روزه تا یک‌ساله، 160 نفرشان تلف می‌شدند و به ازای هر 10 هزار نفر حدود 9/3پزشک وجود داشت .

ایران، بالاترین نرخ مرگ و میر نوزادان و اطفال خاورمیانه در سال 56

در سال 1356 عقب‌ماندگی حوزه بهداشت و درمان کشور به جایی رسید که ایران در خاورمیانه بدترین نسبت پزشک - بیمار، بالاترین نرخ مرگ و میر نوزادان و اطفال و پایین‌ترین نسبت تخت بیمارستان به جمعیت را دارا بوده است.

 علاوه بر موضوعات مربوط به بهداشت و درمان، رژیم پهلوی در زمینه بحران امنیت غذایی نیز نتوانست خواسته‌های مردم را تأمین کند؛ چنانچه طبق آمار، 64 درصد شهرنشینان در سال1351 تا 1352 دچار سوء تغذیه بودند و حتی 25 درصد آنان وضع تغذیه‌شان بسیار بد بود .

امروزه، ایران به یکی از قطب ‌های ‏تحقیقات، فناوری، ‏سلامت، آموزش بهداشت و پزشک در منطقه تبدیل شده و در بسیاری از عرصه ‌های پزشکی و بهداشتی در رده‌ های بالای ‏جهانی قرار دارد.

طی چهار دهه مراکز و دانشگاه‌‌های آموزش پزشکی در ایران چند برابر شد. هم‌ اکنون 44 دانشگاه دولتی پزشکی در کشور و در شهرهای مختلف وجود دارد. بر اساس آمار، تعداد دانشگاه‌ های علوم پزشکی و زیرساخت‌ های آموزش علوم پزشکی بعد از انقلاب ۷ تا ۱۰ برابر شده و ساختارهای جدیدی به حوزه پزشکی کشور اضافه‌شده است.

افزایش شمار پزشکان و متخصصان در کشور

جمهوری اسلامی ایران به لحاظ کمّی، در حوزه پزشکان و متخصصان رشد قابل ملاحظه ای داشته است. در حال حاضر بر اساس آمار نظام پزشکی، ۷۸ هزار نفر پزشک عمومی، ۳۶ هزار نفر پزشک متخصص و فوق تخصص، ۲۴ هزار نفر دندانپزشک عمومی، ۲ هزار نفر دندانپزشک متخصص، ۱۹ هزار نفر دکتری داروسازی، یک هزار و ۲۰۰ نفر دکتری علوم آزمایشگاهی، ۳۵ هزار نفر ماما و ۱۵ هزار نفر گروه ‌های پروانه ‌دار در جمهوری اسلامی ایران فعالیت می کنند.

به پشتوانۀ انقلاب اسلامی هر ساله بیش از 4 الی 5 هزار پزشک در رشته‌‌های مختلف علوم پزشکی فارغ التحصیل و جذب سیستم بهداشت و درمان می‌شوند که این‌ آمار در مقایسه با قبل از انقلاب، افزایشی 15 برابری داشته است.

در حال حاضر نزدیک به 100 مرکز تحقیقاتی در تولید سلول ‏های بنیادی، سلول‏ های کبدی، تولید غضروف، مداوای سرطان و درمان ناهنجاری‌‏های استخوان در ایران فعال هستند. پژوهشکده رویان به عنوان مرکزی علمی و شناخته شده در جهان در تولید علم و تکنولوژی ‏های کمک ‏کننده باروری، سلول‌‏های بنیادی جنینی، ترمیم چشم، تولید نای مصنوعی دستاوردهای مهمی داشته است. اینک رتبه ایران در زمینه پیوند اعضای بدن در جهان تک رقمی است. بیش از 80 مرکز پیوند اعضا چون قلب، کلیه، کبد، مغز استخوان، ریه و غیره در ایران فعال هستند.

توسعه شبکه‌های بهداشتی در سراسر کشور

پیش از انقلاب اسلامی ایران، شبکه های بهداشتی صرفاً محدود به چند شهر بزرگ بود و اغلب شهرهای کوچک و تقریباً همه روستاها از شبکه های بهداشتی محروم بودند، اما این وضعیت پس از انقلاب اسلامی به طرز چشمگیری تغییر کرده است. اکنون بیش از 18 هزار خانۀ بهداشت در سراسر ایران وجود دارد که 35 هزار «بهورز» نیز در سراسر کشور فعال هستند و اساسی ‌ترین خدمات بهداشتی را به محروم ‌ترین و دور افتاده ‌ترین روستاهای کشور ارائه می ‌دهند.

توسعه صنعت دارویی و پیوند اعضا

یکی از مهمترین حوزه های پیشرفت پزشکی جمهوری اسلامی ایران طی چهار دهه گذشته، حوزه صنعت دارویی است. صنعت دارویی در ایران سابقۀ ۸۰ ساله دارد، اما شکوفایی این صنعت پس از انقلاب اسلامی و دوران دفاع مقدس اتفاق افتاد و با تأسیس ۵ الی ۶ کارخانۀ مهم داروسازی، پس از دو دهه، صنعت دارویی ایران به حوزۀ تولید داروهای بیوتکنولوژیک وارد و فرآورده‌ های بیوتکنولوژیک مورد نیاز بیماران خاص تولید شد؛ تا جایی که اکنون ۳۴ داروی بیوتکنولوژیک تمام ایرانی در کشور تولید می ‌شود.

وضعیت بهداشت و درمان در استان خراسان بزرگ در زمان پهلوی

در استان خراسان بزرگ در زمان پهلوی وضعیت درمانی بسیار نامناسب بود. در سال 1351 برآورد تعداد جمعیت استان خراسان برابر با 495/814/2 نفر و تعداد تخت بیمارستانی موجود برابر با 2645 تخت بوده است که به ازای هر 1064 نفر جمعیت یک تخت بیمارستانی وجود داشته است

بهداشت و درمان بجنورد در زمان ستم شاهی

ساختمان نخستین بیمارستان بجنورد در سال1343 به مقاطعه کاران واگذار و در سال1347 تکمیل شد. این بیمارستان که منزل مسکونی قدیمی یارمحمد خان شادلو و بنایی مربوط به دوره قاجاریه بود با اندکی مرمت به بهداری بجنورد واگذار شد و از سوی خبرنگاران به «سفره بی نان» و بیمارستان بدون امکانات تشبیه شد

در دهه50 در مناطقی چون سنخواست  دهها نوزاد و کودک به خاطر ابتلاء به سرخک جان خود را از دست دادند و تعداد زیادی مادر و نوزاد در سایر روستاها و مناطق شهرستان به جهت عدم دسترسی به مراکز درمانی و فقدان جاده و وسایل نقلیه قبل از انتقال به مراکز درمانی شهری تلف شدند .

بهداشت و درمان روستایی بجنورد

در حوزه جغرافیایی راز، فقط در غلامان یک پزشک مستقر بود و مردم راز با اسب و الاغ بیماران خود را با مشقت زیادی به آنجا می بردند و به علت دور بودن مسافت گاها بیمار به مقصد نمی رسید و جنازه اش را به روستا بر می گرداندند، آن زمان کودکان بیشتر با بیماری سرخک و یا دیفتری و کزاز فوت می شدند.

یک از آبادی های جاجرم خراشا همچون خیلی از آبادی ها فاقد پزشک و مرکز درمانی بود، بیماری سرخک به آنجا هم رسید. 16 کودک را برای مداوا به بجنورد انتقال دادند اما جاده ای که امروز آسفالت شده و یک ساعت و بیست دقیقه طی آن زمان می برد، آن موقع خاکی بود و بچه ها باید8-7 ساعت مسیر طولانی و راه ناهموار را طی می کردند که 5 نفرشان در این میان طاقت نیاوردند و در راه جانشان را از دست دادند.

افتتاح مرکز درمانی در بجنورد

وضعیت بهداشت و درمان خراسان شمالی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران

دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در استان راه اندازی شد و در حال حاضر دارای  6 دانشکده است که با 210 نفر اعضای هیات علمی، یک هزار و 937 دانشجو و با 17رشته تحصیلی مشغول فعالیت است.

راه اندازی ستاد مرکز مدیریت حوادث و سوانح استان، مرکز درمانی حوادث و سوانح ( تروما و سوختگی)، بخش تشخیص و درمان سرطان ،تخت های ویژه مراکز درمانی، کلینیک ها و درمانگاه های تخصصی، 35 پایگاه اورژانس شهری و جاده ای، یک مرکز درمان بستر، 2 آموزشگاه بهورزی،  114 مرکز درمان سوء مصرف مواد مخدر، 332 خانه بهداشت، 14 مرکز بهداشتی درمانی شهری ، 55 مرکز بهداشتی درمانی روستایی ،48 پایگاه سلامت ، 4 مرکز تحقیقاتی و ...از جمله پیشرفت های حوزه سلامت استان بعد از انقلاب دانست.

تجهیزات پزشکی تشخیصی از قبیل 5 دستگاه سی تی اسکن، 2 دستگاه ام آر آی و دستگاه های آنژیوگرافی و رادیوتراپی و یک دستگاه اتوبوس آمبولانس  در استان راه اندازی شده اند.

بیمارستان امام حسن بجنورد 

افزایش سه برابری تعداد بیمارستان های خراسان شمالی بعد از انقلاب

تعداد بیمارستان های استان قبل از انقلاب 4 مورد بود که اکنون به 11 مورد افزایش یافته و با یک هزار و 444 تخت به بیماران خدمت ارائه می کند که 70 تخت دیالیز و 93 تخت ویژه ، 10 تخت سوختگی و 49 تخت اعصاب و روان وجود دارد.

در حال حاضر بالغ بر پنج هزار نفر در حوزه سلامت استان خدمت رسانی می کنند.

تعداد پزشکان عمومی استان پیش از انقلاب، 12نفر بود  اما امروز به برکت انقلاب اسلامی  350  پزشک عمومی،  256 متخصص در استان مشغول فعالیت هستند.

میزان مرگ و میر نوزادان و کودکان و مادران باردار نیز به میزان چشمگیری کاهش یافته است.

این گزارش تحلیلی با همکاری بیژن پروان، پژوهشگر تاریخ ایران دوره اسلامی و دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی تهیه شده است.

انتهای پیام/ رحمانی