آداب و رسوم خانه‌تکانی

محقق فرهنگی هنری عنوان کرد: آداب و رسوم خانه‌تکانی همچنان به همان شکل سُنتی خودش در جاجرم مشاهده می‌شد، شستن فرش‌ها در مقابل درب حیاط در میان کوچه‌ها مشاهده می‌شود و بعد هم جهت خشک شدن آنها را بر روی دیوارها پهن می‌کنند.

وی افزود: معمولاً برای خانه تکانی تمام وسایل خانه را از خانه خارج به داخل حیاط می‌برند و پس از جارو کردن خانه و گرفتن غبار از در و دیوارها و شستن و تمیز کردن وسایل، دوباره با طرح تازه و نویی در خانه چیدمان می‌کنند گاهی در حین خانه تکانی آوازهایی محلی می‌خوانند.

آداب و رسوم چهارشنبه سوری

استاد میرابی مطرح کرد: آئین «چهارشنبه سوری» که در چهارشنبه آخر سال برگزار می‌شود به این شکل است که در شهر تاریخی جاجرم همچون گذشته و عملکرد پیشینیان، مردم در حیاط‌های خودشان یا فضای باز محلّه‌ آتشی برپا می‌کنند که البته خطری، نیست و از روی آن می‌پرند و می‌گویند «زردی من از تو سرخی تو از من»

وی در ادامه با بیان این مطلب که در این شب اعضای خانواده‌ها گرد هم جمع می‌شوند، گفت: اعضای خانواده با تهیه شام مفصَّلی گرد هم جمع می‌شوند و شب چهارشنبه آخرسال را جشن می‌گیرند و با گفت و شنودها و آداب و رسوم خاصی اوقات خوشی را برای همدیگر رقم می‌زنند.

آداب و رسوم نوروزی‌خوانی

میرابی‌جاجرم با بیان این مطلب که یکی از آداب و رسوم ویژه و ماندگار از نیاکان ما در استقبال از نوروز رسم زیبای نوروزی خوانی است، بیان داشت: این آئین همچنان در شهر تاریخی جاجرم توسط نوجوانان و بعضی جوانان برگزار می‌شود.

وی در ادامه عنوان کرد: نوجوانان و جوانان لباس‌های محلی جاجرم را می‌پوشند و بصورت گروهی در شب‌های نزدیک به نوروز دَم در خانه‌ها می‌روند و دق‌الباب می‌کنند می‌گویند «نوروزی حلال یا حرام» یعنی اجازه هست که سرود نوروزی را برایتان بخوانیم یانه؟

محقق فرهنگی هنری گفت: اگر اجازه دریافت کردند شروع به خواندن می‌کنند.

همین خانه به نام اولی را

شهنشاه عرب نامش علی را . . .

مرد هفت هنر ایران گفت: شرح نوروزی‌خوانی در منقبت ائمه‌ اطهار(ع) است که در انتها برای اعضاء خانواده دعا می‌کنند سپس از طرف خانواده هدایایی را دریافت می‌کنند و محل را ترک می‌کنند و می‌روند به خانه‌ای دیگر برای نوروزی‌خوانی دیگر. 

رسم روز عَلَفه

وی افزود: این رسم هم پابه‌پای رسم نوروزی در استقبال از نوروز در جاجرم برگزار می‌شده و همچنان برگزار می‌شود این رسم تقریباً شباهتی با رسم سیزده نوروز «سیزده بدر» دارد.

میرابی‌جاجرم عنوان کرد: مردم یک روز باقی مانده تا نوروز که معمولاً ۲۹ اسفندماه است خانوادگی به دشت و صحراهای اطراف شهر می‌روند و روز خوب و خوشی را برای خودشان فراهم می‌کنند و در استقبال از نوروز جشنی صحرایی برگزار می‌کنند.

وی بیان داشت: از صحرا سبزی‌ها و گیاه‌هایی خوراکی جمع می‌کنند مانند یونجه یا بِلیست و شنگی برای پخت‌وپز در داخل غذا ، وجه تسمیّه‌ای این روز هم به خاطر جمع کردن عَلَف است که عَلَفه می‌گویند.

رسم لحظه تحویل سال نو (نوروز)

 میرابی‌جاجرم در ادامه افزود: مردم معمولاً هر چه به لحظات سال تحویل نزدیک می‌شوند از شور و هیجان بیشتری برخوردار می‌شوند و به راستی به این ایمان دارند که در لحظه تحویل سال نو یک اتفاق بزرگی رخ خواهد داد و آن هم تغییر و تحول عالم هستی به خاطر فرارسیدن سال جدید است.

وی بیان داشت: به همین خاطر در نزدیکترین لحظات به تحویل سال نو از حساسیت‌های خاصی برخوردار می‌شوند خصوصاً توجه خاصی به معنویات پیدا می‌‌کنند بسیار دوست دارند که در لحظه تحویل سال نو با معرفت وارد سال جدید شوند.

این محقق فرهنگ عامه گفت: مردم سعی دارند حتماً جسم و روح و روانشان پاک و تمیز و منزَّه باشد، تمام لباس‌های کهنه خود را با لباس‌های نو و تازه خریده‌شان تعویض می‌کنند و بر سر سفره هفت سین می‌نشینند دست به دعا می‌شوند و آماده تحویل سال نو می‌شوند.

وی ابراز داشت: بعضی‌ها دوست دارند که در حال نماز خواندن یا قرآن خواندن یا در حال دعاخوانی برایشان سال تحویل شود که چند دقیقه قبل از تحویل سال نو شروع به اجرای این کارهای معنوی می‌کنند.

میرابی جاجرم افزود: بعد از اینکه لحظه سال نو اعلام می‌شود همه با هم به قول معروف دیده‌بوسی می‌کنند عید را به همدیگر تبریک می‌گویند و بزرگ خانواده به اعضاء اسکناس یا سکه‌هایی را به عنوان عیدی به اعضای خانواده می‌دهد.

وی تصریح کرد: معمولاً اسکناس‌ها را هم داخل قرآن گذاشته و از لای صفحات قرآن برداشته و به عنوان عیدی به اعضای خانواده تقدیم می‌کند.

سفره هفت‌سین نوروزی

محقق جاجرمی گفت: توضیح و تفسیر و تشریح این رسم دیرین به اندازه کتابی قطور را می‌طلبد تا که بشود حق مطلب را بیان کرد فقط در این خصوص به همین چند نکته مختصر بسنده می‌شود که مردم سعی دارند از بهترین سفره‌های زینتی و سنَّتی خودشان برای چیدمان هفت‌سین استفاده کنند که معمولاً این سفره ها توسط بانوان هنرمند صنایع‌دستی تهیه می‌شوند بسیار زیبا و تحسین برانگیز در داخل سفره سبزه‌هایی که خودشان معمولاً از ۲۰ روز قبل از نوروز کشت کرده‌اند، می‌گذارند.

میرابی‌جاجرم گفت: هفت سین سیب و سنجد و سمنو و سماق، سیر، سبزی، سکه و بعضاً از سین‌های دیگر هم استفاده می شود که حضور هر کدامشان در سر سفره هفت سین فلسفه‌ای دارند.

وی در ادامه افزود: در کنار هفت‌سین انواع شیرینی‌های محلی آجیل و میوه و شکلات‌های رنگارنگ قرار می‌دهند قرآن، آینه، ساعت، تنگ آب، نان، نمک، تنگ ماهی و... اینها هم از اقلامی هستند که در سر سفره هفت‌سین قرار می‌گیرند.

استاد میرابی جاجرم بیان داشت: بعضی‌ها البته بیشتر در گذشته یک نارنج در میان سبزه قرار می‌دادند چراکه نارنج در آن زمان چنان بوی خوشی داشت و آن بوی خوش آن چنان پراکنده می‌گشت که چندین منزل می‌شد بوی آن را استشمام کرد.

دید و بازدید نوروزی

وی ابراز داشت: در گذشته مردم برای دید و بازدید نوروزی معمولاً بدون استثناء به در خانه‌های همه همشهریان چه غریب چه آشنا یا قوم و خویش مراجعه می‌کردند، و برای دقایقی بر سرِ سفره هفت‌سین میزبان می‌نشستند و کامشان را شیرین می‌کردند و با نقل‌وقول خاطرات شیرین نوروزهای گذشته یا گفت و شنیده‌ای شادی بخش عید نوروز را به فرح بخشی سپری می‌کنند.

محقق فرهنگی هنری گفت: حتی مردم در بین راه در کوچه و خیابان هم با هم دیده‌بوسی و عید مبارکی دارند و خیلی جالب است که خانواده‌ها گروه به گروه همه با لباس‌های نو تازه خریداری شده به دید و بازدید می‌روند.

سیزده نوروز «سیزده بدر»

وی مطرح کرد: یکی از رسوم بسیار ستودنی و زیبای انتهای نوروزی همین سیزده نوروز معروف به سیزده بِدر است که معمولاً مردم در این روز به دید و بازدید نوروزی نمی‌روند.

مرد هفت هنر ایران ابراز کرد: بلکه همه مقیّد به این هستند در این روز از خانه‌های خودشان خارج شوند و بروند با دامن طبیعت کوه و دشت و صحرا و در آنجا روزی را به دور از هیاهوی زندگانی شهری سپری کنند. 

وی افزود: در همانجا برای خودشان پخت‌وپز می‌کنند غذای مفصلی برای نهار آماده می‌کنند هر یک از خانواده‌ها برای خودشان در صحرا فرشی پهن می‌کنند، عده‌ای روی کوه می‌روند عده‌ای در دامن صحرا قدم می‌زنند می‌گویند و می‌خندند.

میرابی‌جاجرم عنوان کرد: عده‌ای می‌روند آب چشمه بیاورند برای چایی یک عده بازی‌های ورزشی می‌کنند یک عده در حال اجرای شعر و رقص و موسیقی هستند خلاصه هر کسی به گونه‌ای خوش این روز را سپری می‌کند بعد هم نزدیک غروب آن محل را ترک می‌کنند و به خانه‌هایشان مراجعه می‌کنند.

وی در پایان ابراز داشت: بعضی‌ها هم می‌روند بر سر مزار عزیزانشان تا یاد و خاطره آنها را گرامی بدارند و به شکلی هم آنها را در جشن و سرورشان شریک کرده باشند نهایتا برمی‌گردند به خانه و در شب آخری شکر و سپاس خدا را به جای می‌آورند که نوروز امسال هم به خوبی و خوشی تمام شد به امید نوروزهای خوش سال‌های دیگر. 

نتیجه: نوروز، یکی از جشن‌های کهن و با قدمت ۳۰۰۰ سال پیش از میلاد در ایران است، که به عنوان نمادی از نو شدن و امید در تاریخ این کشور است، که در حال حاضر در بعضی از کشورهای دیگر مانند افغانستان، تاجیکستان و… نیز گرامی داشته می‌شود، که این رسومات، انعکاسی از فرهنگ غنی و پربار این سرزمین است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود، نمادی از صلح و پیوند بین افراد و اقوام ایرانی است و دل‌ها را به هم نزدیک می‌کند، که به یک خاطره فراموش نشدنی برای ایرانیان تبدیل می‌کنند.

انتهای خبر/ میرزائی