مرکز اسناد انقلاب اسلامی در راستای فعالیت هایی که انجام می دهد، مستند سازی وقایع دوران انقلاب در بجنورد را بر عهده چند تن از پژوهشگران استان؛ حسین پایدار و بیژن پروان قرار می دهد. این دو بعد از گردآوری اطلاعات مربوطه اثر تقریباً جامعی را با عنوان "انقلاب اسلامی در بجنورد" تدوین و منتشر می کنند.
به مناسبت سی و هفتمین سالگرد پیروزی انقلاب اسلامی
اترک نیوز گفتگویی با بیژن پروان که علاوه بر این اثر ، کتاب دیگری با عنوان روزشمار انقلاب اسلامی در خراسان شمالی به چاپ رسانده اند، ترتیب داده است روز گذشته بخش نخست این گفتگو تقدیم حضورتان شد و در این بخش ادامه گفتگو با این نویسنده را می خوانید:
چه کسانی در جریان انقلاب در بجنورد به شهادت می رسند؟
از جمله کسانی که در بحبوحه انقلاب به شهادت می رسند، شهید حسن آبادی و شهید منصور حصاری اند که در تظاهرات و درگیری های ایام انقلاب شهید می شوند.
لطفاً کمی هم از وضعیت ساواک در بجنورد بفرمایید.
ساواک بجنورد به فرماندهی شخصی به نام سرهنگ مهرآموز بر تمام ادارات شهر اشراف داشتند. عده ای که کارمند رسمسی ساواک بودند، در عین حال تعداد زیادی نیز به صورت غیر رسمی جذب ساواک شده بودند و برایشان جاسوسی می کردند. فعالیت ها همه جا را از مدارس گرفته تا بازار حتی حوزه علمیه را شامل می شد و کوچک ترین حرکت و سخنی را به سازمان گزارش می دادند. ارتش نیز در مدارس تشکیلاتی دانش آموزی با عنوان سازمان پیش آهنگی ایجاد کرده بود که رابط بین خودشان و مدارس بودند و در مناسبت ها یا موارد خاص از آنان بهره می گرفتند. بعد از انقلاب سندی منتشر بود که نشان می داد تعدادی بالغ بر 140 نفر مستقیماً با ساواک همکاری می کردند.
گویا آن روزها، احزاب نیز در بجنورد فعالیت چشم گیری داشتند. چطور؟
در بجنورد از سال 1325 حزب توده رسماً شروع به فعالیت کرد. عده زیادی هم به آنان گرایش یافتند. دهه سی به طور کلی دهه فعالیت گسترده احزاب در منطقه است. احزابی مثل میهن، دموکرات قوام، توده، انجمن تبلیغات اسلامی و گروههایی دیگر. علت این امر رقابت دولت های خارجی و برخی احزاب داخلی با یکدیگر است که در همه جا به دنبال پایگاه و طرفدار بودند.
آیا بانوان خراسان شمالی نیز در بطن انقلاب منطقه تأثیری داشتند؟
از نقش بانوان استان نمی توان غافل شد. اسناد مربوطه نیز حاکی از فعالیت های زنان دوشادوش مردان می باشند. در راهپیمایی ها خانم ها در صحنه حاضر بودند و در اعتصابات همکاری مستمر داشتند. در بجنورد مدرسه ایراندخت که بعد به سمیه تغییر نام پیدا کرد از مراکز اصلی تصمیم گیری و برنامه ریزی و کانونی برای فعالیت های انقلابیون به شمار می رفت. زنان این کانون با جمع آوری و سنگ و چوب برای مقابله با چماق داران اجیر شده و کمک به جوانان و مردم از انقلابیون حمایت می کردند. تعدادی از این بانوان بازداشت شدند و حتی مورد ضرب و شتم ساواک قرار گرفتند. در کتاب به این مسائل پرداخته شده است که علاقه مندان می توانند مراجعه کنند. علاوه بر این زنان نقش برجسته ای در تهیه مایحتاج انقلابیون در بجنورد و سایر شهرها از جمله تهران داشتند. گاهی پیش می آمد که نیروهای انقلابی خصوصاً در پایتخت در مضیقه می افتادند که سریعاً در بجنورد مردم دست بکار می شدند و کامیون های مواد غذایی و سایر ضروریات برایشان ارسال می شد. با وجود تمام دوری ها و مشکلاتی که وجود داشت، احساس وحدت، محبت و مودت در مردم وجود داشت. همه مشکلاتی که مردم با آن درگیر بودند و خفقانی که حکومت ایجاد کرده بود دل ها را به هم نزدیک می کرد.
کدام نقاط شهرعرصه فعالیت های انقلابیون بود؟
خیابان های مهمی که راهپیمایی در آن برگزار می شد از سبزه میدان، حول و حوش حوزه علمیه سلطانیه یا همان مسجد انقلاب فعلی شروع می شد بعد وارد خیابان شریعتی شمالی می شد تا خیابان قیام بعد مجدد دور میزدند از مقابل شهربانی که محل بانک ملی فعلی است ادامه پیدا می کرد تا خیابان کارگر و مسجد حجه ابن الحسن که محل اصلی سخنرانی ها بود. علت این ترتیب اجتماع نیز بخاطر وجود ادارات مربوط به فرهنگیان و حوزه علمیه و شهربانی بود. البته در ایام اوج انقلاب مسیرهای دیگری نیز افزوده شد مثل خیابان 17 شهریور که دبیرستان ایراندت در آن قرار داشت و مقابله با چماق داران در آنجا صورت می گرفت اما مرکز تحرکات میدان6 بهمن که همین میدان شهید بهشتی فعلی است، بود.
شعارها چطور تدوین می شد؟
شعارها نیز در قم تهیه می شد و از طریق رابطین به بجنورد می رسید و به صورت هماهنگ در سراسر کشور اجرا می شد.
لطفاً حال و هوای روزهای پایانی پیروزی مردم را تشریح کنید.
از اولین نیروهایی که به مردم پیوستند نیرو هوایی بود که پایگاهشان در شهرآباد قرار داشت. شهربانی نیز بدون مقاومت تسلیم مردم شد. بعد از شهربانی مردم به سراغ پادگان رفتند. با اینکه قبل از این وقایع نظامیان برای مردم مدام خط و نشان می کشیدند اما با شرایط پیش آمده ناچار به تسلیم شدند و با نصب پارچه نوشته هایی همبستگی خود را با مردم اعلام کردند . در این میان مسئولین ساواک چند روز زودتر احساس خطر کرده و از شهر متواری شده بودند. تنها کسی که به چنگ مردم افتاد و کشته شد فردی به نام نجفی؛ مسئول آگاهی شهربانی بود که با مردم برخوردهای خیلی بدی داشت و برای همین عده ای زیادی دل پری از وی داشتند و در حالیکه نفس های آخرش را می کشید از طبقه بالای ساختمان به داخل خیابان پرت شد.
نهایتاً با تصرف تمام این اماکن مردم که شهر را در دست گرفته بودند به شکرانه پیروزی جشن گرفتند و عملاً در روز بیست و سوم بهمن بجنورد نیز همچون سراسر ایران وارد برهه ای جدید از تاریخ شد.
انتهای پیام/