به گزارش عصراترک، در دهه 60، همزمان با رشد بالای جمعیت و شرایط سخت کشور با توجه به قرار گرفتن در جنگ تحمیلی سیاست کنترل جمعیت کنترل در پیش گرفته شد و شعار " فرزند کمتر، زندگی بهتر" نگرش خانواده ها را به صورت کامل نسبت به فرزندآوری تغییر داد.

بر اساس آمارهای اعلام شده در سال ۹۸ رشد جمعیت کشور به زیر یک درصد رسید و با ادامه چنین روندی ایران نه فقط سیمای جوان خود را از دست می‌دهد بلکه در سیاه‌چاله‌ای سقوط می‌کند که بیرون آمدن از آن به این سادگی‌ها امکانپذیر نیست، همچنین طبق آمار‌های مجامع بین‌المللی، ایران سریع‌ترین افت نرخ رشد جمعیت را دارد و طی ۲۰ سال آینده، کشور ما پیر‌ترین کشور جهان خواهد بود.

نکته قابل توجه این است که آخرین تلاش‌ها برای حمایت قانونی از افزایش جمعیت در قالب طرح تعالی جمعیت و حمایت از خانواده از سال 92 در کمیسیون‌های مختلف مجلس دست به دست شد، اما در نهایت به سرانجام نرسید.

مجلس یازدهم، سال گذشته با اعلام وصول طرح جمعیت و تعالی خانواده کار خود را آغاز کرد و در ادامه برای حصول نتیجه با استناد به اصل ۸۵ قانون اساسی، کمیسیون مشترکی برگرفته از کمیسیون‌های فرهنگی، بهداشت، اجتماعی، برنامه و بودجه، اقتصادی، کشاورزی، عمران و امنیت ملی و سیاست خارجی تشکیل داد تا این طرح را با عنوان جدید طرح «جوانی جمعیت و تعالی خانواده» به سرانجام برساند.

تا اینکه در آخرین روز‌های سال ۹۹ سرانجام گره از بخت طرحی حمایتی در راستای سیاست‌های جدید جمعیتی کشور باز شد و نمایندگان مجلس طرح «جوانی جمعیت و تعالی خانواده» را که نسخه به روز شده طرح «جمعیت و تعالی خانواده» است با اکثریت آرا برای اجرای آزمایشی به مدت هفت سال تصویب کردند. حالا بناست تا امسال سال اجرای طرح جوانی جمعیت و تعالی خانواده باشد.

تسهیلات مسکن برای به دنیا آمدن فرزند سوم خانواده، تسهیلات شغلی و آموزشی، معافیت و مرخصی تحصیلی، حل چالش مرخصی ۹ ماهه زایمان و دورکاری چهار ماهه برای مادران بخشی از مشوق‌های طرح جوانی جمعیت و تعالی خانواده است که بتوانند در اجرای آن به نتایج مثبتی برسند.

در حال حاضر این طرح بازنگری شده و برای تایید به شورای نگهبان ارسال شده و در انتظار پاسخ شورای نگهبان برای وارد شدن به فاز اجرایی است.

نیروی اقتصادی و انسانی ارکان اصلی قدرت یک کشور هستند

منصوری، کارشناس و پژوهشگر خانواده یکی از کارکردهای مهم ازدواج را حفظ نسل بشریت عنوان کرد و گفت: براساس آیات قرآن کریم، فرزند نعمتی برای خانواده ها است که خداوند آن را به مردم بخشیده تا فرزندان در زندگی به عنوان مددکار خانواده باشند، بنابراین در کنار مال و ثروت مادی، فرزند نیز یک نعمت الهی و ثروت محسوب می شود و باعث طراوات و شادابی در خانواده است.

این کارشناس خانواده اظهار داشت: نکته قابل توجه در موضوع جمعیت این است که نیروی اقتصادی و انسانی دو رکن اصلی قدرت یک کشور را تشکیل می دهد و برای رسیدن به اهداف در دنیا نیاز به این دو قدرت ضروری است.

وی ادامه داد: متاسفانه علی رغم تاکیدات فراوانی که طی سال های اخیر در موضوع فرزندآوری در کشور ایران مطرح می شود، نرخ رشد جمعیت در سال گذشته به کمتر از یک درصد رسیده است و اکنون نرخ رشد جمعیت کشور 0.6 درصد است که این نرخ کاهش جمعیت در تاریخ ایران بی سابقه بوده است.

این مدرس حوزه و دانشگاه با بیان اینکه کشورهای موفق دنیا در زمینه مقابله با کاهش جمعیت با ارائه مشوق های اقتصادی و فرهنگی به صورت جدی در این موضوع  ورود کرده اند، گفت: در کشور ایران نیز طرح تعالی خانواده چندین سال است که در مجلس مطرح می شود، که طرح مطلوبی است، البته اگر به مرحله اجرا برسد.

شعار " فرزند کمتر، زندگی بهتر" اشتباه بوده است

وی بیان داشت: نکته قابل توجه این است که متاسفانه طی سالیان اخیر نگرش نسبت به فرزندآوری در کشور تغییر پیدا کرده بنابراین نیاز است که تولد فرزند به عنوان یک فرصت برای خانواده تلقی شود و از دیدگاه ارزشی و معنوی به این جایگاه نگاه شود.

این پژوهشگر حوزه خانواده عوامل موثر در کاهش نرخ باروری در ایران را به مسائلی از جمله عوامل اقتصادی و فرهنگی - اجتماعی تقسیم بندی کرد و گفت: افراد به دلیل عدم اطمینان از آینده شغلی و تامین نیاز های مالی و آگاهی نداشتن روحی نسبت به فرزندآوری اکنون با چالش کاهش تولد فرزند مواجه شده اند.

وی بیان داشت: متاسفانه طی چند دهه قبل با تبلیغ شعار " فرزند کمتر، زندگی بهتر " که شعار اشتباهی بوده است، نگرش خانواده ها تغییر پیدا کرده که باید این نگرش ها به جایگاه اصلی خود بازگردد و قطعا نیازمند کار فرهنگی است تا به همان میزان که سعی شد فرزند کمتر را رواج دهند در جهت عکس این شعار حرکت کنند.

کاهش رشد جمعیت طی سالهای اخیر در تاریخ ایران بی سابقه بوده است

حسین اکبری، عضو هیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد نیز در ادامه اظهار داشت: از سال 1360 تاکنون تحولات جمعیتی ایران و رشد جمعیت کشور کاهش شتابانی به خود گرفته بطوریکه این کاهش رشد در تاریخ ایران بی سابقه بوده است و در حال نزدیک شدن به محدوده خطر است.

وی یکی از مهم ترین مسائل را جایگزینی جمعیت توسط نیروهای جوان عنوان کرد و گفت: قطعا جمعیت در بخش های مختلف اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی می تواند تاثیرگذاری بالایی در یک کشور داشته باشد.

اکبری با اشاره به اینکه طی تحقیقات صورت گرفته مسائل اقتصادی یکی از عوامل کاهش فرزندآوری در جامعه است، گفت: اما یک نگاه عمیق تر خبر از آن دارد که این کاهش جمعیتی در کشور در یک بستر تغییرات اجتماعی فرهنگی طی چهار دهه اخیر ایجاد شده و باعث تغییر نگاه خانواده ها نسبت به فرزندآوری شده است.

دکترای جامعه شناسی خاطرنشان کرد: این در حالی است که در گذشته مادربودن، در فرزند آوری تعریف می شد و هر زنی در کیفیت اجتماعی فرزندش مورد ارزیابی قرار می گرفت، اما طی دهه های اخیر معیارهای هویت بخشی زنان تغییرات زیادی داشته و مادربودن، تنها معیارهای تعریف هویت زنان نیست.

کاهش اهمیت مادر بودن در ایران / روند نزولی فرزندآوری در گروه های تحصیل کرده

وی با اشاره به اینکه در جامعه فعلی اهمیت مادر بودن به شدت کاهش پیدا کرده است، گفت: نکته قابل توجه این است که اکنون یک سری از مباحث و ارزشهای دیگر از جمله ویژگی های ظاهری و جسمی،تحصیلات و اشتغال و افزایش سن ازدواج باعث شده است که تمایل افراد به فرزندآوری کمتر شود.

اکبری اضافه کرد: مجموع تغییرات حوزه اجتماعی در کنار مسائل و مشکلات اقتصادی و معیشتی باعث شیب تند کاهش نرخ باروری در کشوری شده که متاسفانه تمایل فرزندآوری در گروه های تحصیل کرده، کاهش چشمگیری داشته است.

عضوهیئت علمی گروه جامعه شناسی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: براساس مطالعاتی که در پیمایش جهانی انجام شده، تمایل برای فرزند آوری در ایران رقم 1.1 بوده که یکی از پایین ترین تمایل ها در بین داده های 70 کشورجهان بوده است.

وی گفت: تاثیر کاهش فرزند در بعد فردی می تواند باعث کوچک شدن دایره خویشاوندی و از دست دادن پشتوانه و حمایت های اجتماعی شود که باعث می شود بسیاری از مفاهیم خانواده در نسل های بعدی کمرنگ می شوند و عملا افراد بسیاری از آن پشتوانه اجتماعی را از دست می دهند.

تاسیس "وزارت خانه تنهایی" برای رسیدگی به چالش های تنها بودن افراد

اکبری به موضوع انزوای اجتماعی در بحث تک فرزند بودن اشاره کرد و گفت: در برخی از کشورها وارد این فرآیند شده اند و در کشوری همچون انگلستان وزارت خانه ای تحت عنوان تنهایی راه اندازی شده که بتوانند چالش های ناشی از تنهایی و اثرات اجتماعی و روانی آن را کنترل کنند.

وی گفت: تک فرزندی در جایگاه خانواده نیز باعث تغییر قدرت در خانوده به سمت فرزند سالاری پیش می رود و خانواده به صورت افراطی روی یک فرزند متمرکز می شود و سطح انتظارت فرزند بالا می رود.

اکبری مهم ترین پیامد کاهش فرزندآوری و تک فرزندی در اجتماع را کاهش نیروی انسانی عنوان کرد و گفت: مهم ترین سرمایه هر کشوری نیروی انسانی است زیرا با کاهش نیروی انسانی جوان، خلاقیت و کار در کشور به چالش کشیده می شود.

این دکترای جامعه شناسی با اشاره به اینکه کشور در دهه 60 با افزایش تعداد تولد ها مواجه شد، گفت: این جمعیت در حال حاضر در مرحله جوانی به سر می برند و طی 25 سال آینده به دوره سالمندی خواهند رسید که اگر نتوانند در این دوره نرخ باروری قابل قبولی داشته باشند، طی 20 سال آینده سالمندی به معنای  وابستگی، هزینه، نبود تولید و خلاقیت بالا می رود و قطعا کشور دچار مشکلات زیادی خواهد شد.

مشوق های فرزندآوری در ایران تاثیرچندانی بر خانواده های تحصیل کرده ندارد

اکبری با بیان اینکه به صورت کلی تجربه جهانی نشان داده که با یک سری سیاست گذاری ها می توان نرخ جمعیت را کاهش داد، گفت: این در حالی است که افزایش نرخ جمعیت به راحتی قابل اجرا نیست، کما اینکه در کشورهای اروپایی که با کمبود جمعیت مواجه هستند علی رغم مشوق های بسیار زیاد برای فرزند آوری افراد تمایلی به فرزند آوری ندارند.

وی بیان داشت: عدم تمایل افراد برای فرزند آوری در واقع نتیجه تغییر در نظام ارزشی و هنجاری افراد است که فرزند آوری در گروه ترجیحات ارزشی افراد محسوب نمی شود.

این کارشناس مسئول یادآور شد: نکته قابل توجه این است که در کشور ایران باتوجه به جایگاه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی که وجود دارد، طیف های سنتی و اقشار پایین جامعه پتانسیل لازم را برای فرزندآوری دارند که وجود مشوق ها می تواند کمک کند که فرزندآوری بیشتری داشته باشند.

اکبری گفت: این در حالی است که این مشوق ها بیشتر اقشار پایین جامعه را به سمت فرزند آوری سوق می دهد که این نیز می تواند چالش هایی همچون افزایش فقر و تشکیل چرخه فقر را برای این خانواده ها به همراه داشته باشد، اما این مشوق ها تاثیر چندانی برای خانواده های سطح بالا که به لحاظ اجتماعی در موقعیت های بهتری قرار داشته و تحصیل کرده هستند، ندارد.

ایران در حال حاضر درزمان طلایی فرزند آوری قرار دارد

این دکترای جامعه شناسی ادامه داد: طرح های مختلفی در حوزه مباحث خانواده مطرح شده که به دلیل نداشتن جامعیت به نتیجه نرسیدند، زیرا در این طرح ها دنبال یک نوع مهندسی کردن خانواده هستند که این نگاه چندان ثمربخش نیست.

اکبری اضافه کرد: علاوه بر این باتوجه به اینکه به لحاظ اجرایی نیز در کشور چالش هایی وجود دارد، دولت ها سعی می کنند وارد این حیطه نشوند، چون باید نسبت به اجرای آن پاسخگو باشند.

وی افزود: بنابراین به نظر می رسد افزایش کلی سطح زندگی در اقشار پایین جامعه که هنوز پتانسیل بالایی برای فرزندآوری دارند شاید به شکلی بتواند این کمبود نیروی انسانی را جبران کند و مشوق هایی برای این قضیه باتوجه قرار گرفتن جامعه ایران به لحاظ پتانسیل فرزندآوری در دوره طلایی باشد.

اکبری اظهارداشت: بنابراین امر ازدواج و فراهم ساختن پایه های تشکیل زندگی یکی از مواردی است که می تواند در فرزند آوری تاثیرگذار باشد، همچنین در کنار آن مواردی همچون فرهنگ سازی، آگاهی دهی و تشویق افراد تحصیل کرده می تواند در این حوزه موثر باشد.

طرح کاهش جمعیت دهه 60 باعث تغییر نگرش مردم شد

در ادامه پروین صالحی مبارکه، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز در گفتگو با خبرنگار عصراترک در رابطه با بحران جمعیتی کشور با اشاره به اینکه متاسفانه جمعیت ایران رو به کاهش است، اظهار داشت: ضریب شاخص جمعیتی کشور به نحوی در حال کاهش است که پیش بینی می شود طی زمان کوتاهی حدود 30 تا 40 سال آینده با پیری جمعیت مواجه شود.

وی با اشاره به تاثیرگذاری مسائل فرهنگی، تغییر باورهای جوانان و مسائل اقتصادی در روند کاهش جمعیت، گفت:  علاوه بر این در دهه 60 همزمان با سالهای جنگ تحمیلی نسبت به کنترل جمعیت کشور اقدام شد، که متاسفانه این برنامه ها در دهه های بعد هم ادامه پیدا کرد و باعث ایجاد تغییر نگرش در خانواده ها شده است.

وی افزود: در حال حاضر جوانان تمایلی به مسئولیت پذیری در قالب تشکیل خانواده و فرزندآوری ندارند و عده ای نیز راحتی را در تک فرزندی می بینند در حالی که فرهنگ اسلامی این موضوع را بیان نمی کند.

صالحی مبارکه با اشاره به اینکه در اسلام خانواده به عنوان کوچکترین نهاد اجتماعی در نظر گرفته می شود که صلاح و فساد اجتماع از این کانون شکل می گیرد، خاطرنشان کرد: اگر کشور به فرهنگ غنی اسلام برگردد، این مسائل راحت تر قابل حل خواهد بود، تا اینکه فرهنگ غربی بر کشور رخنه کند و کشور به مسئله بحران جمعیت برسد.

طرح جوانی جمعیت منتظر پاسخ شورای نگهبان است

نماینده مردم شهر مبارکه اصفهان در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه طرح جوانی جمعیت و تعالی خانواده از سال 92 مطرح شده، اما تاکنون به شکلی که به مرحله اجرا رسیده باشد، موفقیت زیادی نداشته است، گفت: در مجلس یازدهم بنا بر توصیه های مقام معظم رهبری در مسئله کاهش جمعیت و دغدغه نمایندگان این دوره، از آغاز مجلس این طرح در دستور کار قرار گرفته است.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی خاطرنشان کرد: جنبه های مختلف اقتصادی، اجتماعی، معیشتی، مسکن و تسهیلات برای خانواده  در طرح جوانی جمعیت مورد بازنگری قرار گرفته که با اجرایی شدن طرح در کشور باعث منافع تشکیل خانواده و فرزندآوری شود.

صالحی مبارکه بیان داشت: طرح آماده و به شورای نگهبان ارائه شده و این شورا در حال بازنگری طرح است تا طرح بعد از تایید شورای نگهبان و بازنگری نهایی به دولت ابلاغ شود و از طریق دولت به دستگاه های مختلف ابلاغ و در مرحله اجرا قرار بگیرد.

وی در پاسخ به سوال خبرنگار عصراترک مبنی براینکه پیش از این نیز طرح های مشوق فرزندآوری در کشور اجرایی شدند که موفق نبوده اند، هم اکنون باتوجه به وضعیت اقتصادی کشور اجرای این طرح چه میزان میتواند موفق باشد، گفت: برای رفع مشکلاتی که در کشور وجود دارد، باید راهکار اندیشیده شود، با توجه  اینکه در دولت های قبلی طرح هایی بوده اند که موفق نبوده اند، براین اساس سعی شده که از جهت تامین منابع مالی و حمایت هایی که از این طرح شود، نهایت دقت به کار گرفته شده تا دولت ها قابلیت اجرایی داشته باشند.

تحت پوشش بیمه قرار گرفتن زوج های نابارور در طرح جوانی جمعیت

صالحی مبارکه به هزینه های بالای درمان زوج های نابارور اشاره کرد و گفت: یکی از بندهای طرح جوانی جمعیت و تعالی خانواده این است که هزینه های درمانی و آزمایشگاهی زوج های نابارور تحت پوشش بیمه قرار بگیرد و هزینه های سنگین درمان از دوش خانواده ها برداشته شود.

عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه تلاش براین است که با برگشتن به فرهنگ غنی اسلام، توجه به نهاد خانواده و مسئولیت پذیریها به جایگاه اصلی اش بازگردد، گفت: کشور به نیروی جوان فعال و شاداب نیاز دارد تا بتواند از عهده کارهای امنیتی و مسائل اجتماعی بربیاید و برای تامین نیروی کار به خارج از کشور محتاج نشود.

وی اظهار داشت: بند های اصلی این طرح شامل، تسهیلات حمایتی از خانواده های سه فرزند به بالا، تامین مسکن، سهام حمایتی از فرزند متولد شده، تحت پوشش بیمه قرار گرفتن زوج های نابارور و ... است که این طرح به مدت هفت سال از سال 1400 آغاز می شود و با به موفقیت رسیدن طرح تمدید خواهد شد .

تهیه و تنظیم گزارش: آرزو رحمانی

انتهای پیام/