تخصص و اختیار حلقه مفقوده روابط عمومی‌ها

روابط‌عمومی به علمِ مدیریتِ چرخهٔ اطلاعات، مابینِ یک فرد یا سازمان با عموم گفته می‌شود. روابط‌عمومی، روبه‌روشدن یک سازمان یا مؤسسه با مخاطبانش را از طریق پرداختن به موضوعات و مطالب و اخباری انجام می‌دهد که به منافعِ مشترک آن‌ها مربوط است. سخنرانی در کنفرانس‌ها، همکاری با رسانه‌ها و بهره‌وری از آنها، ارتباطات بحران، اشتغال به امورِ اجتماعی از طریق رسانه‌ها و ارتباط با کارکنان، در زُمرهٔ وظایف این حرفه است.

 یکی از عوامل مهمی که در پیشبرد اهداف و سرنوشت سازمان‌ها اهمیت دارد، کیفیت رابطه آن سازمان با گروه مخاطب هدف و افکار عمومی جامعه است. ارتباط با جامعه و مخاطبان با کمک روابط‌عمومی مثبت باعث می‌شود تا سازمان در دستیابی به اهداف خود موفق‌تـر باشد.

 در عصر دیجیتال، روابط‌عمومی می‌تواند با استفاده از رسانه‌های مختلف به ایجاد تصویری مثبت از اداره و سازمان خود بپردازد و با رسانه‌ای کردن فعالیت‌ها و خدماتی که در اداره انجام می‌دهند به امید آفرینی و مقابله با جنگ روانی دشمن بپردازد البته اگر صرفاً خود را محدود به ارائه گزارش به بالادستی نکند و صرفاً به گرفتن یک عکس و ورود و خروج یک یا چند فرد نپردازد.

 فضای رسانه‌ای در شهر بجنورد به دلیل اینکه اداره کل‌های استانی در آن مستقر هستند در مقایسه با شهرستان‌ها مناسب‌تر است و با خبرنگاران کمتر غریبگی می‌کنند؛ ولی در شهرستان‌ها کم‌کاری و سکوت روابط‌عمومی‌ها به‌عنوان یک چالش بزرگ بر سر راه دولت است چرا که اقدامات دستگاه‌ها باید توسط این واحدها به مردم که اصلی‌ترین جز دولت هستند، برسد .

 باتوجه‌به صحبت‌های رهبر انقلاب در خصوص روابط‌عمومی و اهمیت و نقش آن لازم است که راه‌حلی برای این چالش یافت شود.

 در همین راستا با خبرنگاران به گفتگو نشستیم تا وضعیت روابط‌عمومی را در استان بررسی کنیم و همچنین در مصاحبه با مسئول بالادستی روابط‌عمومی‌ها نیز پای صحبت نشستیم تا بلکه بتوانیم این مشکلاتی که در بحث روابط‌عمومی و خبر هست را بیان کنیم.

 به نظر می‌رسد با به‌کارگیری راه‌حل‌های مناسب، از جمله به‌روزرسانی دانش و مهارت‌ها، سرمایه‌گذاری، استفاده از فناوری‌های نوین، ایجاد امنیت شغلی دوری از جناح‌بازی‌ها، کاهش حجم کاری و رفع فرسودگی شغلی، ارتقای جایگاه اداری در سازمان‌ها و تبدیل شغل روابط‌عمومی به یک حرفه تخصصی، می‌توان شاهد ارتقای جایگاه و عملکرد روابط‌عمومی بود و در نتیجه بتوان میزان امیدآفرینی را در جامعه افزایش داد.

 البته هنوز اینکه این موارد چگونه باید پیگیری شود و مهارت‌ها آموزش داده شود به‌روشنی مشخص نیست و حتی مسئول مربوطه نیز فقط به لزوم این آموزش‌ها تأکید کرده؛ ولی آیا اینکه برنامه‌ای برای آن دارند یا خیر، مشخص نیست.

برخی روابط‌عمومی‌هایی با خبرنگاران بیگانه اند

 سردبیر پایگاه خبری تحلیلی عصر اترک در گفتگو با خبرنگار ما گفت: درباره تمامی روابط‌عمومی‌ها نمی‌شود یکباره نظر داد؛ برخی روابط‌عمومی‌ها واقعاً خوب کار می‌کنند و فعالیت‌های دستگاه خود را مطرح می‌کنند و با خبرنگاران ارتباط خوبی دارند.

 رقیه گریوانی گفت: هستند روابط‌عمومی‌هایی باسابقه بالا که با خبرنگاران بیگانه هستند و خبرنگار را یک موجود مزاحم برای دستگاه خود می‌دانند و خبرنگار گریز هستند.

در شهرستان‌ها روابط‌عمومی آزادی عمل ندارد

 وی در پاسخ به اینکه چرا برخی روابط‌عمومی‌های شهرستان صرفاً به ارئه گزارش به مقام بالادستی اکتفا می‌کنند و از اطلاع‌دادن اخبار به خبرنگار و انتشار آن خودداری می‌کنند، گفت: این مورد به دلایل مختلفی وابسته است شاید در شهرستان‌ها روابط‌عمومی آزادی عمل ندارد و آن اعتمادی که باید در مجموعه بالا دست خود داشته باشند را جلب نکرده‌اند، به همین دلیل در انتشار اخبار مستقل نیستند و باید توسط مرجع بالادستی اخبار تأیید شود.

سردبیر پایگاه خبری تحلیلی عصراترک ادامه داد: عامل دیگر را هم باید در این جست که خبرنگار چه میزان با روابط‌عمومی ارتباط گرفته است؟ آیا دستگاه از وجود چنین خبرنگاری در شهرستان اطلاع دارد یا خیر؟

وی تاکید کرد: برای بازدهی بهتر در ارائه عملکرد دستگاه ها و انتشار اخبار و همچنین دست یابی خبرنگار به پاسخ سئوالات خود از دستگاه های اجرایی باید با یکدیگر ارتباط بگیرند و روابط دوطرفه باشد.

 گریوانی با بیان اینکه اداره ارشاد شهرستان‌ها می‌تواند نقش مهمی در ایجاد این ارتباط داشته باشد، گفت: زمانی که یک رسانه فردی را به‌عنوان خبرنگار رسمی خود به اداره ارشاد معرفی می‌کند، این اداره نیز با معرفی خبرنگار به ادارات و دستگاه‌ها زمینه ای را فراهم کند تا خبرنگار و روابط عمومی دستگاه ها با هم آشنا شده وبا یکدیگر ارتباط بگیرند.

 جایگاه روابط‌عمومی در برخی دستگاه‌ها، جایگاه خاصی نیست

 وی افزود: شاید بخش زیادی به ضعیف عمل‌کرد اداره ارشاد شهرستان‌ها مربوط باشد و اینکه برخی اوقات نگاهی حاکم است که خبرنگار می‌خواهد مچ‌گیری کند که همه این ها در عملکرد ضعیف برخی روابط عمومی ها تأثیرگذار هستند.

 وی گفت: جایگاه روابط‌عمومی در برخی دستگاه‌ها، جایگاه خاصی نیست و یک شخصی که چندین مسئولیت دارد به امر روابط‌عمومی نیز می‌پردازد و به همین دلیل نمی‌تواند به‌صورت تخصصی به کار خود بپردازد و روابط‌عمومی به حاشیه کشیده می‌شود.

 روابط‌عمومی باید قوی‌ترین نیروی اداره باشد

 اسماعیل نوروزی از قدیمی‌های عرصه خبر و رسانه نیز در گفتگو با خبرنگار ما گفت: روابط‌عمومی باید قوی‌ترین نیروی اداره باشد یک نیروی ماهر و کارشناس که به همه امورات شهرستان مسلط باشد و نحوه برخورد با مسئولین بالادست و ارباب‌رجوع را بلد باشد.

 نوروزی تصریح کرد: به نظر بنده هیچ یک از ادارات، روابط‌عمومی که متخصص و کارشناس باشد را ندارند و فقط برای اینکه بگویند ما روابط‌عمومی داریم شخصی را در این سمت قرار داده‌اند که تخصص این کار را ندارد و کارشناس نیست .

 وی گفت: روابط‌عمومی رشته خاصی است فرد باید به حدی خبره باشد که وقتی برای مثال یکی از روستای دوردست به دستگاه مراجعه می‌کند بتواند با او ارتباط بگیرد و با دانش و آگاهی که نسبت به فرهنگ منطقه دارد بهترین پاسخ‌گویی را به فرد داشته باشد.

نوروزی گفت: به نظر بنده  ۸۰ درصد روابط‌عمومی دستگاه ها فقط پاسخگوی خبرنگاران مرکز استان  هستند و اصلاً با شهرستان کار نمی‌کنند و فقط گزارش به استان می‌دهند.

اطلاع‌رسانی نکردن درست، موجب انباشت مشکلات می‌شود

 وی تصریح کرد: روابط‌عمومی باید مشکلاتی که در دستگاه هست را بیان کند هم به مسئولین بگوید و هم به کسانی که در این زمینه کار می‌کنند، اگر این مشکلات بیان نشوند چطور در مراحل بعدی باید برطرف شوند؟! اطلاع‌رسانی نکردن درست روابط‌عمومی به مسئولین رده‌بالا موجب انباشته‌شدن مشکلات می‌شود که برطرف‌کردنش سخت است.

 چند مسئولیتی بودن اکثر روابط عمومی‌ها در شیروان

یکی از خبرنگاران فعال در شهرستان شیروان نیز در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی عصر اترک گفت: در حالت کلی روابط عمومی وقتی جلسه‌ای برگزار می‌شود باید خبرش را تنظیم کند و جهت انتشار به دست خبرنگار برساند؛ اما اکنون در شیروان 2 الی3  روابط‌عمومی بیشتر نداریم که این کار را می‌کنند، بقیه روابط‌عمومی‌ها اصلاً روابط‌عمومی نیستند.

 وی افزود: اداره‌ها نیرو ندارند و یکی از کارکنانشان را به‌عنوان روابط‌عمومی قرار می‌دهد که حتی وظایف کاری‌اش را نمی‌داند و حتی برخورد با خبرنگار را نیز نمی‌دانند که چطور باید عمل کنند.

عملکرد برخی دستگاه‌ها در اسفراین فقط در گزارش‌های درون‌سازمانی خلاصه می شود

 یک خبرنگار فعال در شهرستان اسفراین نیز در گفتگو با خبرنگار عصراترک گفت: در اسفراین برخی ادارات روابط‌عمومی قوی دارند؛ ولی برخی دیگر یا روابط‌عمومی ندارند و یا اینکه مسئول روابط‌عمومی‌شان تخصصی در این مورد ندارد و چند مسئولیتی هستند و گاهی با کلی پیگیری اندک خبری می‌دهند که در حقیقت ارزش خبری ندارد.

 وی گفت: از نظر من ۳۰ درصد روابط‌عمومی‌ها در سطح شهرستان فعال هستند و ۷۰ درصد غیرفعال هستند و به طبع اقدامات و عملکرد دستگاه یا به عبارتی عملکرد دولت، فقط در گزارش‌های درون‌سازمانی خلاصه می‌شود.

 این خبرنگار افزود: گاهی اوقات روابط‌عمومی‌ها همکاری لازم با خبرنگاران را ندارند و برای دادن گزارش‌ها ما را به بالادستی‌ها ارجاع می‌دهند و یا می‌گویند باید اجازه بگیریم که این روند گزارش‌دهی را مختل می‌کند.

 کم‌کاری روابط‌عمومی‌ها با خبرنگاران در شهرستان سملقان

یکی دیگر از خبرنگاران فعال در شهرستان سملقان در گفتگو با خبرنگار ما گفت: روابط‌عمومی باید ارتباط عقلانی بین مخاطب و سازمان خود ایجاد کند؛ در دنیای امروز مخاطبان منفعل نیستند، پرسشگر هستند و به‌راحتی اقناع نمی‌شوند در نتیجه باید این روابط و ارتباطات به‌صورت دوسویه ایجاد شود.

وی افزود: این امر در بیشتر ادارات شهرستان سملقان اجرا نمی‌شود و کم‌کاری در ارتباط روابط‌عمومی‌ها با خبرنگاران شاهد هستیم.

 
پست سازمانی روابط‌عمومی در شهرستان نداریم

این خبرنگار ادامه داد: در شهرستان سملقان پستی که مخصوص روابط‌عمومی باشد را نداریم و یک کارمند در اداره مربوطه چندوظیفه را انجام می‌دهد و در کنارش به کار روابط‌عمومی می‌پردازد که این امر نشان می‌دهد که چقدر جایگاه روابط‌عمومی در ادارات این شهرستان بی‌اهمیت است.

وی افزود: مدیران باید حداقل هر یک ماه یک‌بار با اصحاب رسانه دیدار داشته باشند و اقدامات دستگاه‌ها را بازگو کنند که این امر وظیفه روابط‌عمومی را می‌رساند و آنها باید بتوانند با خبرنگاران و مردم ارتباط قوی بگیرند.

این خبرنگار خاطرنشان کرد: در جامعه امروز که هر مخاطبی با دردست‌داشتن گوشی‌های موبایل خود یک شهروند خبرنگار محسوب می‌شود و سازمان‌ها را در بروز هر مسائله‌ای کنکاش کرده و مشکلات و مسائل دستگاه‌ها را در جامعه منعکس می‌کند؛ اگر روابط‌عمومی بعدازاین افراد به دنبال پاسخ باشد، دیگر فایده ندارد.

 اخبار و خدمات دولت در سطح شهرستان کمتر به اطلاع مردم می‌رسد

 وی با بیان اینکه روابط‌عمومی‌ها زبان گویای هر سازمان هستند و باید به وظیفه ذاتی خود به‌خوبی عمل کنند، تصریح کرد: وظیفه روابط‌عمومی اطلاع‌رسانی به‌موقع به مردم است و اینکه اگر مشکلی وجود دارد اعلام کنند که برای رفع مشکل چه برنامه‌ای وجود دارد و چه اقداماتی در حال اجراست.

این خبرنگار گفت: علی‌رغم اینکه چند جلسه بین روابط‌عمومی‌های ادارات شهرستان با خبرنگاران برگزار شد؛ اما نتیجه مثبتی نداشته است و اخبار و خدمات دولت در سطح شهرستان کمتر به اطلاع مردم می‌رسد.

کم‌کاری روابط‌عمومی؛ پیامدهای منفی برای دستگاه‌ها

مجید پور خیاط استاد دانشگاه علمی‌کاربردی در حوزه روابط‌عمومی و مدیریت فرهنگی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی عصر اترک نیز با اشاره به کم‌کاری یا سکوت برخی روابط‌عمومی‌ها گفت: متأسفانه شاهد هستیم که برخی روابط‌عمومی‌ها آن‌طور که باید فعال نیستند و در ایفای نقش خود برای اطلاع‌رسانی و ارتباط با مخاطبان کم‌کاری می‌کنند که این موضوع می‌تواند پیامدهای منفی برای سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف داشته باشد.

وی در ادامه به برخی از عواملی که می‌توانند در بروز این مشکل نقش داشته باشند اشاره و اظهار کرد: به‌روز نبودن دانش و مهارت‌های فعالان روابط‌عمومی، کمبود منابع و بودجه، حمایت کافی نداشتن از سوی مدیران، نبودن برنامه‌ریزی و استراتژی مدون در حوزه روابط‌عمومی، نبود مصونیت شغلی برای کارشناسان روابط‌عمومی، فشار برای گرایش به جناح‌بندی و خط بازی‌های سیاسی، حجم بالای کار و فرسودگی شغلی و حضور رسانه‌های غیررسمی در فضای مجازی از جمله این عوامل هستند.

 پور خیاط به ارائه راهکار پرداخت و افزود: برای غلبه بر این چالش‌ها، نیازمند به‌روزرسانی دانش و مهارت‌های فعالان روابط‌عمومی، سرمایه‌گذاری در این حوزه، حمایت مدیران از فعالیت‌های روابط‌عمومی، تدوین برنامه‌ریزی و استراتژی مدون، ایجاد امنیت شغلی برای کارشناسان روابط‌عمومی، جلوگیری از دخالت جناح‌بازی‌ها در فعالیت‌های روابط‌عمومی، کاهش حجم کاری و رفع فرسودگی شغلی، استفاده از ابزارها و فناوری‌های نوین، مانند هوش مصنوعی و تقویت حضور در رسانه‌های غیررسمی هستیم.

 دوقطبی‌سازی رسانه‌ای باعث سردرگمی و تشویش مردم می‌شود

وی در ادامه به موضوع دوقطبی‌سازی رسانه‌ای در استان خراسان شمالی و نقش روابط‌عمومی در این زمینه اشاره کرد و گفت: متأسفانه در برخی از استان‌ها، شاهد دوقطبی‌سازی رسانه‌ای هستیم که باعث سردرگمی افکار عمومی و تشویش اذهان مردم می‌شود، در این شرایط، روابط‌عمومی‌ها باید با شفاف‌سازی، سرعت عمل در واکنش به موضوعات و ارائه اطلاعات دقیق و موثق، به وظایف خود در قبال مردم عمل کنند.

پورخیاط تأکید کرد: سکوت روابط‌عمومی در مقابل اخبار و حواشی مطرح شده، می‌تواند به تشدید این سردرگمی و بی‌اعتمادی مردم نسبت به دستگاه‌ها و نهادها منجر شود.

این کارشناس روابط‌عمومی توصیه‌هایی را به فعالان روابط‌عمومی ارائه کرد و گفت: به فعالان روابط‌عمومی توصیه می‌کنم که دانش و مهارت‌های خود را به‌روز نگه دارند، از ابزارها و فناوری‌های نوین، به‌ویژه هوش مصنوعی، در کار خود استفاده کنند، برای جلب‌اعتماد مخاطبان تلاش کنند، با خلاقیت و نوآوری در مسیر ارتقای جایگاه روابط‌عمومی گام بردارند، از جناح‌بازی‌ها دوری کنند، خواستار امنیت شغلی باشند و برای کاهش فرسودگی شغلی تلاش کنند.

 ارتقا جایگاه اداری روابط‌عمومی در سازمان‌ها

پور خیاط به موضوع جایگاه اداری روابط‌عمومی در سازمان‌ها نیز اشاره کرد و اظهار داشت: در بسیاری از سازمان‌ها، روابط‌عمومی جایگاه و منزلت مناسبی ندارد و به‌عنوان یک واحد فرعی و کم‌اهمیت تلقی می‌شود. این موضوع باعث می‌شود که فعالان روابط‌عمومی از انگیزه و کارایی لازم برخوردار نباشند و نتوانند به وظایف خود به‌درستی عمل کنند. برای حل این مشکل، لازم است که جایگاه اداری روابط‌عمومی در سازمان‌ها ارتقا یابد و به‌عنوان یک واحد مشاوره‌ای و راهبردی در کنار مدیران قرار گیرد.

وی در ادامه به لزوم تبدیل شغل روابط‌عمومی به یک حرفه تخصصی نیز تأکید کرد و گفت: در حال حاضر، بسیاری از افراد بدون داشتن دانش و مهارت‌های لازم در حوزه روابط‌عمومی، در این بخش مشغول به کار هستند. این موضوع باعث می‌شود که کیفیت کار روابط‌عمومی پایین بیاید و اثربخشی آن کاهش یابد. برای حل این مشکل، لازم است که آموزش‌های تخصصی در حوزه روابط‌عمومی ارائه شود و افراد بر اساس دانش و مهارت‌های خود در این بخش به کار گرفته شوند.

  روابط‌عمومی باید فعالیت‌های دستگاه دولتی را برای مردم شفاف کند

مدیرکل روابط‌عمومی، تشریفات و امور بین‌الملل استانداری خراسان شمالی نیز در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی عصر اترک درباره روابط‌عمومی گفت: روابط‌عمومی در دستگاه‌های اجرایی و دولتی اداره، واحد، بخش یا نهادی است که علاوه بر مدیریت اطلاعات ورودی و خروجی دستگاه، پیمایش و آمایش فعالیت‌های دستگاه را برعهده دارد و به‌جای منافع دستگاه، نفع عمومی برایش اهمیت دارد.

 سید یحیی هاشمی‌نژاد افزود: روابط‌عمومی در دستگاه دولتی و حاکمیت، مسئولیت دارد فعالیت‌های دستگاه دولتی را برای مردم شفاف کند و از طرف دیگر مشکلات، خواسته‌ها و حوائج مردم را به مسئولین برساند و برای رفع آنها در حوزهٔ اطلاع‌رسانی، برنامه‌ریزی کند.

 
روابط‌عمومی‌ها خط مقدم مقابله هستند

 وی با بیان اینکه نظام اسلامی مورد هجمهٔ فرهنگی سنگین دشمن است، تأکید کرد: در این شرایط، روابط‌عمومی‌ها خط مقدم مقابله هستند و هر قدر هجمه‌های فرهنگی پیچیده‌تر می‌شود باید با استفاده از ابزار و تاکتیک‌های به‌روز و متناسب، به دفاع از حدود و ثغور فرهنگ و ارزش‌های والای فرهنگی ایران اسلامی برخیزد.

کمبود امکانات و نیروی انسانی در روابط‌عمومی

 مدیرکل روابط‌عمومی، تشریفات و امور بین‌الملل استانداری خراسان شمالی با اشاره به کمبود امکانات و نیروی انسانی در روابط‌عمومی‌ها گفت: اغلب مسئولین دستگاه‌های اجرائی در استان افراد تحصیل‌کرده، مستعد و کارآمد هستند و اغلب دارای رتبه‌های برتر کشوری در بین روابط‌عمومی‌ها هستند؛ اما کمبود امکانات و نیروی انسانی از یک سو و همچنین انتظار مدیران از روابط‌عمومی گاه ممکن است فراتر از توان و امکانات آن باشد.

 وی با تأیید چند مسئولیتی بودن روابط‌عمومی‌ها در اغلب دستگاه‌ها تأکید کرد: کمبود نیرو باعث شده تا اغلب روابط‌عمومی‌های دستگاه‌های دولتی با یک نفر اداره شوند و همان یک نفر مسئولیت‌های متعدد داشته باشد.

 هاشمی‌نژاد گفت: ما معتقدیم همان‌گونه که در نظام اسلامی، خدمت‌رسانی به دورترین افراد باید به‌مثابه نزدیک‌ترین افراد انجام شود، در حوزه اطلاع‌رسانی هم روابط‌عمومی موظف است امکان اطلاع‌رسانی را به دورترین افراد، همچون نزدیک‌ترین افراد فراهم نماید و آحاد افراد جامعه از خدماتی که قرار است دولت ارائه دهد، مطلع باشند.

 هاشمی‌نژاد به لزوم تقویت روابط‌عمومی اشاره کرد و گفت: اگر تبیین و جهاد تبیین را مهم‌ترین کار روابط‌عمومی در دستگاه اجرائی در امروز جامعه تصور کنیم، سلاح این جهاد مهارت‌هایی است که باید روابط‌عمومی از آن برخوردار باشد از جمله توانایی نوشتن، آشنایی به فنون خبرنویسی، مدیریت افکار عمومی، آشنایی با تکنیک‌ها و تاکتیک‌های اقناعی، مهارت در برنامه‌ریزی رسانه‌ای، شناخت کامل توانایی‌های دستگاه، نوع خدمات دستگاه، میزان نیاز جامعه به این خدمات و توانایی افکارسنجی.

نتیجه‌گیری: اهمیت جایگاه و تأثیرگذاری روابط‌عمومی بر کسی پوشیده نیست؛ اما در حال حاضر به دلیل کمبود نیرو و یا به‌کارگیری افراد بدون تخصص در جایگاه روابط‌عمومی، آن‌گونه که باید ارتباط بین خبرنگار و روابط‌عمومی برقرار نمی‌شود و به دنبال آن بسیاری از خدمات انجام‌گرفته به مردم اطلاع‌رسانی نمی‌شود.

گزارش از زهرا صدیقی