مرور ادبیات تنش آبی در دنیا مشخص می‌کند که مسئله کمبود آب بیشتر از آنکه یک پدیده اقلیمی و خارج از دسترس بشر تلقی شود، یک مسئله مدیریتی است. به معنای دیگر در نگاه جدید شکل گرفته تحت عنوان حکمرانی موثر آب، استفاده بهینه از منابع این مایع حیات با توجه به آورد آبی همه ساله به روز شده و تلاش می‌شود با توجه به راهکارهای عمرانی و همچنین توجه ویژه به مدیریت مصرف به استناد به رفتار اجتماعی مشترکان  زمینه ارتقای سطح استفاده از آب مهیا شود.

در همین راستا، همواره یکی از مهمترین کلیدواژه‌های طرح شده در مورد آب به مسئله مشترکان خانگی و آب شرب باز می‌گردد‌ جایی که ادبیات بحران آب برای آن مطرح می‌شود اما ابعاد استفاده از این کلیدواژه مشخص نیست.

اگر بخواهیم با دقت بیشتری به مسئله آب شرب برای مشترکان خانگی نگاهی بیندازیم، باید با ادبیات نظیر تنش آبی مواجه شویم. در این شرایط تعریف تنش آبی بیان می‌کند، اگر در شهر یا منطقه‌ای مشخص میزان آب مورد نیاز مشترکان خانگی از میزان تامین بیشتر شود، در آن بازه زمانی منطقه مذکور با تنش آبی مواجه است.

طبیعتا با افزایش اختلاف منابع و مصارف، میزان تنش آبی نیز افزایش می‌یابد. در این شرایط فارغ از میزان منابع تامینی که به شرایط اقلیمی وابسته است، 2 پارامتر ارتقای زیرساخت به منظور انتقال، تصفیه و توزیع منابع آب در کنار پیاده‌سازی سیاست‌های مدیریت مصرف برای کاهش مصارف از اصلی‌ترین راهبردهای حل مسئله تنش آبی به حساب می‌آید.

به معنای دیگر موضوع تنش آبی یک موضوع مدیریتی در حوزه زیرساخت و مصرف تلقی شده و امری خارج از حیطه دسترسی بشر و مرتبط با شرایط اقلیمی نخواهد. این گزاره عنوان شده عموما توسط دولت‌های گذشته به صورت وارونه بیان شده و موضوع تنش آبی مسئله‌ای گره خورده با شرایط اقلیمی عنوان می‌شود تا از این طریق توجیهی در جهت امور مغفول مانده و پیگیری نشده در حیطه مسئولیت وجود داشته باشد.
 

* پیش‌بینی کاهش عمده تنش آبی سیستان و بلوچستان2 تا پایان دولت

در این راستا بررسی عملکرد 9 ماه دولت سیزدهم و متولیان آب کشور بیانگر آن است که رویکرد گذشته در مواجه با تنش آبی کنار گذاشته شده و تلاش برای صفر شدن تنش آبی در کشور از طریق پروژه‌های نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در حال اجرا است.

بر این اساس اخیرا معاون وزیر نیرو در حاشیه بازدید خود از استان هرمزگان خبر داد:« تا پایان دولت سیزدهم تنش آبی شهرهای کشور به صفر می‌رسد.»

این عبارت به این معنا نخواهد بود که قرار است، شرایط اقلیمی در طول 4 سال آتی از میان برداشته شود، بلکه معنا و مفهوم آن این است که دولت سیزدهم با اجرای پروژه‌های مدیریت مصرف و زیرساختی قصد دارد، زمینه حل مسئله مدیریتی تنش آبی را مهیا کند.

اخیر نیز مدیرعامل شرکت مادر تخصصی آب و فاضلاب کشور اخیر در رابطه با برنامه دولت به منظور حل مسئله آب شرب عنوان کرد: «پس از مشخص شدن نقشه راه شرکت مهندسی آب و فاضلاب همه پروژه‌های لازم در قالب پروژه‌های مدیریت مصرف، پروژه‌های اضطراری، پروژه‌های ویژه و پروژه‌های بلند مدت به منظور تامین پایدار آب شرب بهداشتی برای هر شهر تعیین شده و هم اکنون این پروژه‌ها در دست اجرا قرار گرفته است.»

به گزارش فارس، با آگاهی از برنامه وزارت نیرو به منظور حل مسئله تامین آب شرب پایدار و با کیفیت‌ خبرگزاری فارس اقدام به پیگیری فهرست اقدامات برنامه‌ریزی شده برای شهرهای کشور کرده است.

بر همین اساس، برنامه دولت مردمی برای به صفر رساندن تنش آبی در قالب سلسله گزارشی‌ مورد بررسی قرار می‌گیرد.

در اولین گزارش از روایت پروژه‌های وزارت نیرو، مسائل آبی در 3 استان شرق کشور شامل خراسان شمالی، خراسان رضوی و خراسان جنوبی مورد بررسی قرار گرفت و در دومین گزارش به سراغ مسائل استان بزرگ سیستان و بلوچستان رفتیم تا از این طریق همه استان‌های واقع در شرق کشور را پوشش دهیم.

* صفر تا صد پروژه‌هایی که سیستان و بلوچستان را از معضل تنش آبی نجات می‌دهد

تاکنون برنامه‌های بسیاری برای حل مسئله آب در سیستان و بلوچستان مورد بررسی قرار گرفته است، طرح‌های عظیم و گرانقیمتی نظیر، انتقال آب از دریا، چاه‌های ژرف، طرح نیم‌لوله‌ها و سایر طرح‌های بدون ثمر اگرچه برای مردمان نجیب این استان واقع در شرق کشور آبی به همراه نداشت اما برای خیل گسترده دست اندرکاران این پروژه‌ها نان خوبی به همراه داشت.

در خیل عظیم پروژه‌های بی‌ثمر به منظور حل مسئله آب مردم سیستان و بلوچستان، توجه به راهکارهای تامین آب شرب به عنوان خط قرمز اجرا در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفته است تا در کنار برنامه ویژه دیپلماسی آب به منظور تامین حق‌آبه هامون از افغانستان زمینه حل مسائل استان سیستان و بلوچستان مهیا شود.

در همین راستا، بررسی‌های شرکت آب و فاضلاب کشور نشان می‌دهد، هم اکنون، 14 شهر در این استان پهناور با ناترازی منابع و مصارف آب شرب مواجه هستند. در همین راستا دولت در قالب یک برنامه عملیاتی ضمن شناسایی دقیق وضعیت 14 شهر برنامه متناسب با حل مسئله را در قالب نقشه راه مشخص کرده است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

اولین شهری که مسئله تنش آبی برای آن وجود داشته و در بلند مدت نیز امکان تشدید آن فراهم می‌شود، مرکز استان سیستان و بلوچستان یعنی زاهدان است. بر این اساس 9 رشته پروژه عظیم برای این شهر شامل، فاز 4 پروژه آب شیرین‌کن 15000 متر مکعبی شهر زاهدان، تجهیز حفر 5 حلقه چاه حفر شده در دشت حرمک، اجرای نواحی منفصل به طول 14 کیلومتر و قطر 900 الی 1200 میلی‌متر در کنار تکمیل پروژه خط دوم زابل به زاهدان، اجرای بخشی از خطوط اصلی شبکه آب زاهدان شامل  ارتقا ایستگاه پمپاژ قلنبر، احداث پکیج ایستگاه پمپاژ کوی تیراندزای تا تصفیه خانه ( مخازن A به B) و اصلاح خط انتقال آن ( پمپاژ معکوس)، احداث و تکمیل مخازن شامل مخزن 40 هزار مترمکعبی مرتبط با خط دوم آب انتقالی از زابل و احداث دو مخزن 10 هزار متر مکعبی در منطقه جاده‌گور بند غرب زاهدان، احداث مخزن F شهر زاهدان، ارتقای سیستم پمپاژ و توسعه شبکه مجتمع دومک و چاهزرد زاهدان، اجرای پهنه‌بندی و اصلاح و بازسازی شبکه توزیع در شهر زاهدان و  جلوگیری از پمپاژ مستقیم آب به شبکه توزیع با اجرای ۸ کیلومتر خط ارتباطی مخزن E و مخزن تعادلی مربوط به خط دوم آب انتقالی از زابل به زاهدان در اقطار ۸۰۰ و 1200 میلی‌متر از جمله‌پروژه‌هایی است که زمینه حل مسئله تنش آبی را در این شهر را مهیا خواهد کرد.
 

در همین رابطه برای حل مسئله تنش آبی در 6 شهر سراوان، سوران، مهرستان، سیرکان، خاش و تفتان نیز به ترتیب پروژه‌های بررسی و حفر 5 حلقه چاه جدید در منطقه حدفاصل گشت تا سراوان به همراه اجرای خطوط جمع‌آوری و انتقال به مخزن، اجرای پهنه‌بندی، برنامه اصلاح و بازسازی شبکه توزیع برای دو شهرستان سوران و زابلی، حفر 5 حلقه جدید در منطقه حق آباد شمسر و اجرای خطوط انتقال به منظور آبرسانی به شهر سیرکان و 69 روستای مسیر، تجهیز 2 حلقه چاه و اجرای خط انتقال از منطقه کلچات تا شهر خاش به طول 30 کیلومتر، مخزن خاش 25000 مترمکعبی، تهیه و اجرای خطوط اصلی آب بر شهر خاش به طول تقریبی 4 کیلومتر و به قطر 600 میلیمتر چدن و حفر و تجهیز و اجرای خطوط انتقال یک حلقه چاه جدید در منطقه گوهرکوه به منظور رفع تنش آبی مجتمع 60 روستایی گوهرکوه در دستور کار دولت سیزدهم قرار گرفته است.

همچنین پروژه‌های حفر یک حلقه چاه برای حل موضوع شهر اسپیکه، تکمیل خط انتقال آب به طول 25 کیلومتر و قطر300 میلی‌متر و اجرای خط برق فشار متوسط جهت مجتمع آبرسانی سفیدآبه به همراه انجام مطالعات و برنامه‌ریزی به منظور استفاده از چاه‌های ژرف حفر شده برای رفع کمبود آب شرب در شهر نیمروز و رفع کمبود مخازن ذخیره در شهرهای راسک، قصر‌قند ، محمد‌آباد، بنجار، زابل، نوک‌آباد، پیشین، گشت و جالق در شهر بنجار در حال اجرا است.

با توجه به گزارش موجود، در شهر چابهار، حل مسئله آب مردم در قالب چهار سر فصل پروژه تحت عنوان، تکمیل خط انتقال آب از سد زیردان به چابهار با اولویت قطعه سه‌راهی پلیس راه تا تصفیه‌خانه، اجرای پهنه‌بندی، برنامه اصلاح و بازسازی شبکه توزیع مخزن ذخیره 15000 مترمکعبی چابهار و مخزن 10000 مترمکعبی تعادلی و اجرای خطوط اصلی آب بر شهر چابهار به طول تقریبی 10 کیلومتر و به اقطار 400 تا 1000 میلیمتر چدن به منظور حل مسئله تنش آبی پیگیری می‌شود.

از طرفی 6 عنوان پروژه رفع کمبود مخازن ذخیره در شهرهای راسک، قصر‌قند‌، محمد‌آباد، بنجار، زابل، نوک‌آباد، پیشین، گشت و جالق، افزایش ظرفیت تصفیه‌خانه سیستان، اصلاح و بازسازی تصفیه‌خانه زابل، زاهدان و زهک، خرید سیستم ازن زنی و هوادهی تصفیه‌خانه سیستان، حفر 20 حلقه چاه آب شرب جدید در دشت حرمک به منظور تامین آب اضطراری شهرها و روستاهای سیستان، تهیه و اجرای خطوط اصلی آب بر شهر زابل به طول تقریبی 5 کیلومتر و به قطر 1000 میلیمتر چدن نیز برای حل مسئله تنش آبی زابل اجرا می‌شود.

در نهایت نیز دو شهر کنارک و زهک، در قالب پروژه‌های اجرای پهنه‌بندی، برنامه اصلاح و بازسازی شبکه توزیع، اجرای خط انتقال پمپاژ آب مجتمع روستایی بندینی به طول 7 کیلومتر و به قطر 350 میلی‌متر، تهیه و اجرای خطوط اصلی آب بر شهر کنارک به طول تقریبی 5 کیلومتر و به اقطار 400 تا 700 میلیمتر چدن، اصلاح و بازسازی تصفیه‌خانه زابل، زاهدان و زهک، خرید سیستم ازن زنی تصفیه‌خانه زهک، جایگزینی سامانه گندزدایی گاز کلر تصفیه خانه آب روستایی زهک با سامانه نوین گندزدایی الکترولیز نمک طعام، تکمیل عملیات اجرایی خط انتقال آب خام از چاه نیمه شماره 3 به تصفیه خانه زهک (روستایی) و استفاده از ظرفیت آبگیر طرح آبرسانی به شهرهای سیستان به سمت پایان دوران تنش آبی تا پایان دولت سوق می‌دهد.

*آبرسانی به 1751 روستای استان سیستان و بلوچستان

به گزارش فارس، برنامه‌ریزی دولت برای تامین آب شرب سیستان و بلوچستان به پروژه‌های شهری ختم نشده و توسعه زیرساخت روستایی نیز جزء اساسی از برنامه دولت است.

بر این اساس در قالب برنامه ارتقای شاخص‌های آبرسانی کشور به 95 درصد تحت عنوان پروژه بزرگ جهاد آبرسانی، تامین منابع آب 1751 روستای واقع در استان سیستان و بلوچستان در دستور کار قرار گرفته و این پروژه‎ها هم اکنون در مرحله آغاز عملیات اجرایی قرار دارند.

با توجه به جزئیات بیان شده در استان سیستان و بلوچستان معضل تنش آبی در قالب پیگیری 40 پروژه شهری و 1751 پروژه روستایی پیگیری می‌شود تا بتوان زمینه تامین آب شرب پایدار و بهداشتی را تا پایان دولت مردمی برای این روستاها فراهم کرد.

انتهای پیام/