احمد عارفخانی در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی«عصر اترک»، با اشاره به نقش گسترده و اثرگذار شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی در جوامع امروز، گفت: امروزه این فضا‌ها ابزار بسیار قوی برای نیازسنجی، نیازسازی، جهت‌دهی و حتی تسخیر فکر، ‌اندیشه و باور جوامع هستند و می‌توانند طرز تفکر و باور‌ها را تغییر دهند.

وی با بیان اینکه بروز و ظهور شبکه‌های اجتماعی تحولی عظیم در عرصه رسانه ایجاد کرده است، افزود: دیگر صاحبان رسانه محدود به غول‌های رسانه‌ای و بنگاه‌های خبری نیستند. هر فردی که حداقل سواد خواندن و نوشتن داشته باشد، با کمترین امکانات و صرفاً با داشتن یک تلفن همراه هوشمند می‌تواند صاحب رسانه شود.

کارشناس حوزه رسانه و فرهنگ تأکید کرد: شبکه‌های اجتماعی فرصت‌های مهمی چون عدالت‌جویی، اطلاع‌رسانی، دیده‌شدن، بیان حقایق و حتی افشاگری را برای همگان فراهم کرده است.

وی با طرح این پرسش که آیا محتوای منتشرشده در فضای مجازی قابل اعتماد است؟ ، ادامه داد: اینکه کدام مطلب درست یا غلط است، کدام تصویر واقعی و کدام جعلی یا تحریف‌شده، و اینکه آیا تصاویر بیانگر واقعیت زندگی منتشرکنندگان است یا بازتاب خشم پنهان و عقده‌های فروخورده آنان، از مهم‌ترین پرسش‌هایی است که در ذهن شکل می‌گیرد.

عارفخانی گفت پاسخ به این پرسش ساده نیست و افزود: این موضوع در فرهنگ‌ها، خرده‌فرهنگ‌ها، نسل‌ها و حتی میان جنسیت‌های مختلف تفاوت دارد.

وی در توضیح این تفاوت‌ها اظهار کرد: برای مثال، خودنمایی در میان جوانان امری طبیعی و متناسب با سن آنهاست و می‌تواند به اقتضای جنسیت، دختر یا پسر بودن، شکل متفاوتی داشته باشد. این نوع خودنمایی اگر متعادل باشد، مذموم نیست و حتی می‌تواند فرصتی برای نشان دادن توانایی‌ها باشد.

این کارشناس رسانه هشدار داد: زمانی که هویت‌های جعلی و کاذب به یک فرهنگ غالب بدل شود، به ناهنجاری، ضدفرهنگ و ضد ارزش تبدیل شده و به ارزش‌ها و باور‌های جامعه آسیب وارد می‌کند.

عارفخانی افزود: برخی هویت‌های جعلی با هدف سوءاستفاده‌های ابزاری، کلاهبرداری اقتصادی یا اقدامات مجرمانه در فضای مجازی شکل می‌گیرند که در این موارد برخورد حقوقی و پیگرد قانونی ممکن است.

به گفته وی: شکل خطرناک‌تر این پدیده، جعل هویت فرهنگی و اجتماعی است که به تدریج ذهن، نگاه و باور جامعه را تخریب می‌کند و اختلالات فرهنگی، هویتی و روانی عمیقی ایجاد می‌کند.

این کارشناس رسانه خاطرنشان کرد: آسیب‌های این نوع جعل هویت به مراتب مخرب‌تر از جرایم مالی و محتوایی است، زیرا ذهن و باور جامعه را هدف قرار می‌دهد.

وی با تأکید بر اینکه ذات فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی همچون چاقوی دو لبه عمل می‌کند، اظهار کرد: این بستر به همه افراد امکان می‌دهد تا متناسب با علایق و سلایق خود محتوا تولید و منتشر کنند. این کاربران هستند که بر اساس ظرفیت، دانش و بینش خود تعیین می‌کنند از این فضا چگونه استفاده شود.

عارفخانی با انتقاد از کمبود سواد رسانه‌ای در جامعه گفت: در فضای مجازی، آنچه بیش از همه اهمیت دارد، آگاهی و تسلط بر ابزار، محتوا، ظرفیت‌ها و آسیب‌هاست. با این حال، بسیاری از افراد در هر رده سنی و جایگاه اجتماعی و سیاسی، خود را بی‌نیاز از آموزش می‌دانند.

وی افزود: تصور عمومی این است که سواد رسانه‌ای صرفاً به معنای توانایی کار با تلفن همراه یا رایانه است. این در حالی است که فضای مجازی دیگر مجازی نیست و هر کلمه، تصویر یا مطلب منتشر شده دارای بار حقوقی، قضایی و سیاسی است.

به گفته این کارشناس رسانه: حضور در این فضا به معنای در اختیار گذاشتن اطلاعات و محتوای شخصی برای طیف گسترده‌ای از مخاطبان است و دیگر چیزی محرمانه باقی نمی‌ماند.

عارفخانی در پایان تأکید کرد: ضروری است متولیان حوزه فرهنگ، ‌اندیشه و رسانه‌های دیداری، شنیداری، مکتوب و آنلاین از ظرفیت‌های خود برای ارتقای تفکر انتقادی، افزایش سواد رسانه‌ای و آشکارسازی حقایق پشت پرده رسانه‌ها استفاده کنند تا جامعه بتواند آگاهانه با فضای مجازی تعامل کند.

انتهای خبر/