از برداشت ۱۸ هزار تن تا سقوط به، ۶۵۰۰ تن

 یکی از کشاورزان اسفراینی در گفتگو با گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک» گفت: در بخش زرق آباد، شرایط تحت‌تأثیر خورده مالکی است. خورده مالکی یعنی مالکیت‌های کوچک و پراکنده؛ مثلاً ۸ ساعت، ۱۰ ساعت یا ۱۲ ساعت آب در اختیار چند نفر است که در یک شبانه‌روز مالکیت دارند. این موضوع مدیریت منابع را دشوار می‌کند.  

علی امینی  ادامه داد: اگر کشاورزی دو هکتار کشت کند و از هر هکتار سه تن برداشت داشته باشد، در مجموع ۶ تن برداشت می‌کند. حال اگر همان کشاورز تنها یک هکتار کشت کند و همان ۶ تن برداشت داشته باشد، در شرایط خشکسالی موفق‌تر خواهد بود؛ چون آب را مدیریت کرده است.  

 امینی افزود: شرایط آب‌وهوایی دیگر به‌گونه‌ای نیست که بتوانیم به بارندگی تکیه کنیم. در بخش زرق آباد سال‌های ۹۷ و ۹۸ که بارندگی خوب بود، کشاورزان تا ۸ یا ۹ تن گندم برداشت کردند. حتی در سال زراعی ۱۴۰۲-۱۴۰۳ نیز برداشت‌ها بالابود. اما متأسفانه سال گذشته عملکرد زیر ۳ تن شد؛ وضعیتی بسیار اسفناک و زجرآور، زیرا هزینه‌های کود، بذر و شخم همچنان وجود دارد.  

 کشاورز اسفراینی اظهار کرد: پیشنهاد ما این است که کلاس‌های مزرعه‌ای برگزار شود. اکنون که فصل کشت گندم است، کشاورزان باید توجیه شوند. بسیاری از کشاورزان به‌صورت دیم و سنتی، با بذرپاشی پشت تراکتور، ۴۰۰ تا ۵۰۰ کیلو بذر در زمین می‌ریزند.

وی ادامه داد: این کار سطح سبز زیادی ایجاد می‌کند، اما در عمل تأثیر منفی دارد. استفاده از دستگاه ردیف‌کار بسیار بهتر است و در ضمن کلاس‌های ترویجی بیشتر برگزار شود.

امینی تاکید کرد: حداقل در این فصل که کشت گندم در زرق آباد و شهرستان اسفراین انجام می‌شود، هفته‌ای یک روز مزرعه‌ای برگزار شود تا کشاورزان از نزدیک توجیه شوند؛ مثلاً درباره میزان بذر مناسب یا ضرورت آزمایش خاک.

این کشاورز اسفراینی گفت: اگر در منطقه دو کشاورز آزمایش خاک انجام دهند، می‌توانیم تأثیر بزرگی در عملکرد داشته باشیم. آمار نشان می‌دهد که امسال تحویل گندم اسفراین حدود ۶ هزار و ۵۰۰ تن بوده، در حالی که پارسال ۱۸ هزار تن بود. این کاهش شدید نشان می‌دهد که باید مدیریت بهتری داشته باشیم.

وی خاطرنشان کرد: باید به کشاورزان توضیح داد که زیاد کشت نکنند. کسی که ۴ هکتار کشت می‌کند، در واقع با منابع آبی موجود تنها پاسخگوی ۱/۵ هکتار است، باید کشاورزان را توجیه کرد تا رویه‌های غلط گذشته را تکرار نکنند؛ زیرا که خشکسالی ادامه دارد.

آب؛ مهم‌ترین نهاده تولید در کشاورزی

مدیر زراعت جهاد کشاورزی استان خراسان شمالی در گفتگو با گروه اقتصادی پایگاه خبری «عصر اترک» گفت: در بخش کشاورزی، مهم‌ترین نهاده تولید آب است، بنابراین تمام برنامه‌ریزی‌های زارعین و کشاورزان باید در راستای مصرف بهینه آب و افزایش بهره‌وری باشد، در این راستا یکی از گیاهان علوفه‌ای که بسیار حائز اهمیت است و در سال‌های اخیر مورد کشت و کار قرار گرفته، به‌ویژه در شهرستان اسفراین، کشت چغندر علوفه‌ای است.  

وحید صباغ  ادامه داد: چغندرقند محصولی است که آب زیادی مصرف می‌کند و معمولاً ۱۲ تا ۱۳ مرحله آبیاری نیاز دارد. اما چغندر علوفه‌ای که به مصرف دام می‌رسد (هم برگ و هم ریشه آن)، تنها حدود ۵۰ تا ۶۰ درصد آب چغندرقند را مصرف می‌کند، این محصول از خانوادهٔ چغندرقند است، اما درصد قند آن کمتر (حدود هفت تا هشت درصد) و مادهٔ خشک آن بین ۱۴ تا ۱۶ درصد است، این ویژگی‌ها انرژی بسیار مناسبی برای دام فراهم می‌کند، حتی برخی محققان گفته‌اند اگر دام پول‌توجیبی داشت، به‌جای شکلات، چغندر علوفه‌ای می‌خرید!  

صباغ افزود: کشت این محصول در الگوی کشت ما تعریف شده؛ برای استفادهٔ کمتر از آب و افزایش عملکرد، توصیه می‌شود کشاورزان به سمت نشاکاری حرکت کنند، دامداران می‌توانند در سطح محدود (۵۰۰، ۱۰۰۰ یا ۲ هزار متر) خزانه‌ی نشا ایجاد کنند، پس از رشد اولیه‌ی ریشه‌ها تا اندازه‌ی هویج فرنگی، آن‌ها را جدا کرده، سرزنی کنند و سپس در سطح مزرعه کشت نمایند. این روش ساده، کم‌هزینه و بدون نیاز به آبیاری بالا است و می‌تواند الگویی موفق برای مناطق سخت‌کوش و فعال در کشت‌های گلخانه‌ای باشد.

مدیر زراعت سازمان جهاد کشاورزی استان تأکید کرد: کشت این محصول به دلیل داشتن ریشه عمیق، خاک را پوک کرده و بافت فیزیکی آن را مهیا می‌سازد، این ویژگی باعث می‌شود وضعیت خاک برای کشت بعدی که معمولاً گندم است، بسیار عالی شود، در تناوب با غلات، تنها کلزا را داریم؛ اما چغندرقند به‌عنوان یک کشت بهاره، شرایط فیزیکی خاک را مساعد کرده و موجب افزایش پایدار عملکرد گندم، هم از نظر کیفیت و هم کمیت، خواهد شد.

وی افزود: کشاورزان نیز تأیید می‌کنند که پس از کشت چغندرقند، زمین با یک نیش آب سبز می‌شود و گیاهچه‌ها به‌راحتی مستقر شده و محصولی عالی تولید می‌کنند؛ از سوی دیگر، برگ‌های پژمرده و پسماندهای مزرعه نیز می‌توانند خوراک دام باشند و دغدغهٔ دامدار را برای تأمین علوفه تا بعد از عید برطرف کنند، در این شرایط، دامدار دیگر نیازی به خرید یونجه یا جو با قیمت‌های بالا ندارد و هزینه‌هایش کاهش می‌یابد.  

این مسئول خاطرنشان کرد: در استان، اکنون حدود ۸۰  هکتار چغندر علوفه‌ای کشت شده است که در سنوات اخیر توسعه قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده است. برآورد ما این است که از این سطح چیزی حدود ۴ هزار تن ریشه و همچنین پسماند برگ برداشت شود که تماماً به تغذیه دام می‌رسد و هیچ‌گونه دورریزی ندارد. ضمن اینکه خواص بسیار خوبی نیز دارد، اخیراً ارقام اصلاح‌شده‌ای وارد شده که قابلیت کشت دارند و ظرفیت تولید بالای ۱۰۰ تن را نشان داده‌اند. این ارقام مقاومت‌های بسیار خوبی دارند و کیفیت بالایی ارائه می‌دهند.

 صباغ در بخش پایانی صحبت‌های خود چند توصیه نیز به دامداران و کشاورزان داشت که می‌توان به  تنوع در گیاهان کم‌آب طلب، تناوب زراعی هوشمند، مدیریت بقایای گیاهی، استفاده از فناوری‌های نوین، آموزش و ترویج مستمر و حمایت اقتصادی و اعتباری اشاره کرد.

کاهش بارندگی، زنگ خطر تغییر اقلیم در استان

کارشناس زراعت جهاد کشاورزی استان خراسان شمالی در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک» گفت: در چند سال گذشته واقعاً خشکسالی چالش بزرگی بوده است. سال گذشته تنها ۱۳۳ میلی‌متر بارندگی در استان داشتیم که در تاریخ هواشناسی استان چنین عددی ثبت نشده بود. به طور عادی  در استان باید حدود ۲۵۰ تا ۲۶۰ میلی‌متر بارندگی داشته باشیم، اما سال گذشته ۱۳۳ میلی‌متر باران داشتیم؛ یعنی تقریباً افت ۵۰ درصدی.  

محمدعلی شریکیان ادامه داد: امسال نیز در سال زراعی جدید متأسفانه در سطح استان بارندگی نداشتیم. این شرایط نشان‌دهنده تداوم چالش و مشکل است. این وضعیت زنگ خطری جدی مبنی بر تغییر اقلیم و تغییر شرایط آب‌وهوایی است.  

شریکیان افزود: بخش عظیمی از جمعیت استان و کشور به امر مقدس کشاورزی مشغول هستند؛ بنابراین باید راهکارهایی ارائه شود تا در این شرایط سخت، کشاورزی، تولید، امنیت غذایی و معیشت کشاورزان همچنان تأمین شود.

وی گفت: راهکارهای متعددی توسط  کارشناسان در سطح کشور و استان ارائه شده که باید احصا و بیان شوند. الگوهای موفقی مانند مزرعه کشت چغندر علوفه‌ای باید شناسایی و در کلاس‌ها، دوره‌ها و روزهای مزرعه‌ای معرفی شوند تا سایر کشاورزان الگوبرداری کنند.  

کارشناس زراعت استان اظهار کرد: غالب کشاورزان ما در کنار زراعت، دامداری نیز دارند و مدیریت می‌کنند. توصیه ما به دامداران استان این است که کشت توأمان علوفه در کنار دامداری را داشته باشند. خرید علوفه از بازار و حمل آن شرایط اقتصادی سختی را برای دامدار ایجاد می‌کند.  

وی خاطرنشان کرد: گاهی علوفه در بازارگاه ارائه نمی‌شود و یونجه به کیلویی ۲۵ هزار تومان رسیده است. با این شرایط، ادامه دامداری بسیار دشوار است. قطعاً دامداران که علوفه خود را تأمین می‌کنند، می‌توانند دامداری را باقوت ادامه دهند.

شریکیان گفت: چغندر علوفه‌ای،  گیاهی با پتانسیل و قوی است که توصیهٔ ما به کشاورزان این است که حتماً این موضوع را برای دیگران تبیین کنند تا کشت چنین محصولاتی در سطح شهرستان رواج یابد.  

وی با بیان اینکه کشاورزان کشت چغندر علوفه‌ای را در برنامه قرار دهند، ادامه داد: علاوه بر چغندر علوفه‌ای، محصولات علوفه‌ای دیگری نیز در فصل بهار قابلیت کشت دارند. در شهرستان سملقان برداشت سر گوم علوفه‌ای انجام شده است، بطوری که در روستای ملاحسن یک کشاورز با سه بار آبیاری حدود پنجاه تن در هکتار علوفه تر برداشت کرد. این طرح بسیار موفق بود و به‌عنوان کشت دوم پس از برداشت گندم انجام شد.  

شریکیان ادامه داد: هنر این نیست که با ده یا دوازده بار آبیاری یونجه یا ذرت علوفه‌ای تولید کنیم؛ هنر این است که با سه یا پنج بار آبیاری بتوانیم مزرعه‌ای را مدیریت کنیم.

این کارشناس سازمان جهاد کشاورزی استان گفت: برای سال زراعی پیش‌رو، ما به سمت کشت‌های پاییزی حرکت کرده‌ایم. برخی مزارع کشت خود را آغاز کرده‌اند. توصیه ما به کشاورزان این است که کشت خود را متناسب با میزان آب در دسترس انجام دهند.

وی افزود: پیش‌بینی‌های هواشناسی شرایط مطلوبی را نشان نمی‌دهد و نهایتاً وضعیت نرمال خواهد بود؛ بنابراین نباید آرمانی فکر کنیم. برنامه کشت باید بر اساس الگوی کشت تنظیم شود و به سمت کشت‌های پاییزی حرکت کنیم؛ سال گذشته پیشنهاد کشت پاییزی چغندرقند در سطح شهرستان داده شد، اما بنا به دلایلی اجرایی نشد.

شریکیان تصریح کرد:  تغییر یعنی همین که تا دیروز چغندر را به‌صورت بهاره کشت می‌کردیم، اکنون باید به سمت کشت پاییزی برویم. اگر تاریخ کشت رعایت شود و آب اول تا قبل از پانزدهم مهرماه به مزرعه برسد، قطعاً نتیجه مطلوبی حاصل خواهد شد و از نزولات آسمانی پاییز و زمستان بهره‌مند خواهیم شد.  

وی در پایان اظهار داشت: کشاورزی حفاظتی را همه با هم جدی بگیریم. کشاورزی حفاظتی شرایطی فراهم می‌کند که با حداقل باران، نهاده و امکانات، بیشترین بهره‌برداری انجام شود. اکنون عرصه بر کشاورزان تنگ شده؛ آب قطع می‌شود، زمین‌ها شور شده، دما بالا رفته و بارندگی نداریم.


این کارشناس کشاورزی خاطرنشان کرد: اگر قرار باشد یک راهکار اساسی ارائه دهیم، آن راهکار کشاورزی حفاظتی است. حفظ بقایا و بازگرداندن آن به خاک، ابزاری خواهد بود که مزرعه را حفظ کرده و تولید پایدار را تضمین می‌کند، البته ممکن است اشکالاتی مانند نیاز به ابزار خاص وجود داشته باشد که باهمت همه همکاران در مدیریت‌های شهرستان، اعتبارات به این سمت سوق داده شود تا کشاورزی حفاظتی نیز در آینده رونق پیدا کند.

چغندر علوفه‌ای؛ راهکار پایدار برای مقابله با خشکسالی

رئیس اداره تولیدات جهاد کشاورزی شهرستان اسفراین در گفتگو با خبرنگار گروه اقتصادی پایگاه خبری «عصر اترک» دررابطه‌با الگوی کشت سازگار با تغییر اقلیم گفت:  امید است با اجرای الگوی کشت متناسب با شرایط شهرستان و بهره‌گیری از تناوب زراعی، گام‌های مؤثری در مسیر توسعه پایدار برداشته شود.  

محمد پرهیز ادامه داد: یکی از رویکردهای اصلی تولیدات گیاهی شهرستان، حفظ الگوی کشت و دستیابی به تولید پایدار همراه با تأمین نهاده‌های دامی است بنابراین باید کشت گیاهان کم‌آب طلب، از جمله چغندر علوفه‌ای، در دستور کار قرار گیرد تا نهاده‌های پایدار برای دامداران فراهم شود.  

پرهیز افزود: باتوجه‌به خشکسالی‌های اخیر، عملکرد گندم و جو در سال زراعی جاری به شدت کاهش یافت و تأمین علوفه دامی، از جمله ذرت دانه‌ای و جو، با مشکل جدی مواجه شد. بر همین اساس، تصمیم گرفته شد برای تأمین نهاده‌های دامی از گیاهان علوفه‌ای کم‌آب‌طلب استفاده شود تا نیاز دامداران شهرستان برطرف گردد.  

رئیس اداره تولیدات جهاد کشاورزی اسفراین تأکید کرد: در همین راستا، امسال مزرعه‌ای مشارکتی انتخاب شد. بذر چغندر علوفه‌ای رقم «کارا» از مؤسسه تحقیقات کرج تأمین و در اختیار کشاورز قرار گرفت. خوشبختانه با اجرای توصیه‌های کارشناسی، تولیدی مطلوب و پایدار حاصل شد، ارزیابی‌ها در این مزرعه نشان می‌دهد که کشت چغندر علوفه‌ای می‌تواند نقش مهمی در تأمین نهاده‌های دامی دامداران شهرستان و استان ایفا کند.

نتیجه‌گیری:باتوجه‌به شرایط خشکسالی و کاهش بارش‌ها، آینده کشاورزی در گرو پذیرش تغییر و حرکت به سمت الگوی کشت سازگار با اقلیم است.

استفاده از گیاهان مقاوم به کم‌آبی، بهره‌گیری از روش‌های نوین آبیاری و مشورت مستمر با کارشناسان، می‌تواند ضامن تولید پایدار و تأمین نهاده‌های دامی باشد.

چغندر علوفه‌ای نمونه‌ای موفق از این رویکرد است که علاوه بر کاهش مصرف آب، عملکرد بالا و کیفیت مطلوبی برای تغذیه دام فراهم می‌آورد؛ بنابراین، گسترش این کشت و بهره‌گیری از فناوری‌های نوین، چراغ راهی برای کشاورزان در مسیر سازگاری با تغییر اقلیم خواهد بود.

تهیه و تنظیم: رضازاده