به گزارش گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک»، هشت روز از آغاز جنگ تحمیلی رژیم کودک‌کش اسرائیل به کشور ایران می‌گذرد، جنگی که در ساعت ۳ بامداد درحالی‌که خانواده‌ها در خانه‌هایشان خوابیده بودند، برخی را به خواب ابدی فرو برد و جمعه‌ای که خبر تلخی را مهمان منازل هم‌وطنان ایرانی کرد.

 جنگ بار روانی و اجتماعی زیادی به همراه دارد که این فشار روانی و استرس در اقشار مختلف متفاوت است، گروه‌هایی از جمله مادران باردار، سالمندان، بیماران و کودکان اقشار خاصی هستند که فشار عصبی مضاعفی را تحمل می‌کنند و زندگی آنها این روزها از مسیر روزمره به بحران تبدیل شده است.

با توجه‌ به شرایط موجود میزگردی با محوریت تأثیر جنگ بر کودکان و نوجوانان و ارائه راهکارهایی با حضور فاطمه باور، دکتری تخصصی روان‌شناس در حوزه کودک، نوجوان و خانواده، فرهاد آقابیگی، مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان خراسان شمالی و نرگس برهمند، کارشناس ارشد ادبیات فارسی و کارشناس مسئول فرهنگی، هنری و ادبی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برگزار شد که در ادامه تقدیمتان می‌شود: 

 عصر اترک: کودکان در بحران جنگ در مقایسه با بزرگسالان چگونه در جریان این موضوعات قرار می‌گیرند و چه درکی از این موضوع می‌توانند داشته باشند؟

 فاطمه باور در پاسخ به این سؤال عصر اترک با اشاره به اینکه فضایی که کودکان درک می‌کنند، متفاوت است، گفت: هر میزان سن کودک کمتر باشد این فضا برای او متفاوت‌تر خواهد بود، به‌طوری‌که کودک در سنین پائین قطعاً به‌مراتب مانند بزرگسالان نمی‌تواند اخبار جنگ را درک کند و بیشتر درگیر ارجاع هیجانی است که نگرانی‌ها و استرس توسط والدین و سایر اعضای خانواده به کودک منتقل می‌شود و او را تحت‌تأثیر اضطراب قرار می‌دهد.

 وی با اشاره به اینکه کودکان پیش از ورود به سن نوجوانی ارجاع هیجانی دارند، ادامه داد: بنابراین وظیفه والدین است که در این شرایط چه میزان می‌توانند هیجانات را به‌عنوان والد مدیریت کنند که روی کودک و نوجوانان تأثیرات منفی به جا نماند.

 این دکترای متخصص روان‌شناسی اضافه کرد: به طور نمونه در زمان زلزله که با جنگ خیلی متفاوت است، ترسی که برای کودک و یا نوجوان ایجاد می‌شود به نوع برخورد والدین برمی‌گردد که چه نوع حرکت هیجانی را داشتند و آن را به فرزند منتقل کرده‌اند، بنابراین نقش والدین در این موضوع بسیار اثرگذار خواهد بود.

 باور بیان داشت: همچنین موضوع بعدی به صحبت‌های مطرح شده در منزل مربوط می‌شود و باتوجه‌به اینکه نوجوانان در این دوران وارد بحران هویتی می‌شوند، بنابراین اگر والدین نتوانند مدیریت شرایط جنگ در منزل را داشته باشند، صحبت‌های اعتراض‌آمیز و ناامیدکننده به‌شدت روی وضعیت فرزند می‌تواند اثرات مخربی داشته باشد و تنش را چندبرابر می‌کند که تحمل شرایط را دشوارتر خواهد کرد.

 این متخصص روان‌شناسی گفت: این در حالی است که شرایط جنگ ممکن بود برای هر کشوری پیش بیاید، بنابراین مطرح‌کردن مسائل اعتراضی در محیط منزل مشکلی را حل نمی‌کند، براین‌اساس باید بدانیم موضوع را چگونه مدیریت کنیم.

 نرگس برهمند در پاسخ به این سؤال با بیان اینکه در ارتباط با کودکان و نوجوانان در زمان جنگ واکنش‌های متفاوتی را دریافت می‌کنیم، گفت: در حال حاضر به‌اجبار در این شرایط قرار گرفته‌ایم و کودکان هم با این موضوع درگیر شده‌اند، و گاهی گروهی از کودکان و نوجوانان موضوع جنگ را رصد و نسبت به آن تحلیل و اظهارنظر می‌کنند.

 وی ادامه داد: باتوجه‌به اینکه سبک‌رفتاری کودکان و نوجوانان نسبت به گذشته با تغییرات فراوانی همراه بوده است باید برای درک آنها در موقعیت‌های متفاوت به‌روز باشیم.

 این کارشناس فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان بیان کرد: در گام نخست باید این شناخت را از خانواده‌ها شروع کنیم که یکی از اهداف کانون طی سال‌های اخیر، خانواده محور بودن است و براین‌اساس شورای خانواده داریم که خانواده‌ها را درگیر مسائل می‌کنیم و در حوزه‌های روان‌شناسی یا روان‌پزشکی از متخصصان کمک می‌گیریم.

 وی ابراز داشت: در شرایط فعلی نیز با بحران جنگ که کودکان را تحت‌تأثیر قرار داده، محوریت شوراهای خانواده بر این‌ است که کودکان را در این فضا تنها رها نکنیم.

عصر اترک: ویژگی‌های رفتاری که کودکان و نوجوانان در ایام جنگ با آن درگیر می‌شوند، شامل چه چیزهایی است؟

 باور در این باره گفت: علائم اضطراب در کودکان در بحران جنگ شامل بدخوابی، کم‌خوابی، ترس از تنهایی، شب‌ادراری در کودکان کم سن تر، ناخن جویدن، انگشت مکیدن، پرخاشگری‌ها می‌تواند باشد که در گروه مختلف متفاوت بروز می‌کند.

 وی توضیح داد: پرخاشگری‌ها زمانی در کودکان بروز پیدا می‌کنند که نمی‌توانند در مورد آن صحبتی داشته باشند و یا در محیط خانواده این فرصت به کودک داده نمی‌شود تا از احساساتش نسبت به موضوع جنگ صحبتی داشته باشد، درحالی‌که این صحبت‌ها باعث کاهش نگرانی و استرس در آنها خواهد.

 این دکترای تخصصی روان‌شناسی کودکان بیان داشت: این در حالی است که اگر صحبت‌های کودکان سرکوب شود، باعث زودرنجی و پرخاشگری در آنها می‌شود و نسبت به هر موضوعی زود گریه می‌کنند و انفجار خشم در مقابل تمام موضوعات خواهند داشت.

 باور با تأکید بر این موضوع که والدین باید علاوه بر ابعاد روحی و روانی در زمان جنگ به علائم جسمانی فرزندشان نیز توجه داشته باشند، گفت: برخی از این علائم می‌تواند شامل دل‌دردهای ناگهانی، کم‌اشتهایی، پرخوری، علائم گوارشی، بی‌قراری باشد که تحت‌تأثیر استرس برای آنها ایجاد شده است و اگر به‌موقع رسیدگی شود می‌تواند آسیب‌های دیگری به همراه داشته باشد.

 برهمند دراین‌رابطه با اشاره به اینکه در شرایط حساسی همچون بحران جنگ کودکان باید در محیط خانه و خانواده احساس امنیت را داشته باشند، گفت: این در حالی است که متأسفانه گروهی از والدین تربیتی را که در گذشته داشته‌اند که ریشه در کودکی خودشان دارد را نسبت به رفتار فرزندان خودشان انجام می‌دهند، درحالی‌که اکنون سبک‌رفتاری و تربیتی کودکان به طور کامل تغییر کرده است.

 این کارشناس فرهنگی کانون ادامه داد: همچنین اگر کودک در محیط خانواده احساس امنیت نداشته باشد و اگر صحبتی قبلاً توسط فرزند مطرح و از سمت والدین با واکنش مواجه شده باشد، باعث سرکوب احساسات کودک و یا نوجوان و افزایش استرس و کاهش اعتماد به‌ نفس در او خواهد شد.

 این مسئول یادآور شد: اگر کودک نتواند در کنار والدین احساس امنیت داشته باشد و والدین همراهی‌اش نکنند، بنابراین به محیط هم‌سالانش ورود می‌کند که گاهی مواقع ممکن است تأثیرات منفی به همراه داشته باشد.

 برهمند بیان داشت: متأسفانه بسیاری از والدین برنامه‌ریزی مدونی برای بودن کنار فرزندانشان ندارند، به‌طوری‌که در محیط منزل و یا حتی پارک نیز والدین، تنها حضور دارند؛ اما در کنار کودک به‌عنوان هم‌بازی نیستند، بنابراین باید حواس والدین به فرزندانشان باشد که نتیجه این تربیت در آینده دیده خواهد شد.

 وی با تأکید بر این موضوع که بازی و بودن با کودکان بسیار گسترده است، گفت: بنابراین اگر والدین برای این موضوع وقت بگذارند، کتاب‌های خوبی وجود دارد که می‌تواند راهنمای مسیر باشد، همچنین دیدن فیلم، گفتگو با کودک و کمک‌گرفتن از افراد متخصص در شرایطی که احساس نیاز می‌کنند، می‌تواند در تربیت کودکانشان مؤثر واقع شود.

 عصر اترک: آیا کودکان در جریان اتفاقات روز که مربوط به جنگ است قرار بگیرند و یا والدین طوری در محیط منزل رفتار داشته باشند که هیچ صحبتی از جنگ زده نشود، تحلیلتان را در این باره بیان کنید؟

 باور در این باره عنوان کرد: اینکه بخواهیم محیط خانواده را طوری پیش ببریم که عملاً اتفاقی نیفتاده امکان‌پذیر نیست، زیرا این واقعیتی است که جامعه را فراگرفته و حتی اگر کودک در داخل منزل این موضوع دور بماند با ورود به اجتماع و جمع همسالان در جریان قرار می‌گیرد، بنابراین مشکل برای کشور پیش‌آمده و انکارناپذیر است.

این دکترای تخصصی روان‌شناسی کودکان ابراز داشت:  گاهی کودک خودش اخبار را پیگیری می‌کند، گاهی والدین با استرس بیشتر اخبار را در کنار کودک توضیح می‌دهند که در این شرایط می‌توان با کودک به‌صورت مستقیم صحبت و تحلیل داشت و والدین آگاهی را پیدا کنند که کودک چه میزان در جریان جنگ قرار دارد.

 وی ادامه داد: نکته قابل‌توجه این است که کودکان و نوجوانان از کودکی به دنبال قهرمان هستند و اکنون والدین می‌توانند برای فرزندانشان قهرمان‌سازی را داشته باشند که اگر مسیر به‌گونه‌ای پیش رود که کودک دنبال قهرمان باشد، کمتر درگیر استرس شده و اگر شرایط اضطراب کودک عمیق بود باید نسبت به درمان آن اقدام شود.

 برهمند همچنین در این باره با اشاره به اینکه یک سری از کودکان اضطراب‌های نهفته‌ای دارند و آن را بروز نمی‌دهند، گفت: این کودکان همچنین خودخوری‌های عمیقی دارند و گاهی چون خانواده‌ها مطلع نیستند، فرزند برای والدین نقش آرام بودن را بازی می‌کند.

 باور در تکمیل صحبت‌های کارشناس فرهنگی کانون گفت: اینها زنگ خطرهایی است که اگر به‌موقع شنیده و درمان نشود در بزرگسالی بحران‌آفرین خواهد شد.

 وی یادآور شد: والدین باید در بحران جنگ نسبت به فرزندشان آگاهی داشته باشند که اگر کودک را درگیر این موضوع دانستند راه گفتگو را خودشان باز کنند، تا کودک احساسات خودش را انتقال و نگرانی را کمتر کند.

 باور ادامه داد: به طور نمونه پدر و یا مادر ترس را در این شرایط یک واکنش طبیعی جلوه دهند و اجازه دهند تا کودک احساسات درونی خود را بیان کند که متأسفانه اگر مدیریت نشود، سرکوب این احساسات عوارض بعدی را به همراه خواهد داشت.

 برهمند در ادامه افزود: متأسفانه در اغلب خانواده‌ها روابط عاطفی و حریمی که باید خانواده داشته باشد وجود ندارد و این موضوع باعث شده تا کودکان و نوجوانان مباحث را در محیط منزل مطرح نکنند.

 وی ادامه داد: این در حالی است که پدر و مادر غیر از وظایف والدینی باید با فرزندانشان دوست باشند که این نکته مهمی است و نکته تربیتی مثبتی را دارد، همچنین از طریق ارتباط دوستانه می‌توانند مهارت‌هایی را به کودکانشان آموزش دهند که شاید از جایگاه والدین تأثیر کمتری داشته باشد.

 آقابیگی گفت: وقتی در وضعیت جنگی به جامعه ایران نگاه می‌شود، فرهنگ ایثار، فداکاری، مقاومت کاملاً مشهود است، فرهنگی سلحشوری در روحیه مردم به‌خوبی دیده می‌شود که می‌توانند اینها را به نسل کودک و نوجوان منتقل کنند.

 مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان خراسان شمالی اضافه کرد: همچنین این روزها در رسانه ملی شاهد انتشار تصاویری از همدلی ملت ایران در حمایت از نیروهای نظامی و مسلح و کمک‌های مردمی هستیم که نشان می‌دهد مردم ایران دلاور، مقاوم و فداکار هستند.

 آقابیگی افزود: قطعاً این فرهنگ برگرفته از فرهنگ غنی و ناب ایران اسلامی است که با اهرم قدرتمندی همچون مردم می‌تواند در برابر دشمن صهیونی به پیروزی برسند.

عصر اترک: راه‌حل‌هایی که در شرایط جنگ برای کمک به کاهش اضطراب کودکان و نوجوانان می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد، را مطرح کنید؟

 باور گفت: برای رفع نگرانی‌ها در دو بخش هیجان‌مدار و مسئله مدار می‌توان موضوع را مورد بررسی قرار داد.

 وی با اشاره به اینکه در برخی شرایط همچون اکنون که راه‌حلی برای رفع مسئله وجود ندارد، زیرا جنگ تحمیل شده و اتمام آن دست فرد نیست، در این شرایط باید راه‌حل‌های هیجان‌مدار را استفاده کنیم و با تقویت نوع‌دوستی می‌توان از فشار هیجان‌های منفی کم و هیجان‌های مثبت را بالا و حس خوبی را منتقل کرد.

 باور توضیح داد: می‌توان با جمع‌کردن کودکان در کنار یکدیگر به صحبت‌های آنها گوش و از بار منفی آنها کم کرد که در نتیجه کودک و یا نوجوان می‌تواند حس خوب را به جامعه منتقل کند.

 این دکترای تخصصی روان‌شناسی گفت: یکی از راه‌حل‌های هیجان‌مدار موضوع ارزش است، زیرا وقتی شخص یا کودک متوجه باشد که برای رسیدن به یک ارزش شرایط سخت را تحمل می‌کند، موقعیت قابل‌تحمل‌تر خواهد شد و از آن استقبال می‌کند، بنابراین باید این ارزش‌ها را در کودک و نوجوان ایجاد کنیم.

 باور همچنین حضور فیزیکی والدین و در آغوش گرفتن آنها و همچنین خواباندن کودک در کنار والدین باعث می‌شود که کمی بر ترسشان غلبه شود.

 برهمند ادامه داد: در شرایط فعلی کانون تولید محتواهایی که انجام می‌دهد با محوریت جنگ و کودکان است که باهدف تاب‌آوری کودکان در زمان جنگ آماده می‌شوند و می‌تواند کمک‌کننده باشد.

 این کارشناس فرهنگی کانون اضافه کرد: ارزش‌مدار بودن را باید به کودکان آموزش دهیم، ابزارهای برای این آموزش‌ها فراهم است که شامل کتاب، فیلم و قهرمانان ملی هستند که با معرفی آنها می‌توانیم تحمل بحران‌ها را برای کودکان آسان‌تر کنیم.

 فرهاد آقا بیگی یادآور شد: برای مصون‌ماندن کودکان و نوجوانان از بحران‌های جنگ و اینکه آسیب کمتری را ببیند در کانون در حوزه تاب‌آوری کودکان و نوجوانان برنامه‌ها متناسب با موقعیت در حال اجرا هستند.

 مدیرکل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان خراسان شمالی توضیح داد: عوامل مؤثر در حوزه تاب‌آوری کودکان و نوجوانان در دو بخش فردی و اجتماعی قابل تأمل است که در بعد فردی باید روی اعتماد به نفس، خودکار آمدی، مهارت حل مسئله، مدیریت هیجان‌ها کار شود.

 وی گفت: همچنین در بعد اجتماعی نیز حمایت خانواده از کودکان و نوجوانان بسیار اثرگذار است که با کار کردن روی این موضوعات می‌توان آسیب کمتری از تبعات جنگ به کودکان وارد می‌شود.

 آقا بیگی در انتها دررابطه‌با اینکه در استان خراسان شمالی ۲۲ مرکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان فعالیت دارند، گفت: تعداد ۱۲ مرکز به‌صورت ثابت و ۱۰ مرکز به‌صورت سیار هستند که در مجموع ۱۵ هزار کودک و نوجوان تحت پوشش این مراکز هستند و خدمت می‌گیرند.

 تهیه و تنظیم میزگرد: آرزو رحمانی

 انتهای خبر/