به گزارش خبرنگار حوزه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک»، ایام امتحانات همواره یکی از پرتنش‌ترین دوره‌ها در زندگی دانش‌آموزان به شمار می‌رود، به طوری که در این دوران، فشارهای روانی ناشی از انتظارات خانواده، رقابت با همسالان، نگرانی از نتیجه امتحانات و ترس از شکست می‌تواند به‌طور جدی بر سلامت روحی و عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان تأثیر بگذارند.

 استرس امتحان، اگر مدیریت نشود، ممکن است موجب کاهش تمرکز، افت عملکرد و حتی بروز مشکلات جسمی و روانی شود.

 در این میان، نقش مشاوره و خدمات روان‌شناسی آموزشی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است که مشاوران مدارس با فراهم‌آوردن فضایی امن برای گفتگو، آموزش مهارت‌های مقابله با اضطراب و ارائه راهکارهای علمی، می‌توانند در کاهش استرس و بهبود آمادگی روانی دانش‌آموزان نقش مؤثری ایفا کنند.

 تغییر سبک زندگی در ایام امتحانات باعث فشار بر دانش‌آموز می‌شود

 رضا دلپسند در گفتگو با خبرنگار حوزه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک» با اشاره به اینکه عوامل زیادی در ایام امتحانات بر دانش‌آموزان فشار وارد می‌کند، گفت: از مهم‌ترین این دلایل می‌توان به تغییر سبک زندگی دانش‌آموزان اشاره کرد.

 رئیس مرکز مشاوره اداره کل آموزش و پرورش خراسان شمالی با بیان اینکه دانش‌آموزان در ایام امتحانات باید خوابشان منظم‌تر باشد اظهارکرد: خانواده ها تفریحات کمتر و مدیریت زمان داشته باشند تا دانش‌آموزان استرس کمتری داشته باشند.

 وی اضافه کرد: با توجه به اینکه در ایام امتحانات دانش‌آموزان سنجش و آزمون می‌شوند، ممکن است بسیاری از آنها نتایج این سنجش را اعتبار درونی تلقی و آن را به اعتبار واقعی پیوند بزنند و گمان داشته باشند که با نتیجه این آزمون نگاه دیگران نسبت به او تغییر خواهد کرد و همین باعث اضطراب می‌شود.

 عقب‌افتادگی مطالعاتی و اضطراب امتحان

 این مسئول عقب‌افتادگی مطالعاتی را یکی دیگر از عوامل ایجاد استرس در زمان امتحانات پایان سال خواند و گفت: معمولاً تعداد زیادی از دانش‌آموزان به‌خاطر ضعف در برنامه‌ریزی درس را مرور نداشته و همه آن به شب امتحان می‌رسد که باعث اضطراب خواهد شد.

 دلپسند بیان داشت: عواملی مانند برنامه امتحانی مدارس، ضعیف‌بودن دانش‌آموز در یک درس و نداشتن برنامه‌ریزی به‌موقع برای مطالعه، همچنین وضعیت نامناسب آخرین امتحان‌داده شده و تأثیر آن بر سایر امتحانات، باعث نگرانی در شب امتحان خواهد شد.

 انتظارات غیرمعقول خانواده‌ها، استرس دانش‌آموز را تشدید می‌کند

 این مسئول انتظارات والدین را از دیگر عوامل مؤثر در افزایش اضطراب دانش‌آموزان عنوان کرد و ادامه داد: گاهی والدین انتظار بهترین عملکرد را از فرزندشان دارند، در حالی که باید نسبت به این قضیه واقع‌بین باشند.

 وی در رابطه با اینکه میزان استرس بین دانش‌آموزان با عملکرد پایین و بالا تفاوت دارد، توضیح داد: اگر دانش‌آموز به عملکرد و مطالعات اعتماد داشته باشد به این باور می‌رسد که تلاشش را داشته و این اطمینان را دارد که از پس امتحان بر می‌آید و با استرس کمی وارد جلسه امتحان می‌شود، اما کسانی که عملکرد تحصیلی خوبی دارند، برای حفظ جایگاه برتری دچار استرس می‌شوند که اگر با این باور وارد فضای امتحان شوند، میزان استرسی که تجربه می‌کنند، بالا است.

 دلپسند یادآور شد: همین‌طور در مورد افرادی که عملکرد تحصیلی پایینی دارند، نیز نگرانی وجود دارد چراکه با این باور که تاکنون عملکردشان خوب نبوده و خوب هم نخواهد شد، دچار استرس می‌شوند.

 ارزشمندی دانش‌آموز تنها به نتیجه امتحان خلاصه نمی‌شود

 وی با اشاره به اینکه استرس شامل نشانه‌های جسمی، شناختی و هیجانی است، افزود: یک سری از علائم، شامل تعریق، سردرد، معده درد، بی‌قراری و سردی دست از نشانه‌های جسمی استرس هستند که می‌تواند همراه با ضربان قلب شدید و تنفس نامنظم نیز باشد.

 رئیس مرکز مشاوره اداره کل آموزش و پرورش خراسان شمالی ابراز داشت: برای جلوگیری از استرس در امتحان می‌توان با برنامه‌ریزی دقیق قبل از آغاز امتحانات دشوار، مرور درس‌ها، مدیریت تفریح در ایام امتحانات، می‌توانند با خیال راحت‌تری از عملکرد مطالعاتشان در امتحان حضور پیدا کنند.

 وی ادامه داد: نیاز است تا با تغییر این باور که عملکرد دانش‌آموز تنها بسته به امتحان پایان سال نیست، این باور را در دانش‌آموز تقویت کرد که او انسان ارزشمندی است و امتحان و نتیجه آن تنها یک وجه از زندگی است.

 دلپسند داشتن خواب کافی، استراحت، ورزش و تغذیه مناسب را بخش دیگری از عوامل کاهش استرس در زمان امتحانات مدرسه برشمرد.

استرس امتحان همگانی است

 این مسئول با تأکید بر این موضوع که تقریباً دانش‌آموزی نداریم که در زمان امتحانات استرس را تجربه نکرده باشند، گفت: هر فردی که نسبت به آینده و عملکرد خود تفکر داشته باشد، درگیر اضطراب می‌شود و شاید سطح مناسبی از استرس، نیاز است تا عملکرد تحصیلی را به‌خوبی پیش ببرد، اما اگر از سطح بهینه افزایش پیدا کند باعث کاهش عملکرد می‌شود.

 دلپسند با اشاره به اینکه والدین نقش مهمی در کاهش استرس ایام امتحانات برای دانش‌آموزان می‌توانند، داشته باشند، افزود: بنابراین در این ایام می‌توانند سبک زندگی را منطبق با فعالیت‌های دانش‌آموز داشته باشند، مهمانی‌های را مدیریت کنند، محیط خانه آرام و بامحبت باشد، زیرا فرزندان می‌توانند فارغ از امتحان در فضایی امن و آرام زندگی خوبی را سپری کنند که قطعاً بر امتحان و مطالعه نیز اثرگذار خواهد بود.

 والدین در ایام امتحان به دنبال حل مسائل چالشی نباشند

 وی همچنین ادامه داد: والدین در ایام امتحان به دنبال حل چالش‌های اساسی نباشند و آن را به بعد از امتحان بگذارند.

 این مشاور خواب کافی را نکته طلایی در برنامه مطالعاتی دانش‌آموز خواند و افزود: خواب کافی به تثبیت یادگیری و مغز فرد کمک می‌کند و در زمان خواب مغز می‌تواند اطلاعات را دسته‌بندی کند و بر این اساس فرد می‌تواند بهترین عملکرد را داشته باشد.

 وی افزود: مشاوران در مدارس و مراکز مشاوره به‌عنوان نیروی تخصصی می‌توانند کمک‌هایی برای مدیریت استرس دانش‌آموز داشته باشند، زیرا این افراد آموزش‌دیده و مسلط به مهارت‌هایی هستند که می‌توانند باعث عملکرد تحصیلی بهتری برای فرد شوند.

 دلپسند همچنین بیان داشت: درصد اندکی از دانش‌آموزان نیاز دارند که در صورت دریافت خدمات مشاوره‌ای برای مقابله با استرس به روان‌پزشک معرفی شوند تا بتوانند از طریق دریافت دارو این اضطراب‌ها را کنترل کنند.

 استرس دانش‌آموزان باعث اختلال در عملکرد می‌شود

 علی افشین در گفتگو با خبرنگار حوزه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک» با اشاره به اینکه دانش‌آموزان در زمان امتحان معمولاً استرس های زیادی را تحمل می‌کنند، گفت:  یکی از مهم‌ترین دلایل استرس دانش‌آموزان، انتظار خانواده‌ها به‌خصوص مادران از فرزند و مقایسه آن با سایرین است.

این مشاور تحصیلی گفت: میزان استرس فرد با عملکرد تحصیلی رابطه مستقیم دارد و هر اندازه که استرس بالاتر باشد در عملکرد تحصیلی اختلال ایجاد خواهد شد.

 وی نداشتن تمرکز، اختلال در خواب و گوارش، سردرد و تعریق را از مهم‌ترین نشانه‌های اضطراب در دانش‌آموزان خواند و گفت: بنابراین برای پیشگیری از اضطراب در گام نخست، مطالب امتحانی نباید روی‌هم انباشته شود و بهتر است که طی سال تحصیلی برنامه‌ریزی دقیق صورت بگیرد تا حجم مطالب کمتر و مرور شود و در نهایت استرس کنترل شود.

 برنامه‌ریزی باعث کاهش استرس می‌شود

 افشین یادآور شد: باید به دانش‌آموزان آموزش دهیم که قبل از امتحان نمونه سؤال حل کنند و به مباحث مسلط‌تر باشند و از تکنیک‌هایی مانند نفس عمیق، ورزش منظم، خواب کافی، اجتناب از پرخوری بهره بگیرند و در واقع هر اندازه کارها بانظم و برنامه پیش رود در کاهش اضطراب مؤثرتر خواهد بود.

 این مشاوره تحصیلی همچنین عنوان کرد: از والدین انتظار می‌رود تا محیط مطالعه و جو آرام و بدون تنش را در منزل فراهم کرده و از مقایسه پرهیز کنند و انتظارات و خواسته‌های خودشان را روی دانش‌آموز پیاده نکنند.

 وی با اشاره به اینکه تغذیه و رژیم غذایی متعادل نیز بر استرس تأثیرگذار خواهد بود، گفت: بنابراین بهتر است مصرف کافئین در این ایام مدیریت شود.

 افشین افزود: نقش مشاور نیز برای کاهش استرس و آموزش تکنیک‌ها بسیار اهمیت دارد.

فعالیت ۲۰ مشاور تحصیلی در خراسان شمالی

 وهاب رضایی در گفتگو با خبرنگار حوزه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک» گفت: در حال حاضر در استان خراسان شمالی ۲۲۰ مشاوره در سطح مدارس استان در مقاطع مختلف تحصیلی ابتدایی، متوسطه اول و متوسطه دوم فعالیت دارند.

 سرپرست اداره امور تربیتی، مشاوره و مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی آموزش و پرورش خراسان شمالی در رابطه با نسبت مشاوران مدرسه به دانش‌آموزان در مدارس استان توضیح داد: استاندارد در کشور طبق شیوه‌نامه ابلاغی باید به‌ازای هر ۱۲ دانش‌آموز یک ساعت مشاور به هر مدرسه اختصاص داده شود؛ اما در کل کشور به دلیل کمبود نیروی مشاوره با ظرفیت ۲۵ درصد خدمت‌دهی می‌شود.

 کمبود ۴۳۰ مشاور تحصیلی در استان

 وی اضافه کرد: اگر بخواهیم طبق دستورالعمل برای تمامی مقاطع تحصیلی مشاوره در نظر گرفته شود، حدود ۴۳۰ نفر نیروی مشاور کمبود داریم تا به سقف ۶۵۰ نفر ایده‌آل برسیم.

 این مسئول با اشاره به اینکه تقریباً تمام مدارس متوسطه اول روستا و شهر از مشاور برخوردار هستند، بیان داشت: حضور مشاوران در مدارس به‌صورت ثابت نیست، بلکه بر اساس تعداد دانش‌آموزان ساعت مشاور برای آنها در نظر گرفته می‌شود.

 وی همچنین خاطرنشان کرد: در حال حاضر ۱۰ مرکز مشاوره دانش‌آموزی به ازای ۹ شهرستان فعال و در بجنورد دو مرکز مشاوره فعال هستند.

نتیجه‌گیری:‌ ایام امتحانات با استرس و فشار زیادی برای دانش‌آموزان همراه است و عواملی مانند تغییر سبک زندگی، ضعف در برنامه‌ریزی، انتظارات بالای خانواده‌ها و ترس از قضاوت باعث افزایش اضطراب می‌شوند. 

بنابراین حمایت والدین، خواب و تغذیه مناسب، برنامه‌ریزی درسی و نقش مؤثر مشاوران مدرسه می‌تواند در کاهش استرس و بهبود عملکرد تحصیلی بسیار مؤثر باشد. 

مهم‌تر از همه، باید به دانش‌آموزان آموخت که ارزش آن‌ها فراتر از نمره امتحان است، زیرا ارزشمندی دانش‌آموزان نباید تنها بر پایه نمرات امتحانات سنجیده شود، بلکه باید بر تمام ابعاد وجودی آن‌ها از جمله تلاش، رشد فردی و سلامت روانی تأکید شود. 

در نهایت اینکه برای کاهش اضطراب امتحان، نیازمند همکاری خانواده، نظام آموزشی و ارتقای خدمات مشاوره‌ای در مدارس هستیم.

تهیه و تنظیم گزارش:‌ آرزو رحمانی 

انتهای خبر/