حسین اکبری، عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد در گفتگو با خبرنگار عصراترک اظهار داشت: از سال 1360 تاکنون تحولات جمعیتی ایران و رشد جمعیت کشور کاهش شتابانی به خود گرفته بطوریکه این کاهش رشد در تاریخ ایران بی سابقه بوده است و در حال نزدیک شدن به محدوده خطر است.

وی یکی از مهم ترین مسائل را جایگزینی جمعیت توسط نیروهای جوان عنوان کرد و گفت: قطعا جمعیت در بخش های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می تواند تاثیرگذاری بالایی در یک کشور داشته باشد.

اکبری با اشاره به اینکه طی تحقیقات صورت گرفته مسائل اقتصادی یکی از عوامل کاهش فرزندآوری در جامعه است، گفت: اما یک نگاه عمیق تر خبر از آن دارد که این کاهش جمعیتی در کشور در یک بستر تغییرات اجتماعی فرهنگی طی چهار دهه اخیر ایجاد شده و باعث تغییر نگاه خانواده ها نسبت به فرزندآوری شده است.

دکترای جامعه شناسی خاطرنشان کرد: این در حالی است که در گذشته مادربودن، در فرزند آوری تعریف می شد و هر زنی در کیفیت اجتماعی فرزندش مورد ارزیابی قرار می گرفت، اما طی دهه های اخیر معیارهای هویت بخشی زنان تغییرات زیادی داشته و مادربودن، تنها معیارهای تعریف هویت زنان نیست.

وی با اشاره به اینکه در جامعه فعلی اهمیت مادر بودن به شدت کاهش پیدا کرده است، گفت: نکته قابل توجه این است که اکنون یک سری از مباحث و ارزشهای دیگر از جمله ویژگی های ظاهری و جسمی،تحصیلات و اشتغال و افزایش سن ازدواج باعث شده است که تمایل افراد به فرزندآوری کمتر شود.

اکبری اضافه کرد: مجموع تغییرات حوزه اجتماعی در کنار مسائل و مشکلات اقتصادی و معیشتی باعث شیب تند کاهش نرخ باروری در کشوری شده که متاسفانه تمایل فرزندآوری در گروه های تحصیل کرده، کاهش چشمگیری داشته است.

عضوهیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: براساس مطالعاتی که در پیمایش جهانی انجام شده، تمایل برای فرزند آوری در ایران رقم 1.1 بوده که یکی از پایین ترین تمایل ها در بین داده های 70 کشورجهان بوده است.

وی گفت: تاثیر کاهش فرزند در بعد فردی می تواند باعث کوچک شدن دایره خویشاوندی و از دست دادن پشتوانه و حمایت های اجتماعی شود که باعث می شود بسیاری از مفاهیم خانواده در نسل های بعدی کمرنگ می شوند و عملا افراد بسیاری از آن پشتوانه اجتماعی را از دست می دهند.

تاسیس "وزارت خانه تنهایی" برای رسیدگی به چالش های تنها بودن افراد

اکبری به موضوع انزوای اجتماعی در بحث تک فرزند بودن اشاره کرد و گفت: در برخی از کشورها وارد این فرآیند شده اند و در کشوری همچون انگلستان وزارت خانه ای تحت عنوان تنهایی راه اندازی شده که بتوانند چالش های ناشی از تنهایی و اثرات اجتماعی و روانی آن را کنترل کنند.

وی گفت: تک فرزندی در جایگاه خانواده نیز باعث تغییر قدرت در خانوده به سمت فرزند سالاری پیش می رود و خانواده به صورت افراطی روی یک فرزند متمرکز می شود و سطح انتظارت فرزند بالا می رود.

اکبری مهم ترین پیامد کاهش فرزندآوری و تک فرزندی در اجتماع را کاهش نیروی انسانی عنوان کرد و گفت: مهم ترین سرمایه هر کشوری نیروی انسانی است زیرا با کاهش نیروی انسانی جوان، خلاقیت و کار در کشور به چالش کشیده می شود.

این دکترای جامعه شناسی با اشاره به اینکه کشور در دهه 60 با افزایش تعداد تولد ها مواجه شد، گفت: این جمعیت در حال حاضر در مرحله جوانی به سر می برند و طی 25 سال آینده به دوره سالمندی خواهند رسید که اگر نتوانند در این دوره نرخ باروری قابل قبولی داشته باشند، طی 20 سال آینده سالمندی به معنای  وابستگی، هزینه، نبود تولید و خلاقیت بالا می رود و قطعا کشور دچار مشکلات زیادی خواهد شد.

مشوق های فرزندآوری در ایران تاثیرچندانی بر خانواده های تحصیل کرده ندارد

اکبری با بیان اینکه به صورت کلی تجربه جهانی نشان داده که با یک سری سیاست گذاری ها می توان نرخ جمعیت را کاهش داد، گفت: این در حالی است که افزایش نرخ جمعیت به راحتی قابل اجرا نیست، کما اینکه در کشورهای اروپایی که با کمبود جمعیت مواجه هستند علی رغم مشوق های بسیار زیاد برای فرزند آوری افراد تمایلی به فرزند آوری ندارند.

وی بیان داشت: عدم تمایل افراد برای فرزند آوری در واقع نتیجه تغییر در نظام ارزشی و هنجاری افراد است که فرزند آوری در گروه ترجیحات ارزشی افراد محسوب نمی شود.

این کارشناس مسئول یادآور شد: نکته قابل توجه این است که در کشور ایران باتوجه به جایگاه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی که وجود دارد، طیف های سنتی و اقشار پایین جامعه پتانسیل لازم را برای فرزندآوری دارند که وجود مشوق ها می تواند کمک کند که فرزندآوری بیشتری داشته باشند.

اکبری گفت: این در حالی است که این مشوق ها بیشتر اقشار پایین جامعه را به سمت فرزند آوری سوق می دهد که این نیز می تواند چالش هایی همچون افزایش فقر و تشکیل چرخه فقر را برای این خانواده ها به همراه داشته باشد، اما این مشوق ها تاثیر چندانی برای خانواده های سطح بالا که به لحاظ اجتماعی در موقعیت های بهتری قرار داشته و تحصیل کرده هستند، ندارد.

ایران در حال حاضر درزمان طلایی فرزند آوری قرار دارد

این دکترای جامعه شناسی ادامه داد: طرح های مختلفی در حوزه مباحث خانواده مطرح شده که به دلیل نداشتن جامعیت به نتیجه نرسیدند، زیرا در این طرح ها دنبال یک نوع مهندسی کردن خانواده هستند که این نگاه چندان ثمربخش نیست.

اکبری اضافه کرد: علاوه بر این باتوجه به اینکه به لحاظ اجرایی نیز در کشور چالش هایی وجود دارد، دولت ها سعی می کنند وارد این حیطه نشوند، چون باید نسبت به اجرای آن پاسخگو باشند.

وی افزود: بنابراین به نظر می رسد افزایش کلی سطح زندگی در اقشار پایین جامعه که هنوز پتانسیل بالایی برای فرزندآوری دارند شاید به شکلی بتواند این کمبود نیروی انسانی را جبران کند و مشوق هایی برای این قضیه باتوجه قرار گرفتن جامعه ایران به لحاظ پتانسیل فرزندآوری در دوره طلایی باشد.

اکبری اظهارداشت: بنابراین امر ازدواج و فراهم ساختن پایه های تشکیل زندگی یکی از مواردی است که می تواند در فرزند آوری تاثیرگذار باشد، همچنین در کنار آن مواردی همچون فرهنگ سازی، آگاهی دهی و تشویق افراد تحصیل کرده می تواند در این حوزه موثر باشد.

انتهای پیام/ رحمانی