اجرای پروژه‌های عمرانی برای تأمین آب شُرب عشایر

 رضا قربانی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «عصراترک» گفت: باتوجه‌به شرایط خشکسالی در خراسان شمالی، اقدامات گسترده‌ای برای تأمین آب پایدار عشایر استان در دستور کار قرار گرفته است. این اقدامات شامل اجرای چندین پروژه عمرانی در قالب مجتمع‌های آب‌رسانی، حفر چاه‌های نیمه‌عمیق و انجام مطالعات تخصصی در راستای تأمین آب شرب پایدار در مناطق ییلاقی عشایر است.

 وی افزود: در حال حاضر چندین طرح آب‌رسانی در محلات عشایری استان در دست اجرا قرار دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به بند خاکی میان‌دشت شهرستان اسفراین، مجتمع آب‌رسانی شهید یوسفی شهرستان سملقان، مجتمع آب‌رسانی دشت گلیل شهرستان شیروان، حفر و تجهیز چاه‌های نیمه‌عمیق و بهسازی چشمه‌ها و ساخت مخازن ذخیره آب اشاره کرد.

 معاون توسعه و امور زیربنایی اداره کل امور عشایر خراسان شمالی با بیان اینکه، اجرای این پروژه‌ها به‌صورت مستمر و سالیانه ادامه دارد، گفت: بند خاکی میان‌دشت اسفراین با ۸۵ درصد پیشرفت فیزیکی حدود ۱۲ میلیون مترمکعب ظرفیت جم آوری آب را دارد و اعتبار مصوب برای آن ۴۰۰ میلیارد ریال است.

 وی با اشاره به اینکه محل اجرای مجتمع آب‌رسانی شهید یوسفی سملقان در محلات عشایری جیرانسو است و ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد، بیان کرد: اعتبار مصوب برای این طرح ۳۰۰ میلیارد ریال بوده که از محل اعتبارات سفر ریاست‌جمهوری است.

 وی اضافه کرد: ۲۵۰ خانوار پس از تکمیل این طرح از آن بهره‌مند می‌شوند.

 قربانی با بیان اینکه پروژه مجتمع آب‌رسانی دشت گلیل شیروان نقش مهمی در ماندگاری عشایر، حفاظت از مناطق مرزی و توسعه زیرساخت‌های گردشگری در نواحی عشایری دارد، افزود: اعتبار مصوب برای این پروژه ۱۰۰ میلیارد ریال از محل اعتبارات سفر ریاست‌جمهوری است که پس از اتمام این پروژه ۲۵۶ خانوار از آن بهره‌مند می‌شوند.

آب شُرب پایدار، عامل ماندگاری عشایر در ییلاق

 وی تصریح کرد: برای تکمیل طرح‌های آب‌رسانی پایدار، مکاتبات لازم جهت تخصیص اعتبارات ملی انجام شده و منتظر ابلاغ منابع مالی مورد نیاز برای ادامه عملیات اجرایی این پروژه‌ها هستیم.

قربانی همچنین گفت: تأمین آب شرب پایدار نه‌تنها هزینه‌های تولیدات دامی را کاهش می‌دهد، بلکه مانع مهاجرت عشایر به مناطق شهری می‌شود.

وی با اشاره به اینکه جهت تسریع در اجرای پروژه‌های آب‌رسانی، برنامه‌هایی با مشارکت‌بخش‌های مختلف از جمله منابع طبیعی، اداره آب منطقه‌ای و جهاد کشاورزی استان در حال اجرا است، گفت: این برنامه‌ها شامل تقویت سفره‌های آب زیرزمینی، کنترل آب‌های سطحی، احداث بندهای خاکی و لایروبی قنات‌ها است.

 معاون توسعه و امور زیربنایی اداره کل امور عشایر خراسان شمالی خاطرنشان کرد: برای کاهش وابستگی عشایر به آب‌رسانی سیار و ارتقای کیفیت آب مصرفی آن‌ها، علاوه بر اجرای پروژه‌های آب‌رسانی، اقدامات دیگری نظیر مدیریت مصرف آب، بازچرخانی منابع آبی و استفاده از سایبان‌های دامی برای کاهش مصرف آب دام در دستور کار قرار دارد.

 وی اظهار داشت: پروژه‌های آب‌رسانی در مناطق مرزی، مانند دشت گلیل، باعث ایجاد زیرساخت‌های پایدار تأمین آب شرب، افزایش رفاه عشایر و بالا بردن سطح درآمد آن‌ها می‌شود که این اقدامات نقش مهمی در جلوگیری از مهاجرت عشایر و تثبیت آن‌ها به‌عنوان حافظان مناطق مرزی دارد.

 قربانی تأکید کرد: در راستای حفظ منابع آبی، اقداماتی نظیر کشت علوفه‌های مرتعی، اجرای طرح‌های آبخیزداری توسط اداره کل منابع طبیعی، احداث بندسازها و بندهای خاکی کوچک برای جمع‌آوری آب‌های سطحی و لایروبی قنوات انجام شده است.

 وی بیان کرد: با تخصیص به‌موقع اعتبارات و کنترل تورم، پیش‌بینی می‌شود که فاز دوم طرح‌های آب‌رسانی پایدار در استان طی سه سال آینده تکمیل شود.

 معاون توسعه و امور زیربنایی اداره کل امور عشایر خراسان شمالی اضافه کرد: بااین‌حال، نگهداری پروژه‌های اجراشده نیز هزینه‌های بالایی دارد که تاکنون برای آن اعتباری مصوب نشده است. ازاین‌رو، دستگاه‌های مرتبط مانند شرکت آبفا باید در تحویل و نگهداری این پروژه‌ها نقش فعال‌تری ایفا کنند.

تغییر الگوی زندگی عشایر و چالش های آن

 محمد محمدزاده در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری «عصراترک»، گفت: کمبود آب و تأثیر آن بر تولیدات دامی و کشاورزی عشایر خراسان شمالی به یکی از چالش‌های اساسی تبدیل شده است.

 وی در ادامه افزود: باتوجه‌به وابستگی معیشت عشایر به دامداری، درگذشته این جامعه برای دسترسی به منابع آبی به چشمه‌سارها و رودخانه‌ها کوچ می‌کرد. بااین‌حال، در سال‌های اخیر به دلیل تخصیص منابع آبی به شهرها، روستاها و صنایع، بسیاری از عشایر ناچار به یکجانشینی شده‌اند.

 رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی تصریح کرد: این تغییر الگوی زندگی موجب بهره‌برداری مداوم از مراتع شده که پیامدهایی از جمله کاهش پوشش گیاهی، تشدید خشکسالی و افت تولیدات دامی را به همراه داشته است.

 وی با اشاره به اینکه طبق آمار، ۲۵ درصد گوشت قرمز استان از دام‌های عشایری تأمین می‌شود، گفت: بحران کم‌آبی تولید سالانه پنج هزار تا پنج هزار و ۵۰۰ تن گوشت عشایری و چهارهزار تن فرآورده‌های لبنی را به خطر انداخته و معیشت ۳۰ هزار نفر عشایر استان را تحت‌تأثیر قرار داده است.

 محمدزاده اضافه کرد: این امر احتمال افزایش حاشیه‌نشینی و ایجاد مشاغل کاذب را نیز افزایش می‌دهد.

تأمین ۱۸۱ هزار مترمکعب آب برای عشایر

محمدزاده خاطرنشان کرد: سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی از طریق اداره کل امور عشایر، با استفاده از ۱۳ تانکر حمل آب، سالانه ۱۸۱ هزار مترمکعب آب‌رسانی سیار انجام می‌دهد.

 وی همچنین بیان کرد: اقدامات دیگری مانند مرمت چشمه‌ها، لایروبی قنوات، احداث مخازن ذخیره آب، حفر چاه‌های عمیق و نیمه‌عمیق، ایجاد شبکه‌های انتقال آب و اجرای پروژه‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در حال انجام است.

 رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با بیان اینکه طرح‌های جدیدی مانند حفر چاه عمیق و احداث ایستگاه‌های پمپاژ و ذخیره آب در مناطقی همچون جیرانسو، شهرک عشایری دوین، دولت‌آباد اسفراین و گلیل شیروان در دستور کار قرار دارد، افزود: در صورت تأمین اعتبارات لازم، این پروژه‌ها اجرایی خواهند شد.

 وی اظهار داشت: در بخش کشاورزی، برنامه‌هایی نظیر توسعه آبیاری نوین (قطره‌ای و زیرسطحی)، تغییر الگوی کشت، توسعه گیاهان کم‌آب‌بر، اصلاح بذرهای مقاوم به خشکی و ایجاد آبشخورهای نیمه اتوماتیک برای دام‌ها جهت کاهش تبخیر و هدررفت آب اجرا شده است.

خشکسالی و کاهش بهره‌وری دام عشایری 

این مقام مسئول عنوان کرد: خشکسالی باعث کاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدی بهره‌وری دام عشایری شده است که شامل کاهش وزن دام، کاهش تولید شیر، افزایش مرگ‌ومیر بره‌ها و افزایش هزینه‌های درمانی ناشی از بیماری‌های مرتبط با سوءتغذیه می‌شود.

 وی در ادامه افزود: در این راستا، اداره کل امور عشایر با توزیع بیش از ۲۸ هزار تن نهاده دامی و ارائه تسهیلات بانکی از محل صندوق توسعه ملی، تلاش کرده تا بخشی از مشکلات را جبران کند.

 محمدزاده همچنین تأکید کرد: این سازمان از طریق کشت گیاهان مرتعی مانند خلر و جو در تناوب با غلات، توسعه کشت گیاهان دارویی در مناطق عشایری و حمایت از طرح‌های منابع طبیعی، به دنبال کاهش وابستگی عشایر به دامداری سنتی و منابع آبی پرمصرف است.

 رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی با ابراز نگرانی گفت: متأسفانه، برنامه حمایتی خاصی برای ارائه تسهیلات کم‌بهره به عشایر در حوزه تأمین آب وجود ندارد. اما امکان ارائه تسهیلات برای خرید تراکتور، تانکر چرخ‌دار، حفر چاه کم‌عمق و استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند پنل‌های خورشیدی برای استخراج آب، پیشنهاد شده است.

 محمدزاده در ادامه گفت: به‌کارگیری فناوری‌های نوین و ظرفیت‌های علمی، از جمله همکاری با پارک‌های علم‌وفناوری، استفاده از هوش مصنوعی در مدیریت چرای دام، بوته‌کاری، اجرای طرح‌های آبخیزداری و ذخیره نزولات جوی، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند به حفظ منابع آبی عشایر کمک کند.

 رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان شمالی در پایان گفت: سازمان جهاد کشاورزی در تلاش است با حمایت از فارغ‌التحصیلان عشایری در این حوزه، بهره‌وری منابع طبیعی را افزایش دهد.

نتیجه گیری: اقدامات انجام‌شده برای تأمین آب شرب پایدار عشایر خراسان شمالی نه تنها به حل بحران کم‌آبی کمک می‌کند، بلکه به حفظ معیشت و ارتقاء شرایط زندگی عشایر نیز می‌انجامد. اجرای پروژه‌های آب‌رسانی و مدیریت منابع آبی در این استان، به ویژه در مناطق مرزی و عشایری، باعث کاهش مشکلات اقتصادی و اجتماعی این قشر خواهد شد و از مهاجرت آنان به شهرها جلوگیری می‌کند. در نهایت، این تلاش‌ها می‌تواند نقش مهمی در توسعه پایدار و تقویت امنیت غذایی استان ایفا کند.
 
 تهیه و تنظیم گزارش: عبدالله یزدانی

انتهای خبر/