نسل آلفا؛ نابغه‌های نیازمند صیانت

به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصراترک»، نسل آلفا، متولدین سال ۲۰۱۰ به بعد هستند که با ویژگی‌های منحصربه‌فردی به دنیای امروز وارد شده‌اند. این نسل در دنیایی دیجیتالی و متصل‌به‌هم به دنیا آمده و رشد می‌کند.

نسل آلفا اولین نسلی است که به طور کامل در قرن بیست و یکم متولد شده‌اند که فرصت‌ها و تهدیدهایی همچون قرارگرفتن در برابر حجم زیادی از اطلاعات، ذهن خلاق، جهان‌وطنی، اعتیاد به دنیای مجازی این نسل را دربرگرفته است.

عصراترک در این گزارش به بررسی عمیق فرصت‌ها، تهدیدات و چالش‌های پیش‌روی نسل آلفا پرداخته است. در این بررسی، به موضوع مهم شکاف بین‌نسلی و فاصله‌گرفتن نسل آلفا از نسل‌های قبلی نیز اشاره شده که از دیدگاه نظریه‌های علوم ارتباطات به تحلیل آن پرداختیم.

نسل بومی دیجیتالی

یک روان‌شناس خانواده در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصراترک» اظهار کرد: این نسل در دنیایی کاملاً متفاوت از نسل‌های قبلی رشد می‌کنند و زندگی خاصی دارند.

حجت‌الاسلام مهدی براتیان نسل آلفا را این‌گونه بیان کرد که نسل آلفا به جمعیتی گفته می‌شود که پس از نسل z متولد شدند این نسل معمولاً شامل افرادی می‌شود که بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۲۵ به دنیا آمدند.

وی افزود: نسل آلفا نخستین نسلی است که به طور کامل در قرن بیست و یکم متولد شده است و تمام شخصیتش در این قرن شکل می‌گیرد این نسل با فناوری دیجیتال از شروع تولدش ارتباط می‌گیرد.

این روان‌شناس خانواده علت نام‌گذاری این نسل به نام بومی دیجیتال را این‌گونه مطرح کرد: این نسل با فناوری و تکنولوژی امروز از بدو تولدش درگیر است و چالش‌ها و تهدیدات زیادی دارد.

براتیان اولین چالش این نسل را وابستگی زیاد به فناوری دانست و گفت: این نسل بیش از حد از دستگاه دیجیتال استفاده می‌کند که این دستگاه دیجیتالی هم سلامت جسمی و روانی بچه‌ها را در آن تأثیر منفی دارد و بدتر از آن مهارت‌های اجتماعی آنان را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد و کاهش می‌دهد.

سلامت روان و ضعف در مهارت اجتماعی

وی چالش دوم نسل آلفا را مربوط به‌سلامت روان دانست و افزود: نسل آلفا به دلیل فشارهای اجتماعی، تحصیلی و دیجیتالی که همه این‌ها را باید پیش ببرد و والدین شاید فشارهای اجتماعی، تحصیلی و دیجیتالی که بر روی دوش نسل آلفا است را درک نمی‌کنند، بیشتر در معرض اضطراب و افسردگی قرار دارند و سلامت روان آنان را آسیب می‌زند.

براتیان ضعف در مهارت‌های اجتماعی را یکی از تهدیدهای نامناسب این نسل دانست و افزود: فضای مجازی تعاملات اجتماعی و رودررو را کاهش می‌دهد و این کودک نمی‌تواند تعاملات و احترام متقابل و رفتارهایی که باید در جامعه رشد کند و دنبال منافعش باشد را از دست می‌دهد.

وی چالش دیگر نسل آلفا را آسیب‌پذیربودن در برابر اطلاعات غلط دانست و گفت: کودک در معرض حجم بالای اطلاعات در فضای مجازی که درصد زیادی از این اطلاعات نادرست است، قرار می‌گیرد.

براتیان مهارت درست استفاده‌کردن از فضای مجازی و رسانه را لازم دانست و بیان کرد: به‌خاطر تنوع زیادی که در این فضای رسانه‌ای وجود دارد، کودک نسل آلفا، تصمیمات مهم زندگی‌اش را بر اساس دنیای مجازی می‌گیرد.

وی ادامه داد: اگر یک کودک آگاهی استفاده از فضای مجازی را نداشته باشد اگر در بهترین شرایط زندگی هم باشد از زندگی خودش خوشش نمی‌آید، از جشن تولدی که برایش گرفته می‌شود لذت نمی‌برد؛ چون تنوع بسیاری در فضای اینستاگرام دیده است و یک نوع ضعف در اعتمادبه‌نفس خود احساس می‌کند.

این روان‌شناس خانواده با بیان اینکه فضای مجازی اطلاعات غلط یا گاها درست اما متنوع در اختیار کاربران خود قرار می‌دهد، گفت: این اطلاعات انسان را به سمت تصمیمات اشتباه و نارضایتی از زندگی‌اش می‌برد.

کارآفرینی و جهان‌وطنی فرصت‌های نسل آلفا

براتیان یکی از فرصت‌های نسل آلفا را جهان‌وطنی دانست و گفت: جهان‌وطنی یعنی هر فرد با افرادی از فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلفی از طریق اینترنت آشنا می‌شود و رسانه باعث می‌شود که نسل آلفا با نگاه انسانیت و نوع‌دوستی آشنا شود و نسبت به هم نوع خودش احساس مسئولیت داشته باشد.

براتیان فرصت خوب کارآفرینی را یکی از نکات مثبت نسل آلفا دانست و گفت: در سنین پایین بچه‌های نسل آلفا به کارآفرینی علاقه‌مند می‌شوند و ایده‌های نوآورانه‌ای را پیش می‌کشند و سعی می‌کنند که از این ماراتن اجتماعی عقب نمانند.

محدودکردن استفاده از دستگاه‌های دیجیتال

این روان‌شناس خانواده یکی از راهکارهای تربیت نسل آلفا را محدودکردن استفاده از دستگاه‌های دیجیتال دانست و گفت: باید یکی از برنامه‌های والدین محدودکردن استفاده از تلفن همراه، کلید جهش لت و لپ‌تاپ باشد.

وی ادامه داد: داشتن برنامه‌های مستمر و قانون در زندگی که به‌عنوان‌مثال از چه دستگاهی و به چه اندازه استفاده شود، کمک می‌کند تا زندگی مجازی به دنیای واقعی ورود نکند و درواقع تعادلی بین این دو ایجاد شود.

براتیان با بیان اینکه نکته دومی که باید والدین توجه کنند سلامت روان کودک است، افزود: در زندگی گاهی اوقات پیش می‌آید که پدر و مادر توانایی برطرف‌کردن نیازهای گفتگوی فرزندشان را ندارند در این مواقع توصیه می‌شود حتماً به متخصص مراجعه کنند و یا فرزند یک سری مسائل و محتواهایی را دیده که سؤال برایش پیش‌آمده است که برخلاف گفته‌های والدین یا شنیده‌های دیگران است که در اینجا والدین باید به آن توجه کنند و پاسخ صحیحی بدهند.

وی نکته سوم را تربیت مهارت‌های اجتماعی توسط والدین دانست و بیان کرد: والدین باید کودکان را تشویق کنند و شرایطی را فراهم کنند که کودک در فعالیت‌های گروهی شرکت کند و مهارت‌های اجتماعی او تقویت شود.

براتیان توجه والدین به مهارت‌های تفکر انتقادی را یکی دیگر از وظایف والدین خواند و توضیح داد: ابتدا باید خود والدین این مهارت را داشته باشند و این تفکر انتقادی باید به کودک آموزش داده شود تا اطلاعات و تشخیص اخبار جعلی ارزیابی شود.

این روان‌شناس خانواده وظیفه دیگر را ایجاد محیط امن و حمایت گری در خانه دانست و گفت: کودک باید اعتمادبه‌نفس داشته باشد همچنین استفاده از فضای رسانه فضای مخفیانه نباشد، ازاین‌رو والدین باید چهارچوب و محدودیت‌هایی را ایجاد کنند تا کودک در فضای امن از فضای مجازی استفاده کند.

وی افزود: نکته دیگر وظیفه والدین در تربیت نسل آلفا آموزش مهارت‌های زندگی، مهارت‌های مدیریت زمان، مدیریت حل مسئله و ارتباط مؤثر به کودک کمک می‌کند تا در زندگی‌اش موفق شود.

دسترسی به اطلاعات جهانی

کارشناس مسائل اجتماعی و فناوری‌های نوین ارتباطی، در گفتگو با خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «عصراترک» به فرصت‌های بی‌نظیری که در اختیار نسل آلفا قرار دارد، اشاره کرد و گفت: یکی از مهم‌ترین فرصت‌های نسل آلفا، دسترسی بی‌سابقه به منابع اطلاعاتی و آموزشی است. به‌عنوان‌مثال، یک کودک ۱۰ساله از این نسل می‌تواند به‌راحتی با استفاده از یک تبلت به دوره‌های آموزشی آنلاین از دانشگاه‌های معتبر دنیا دسترسی پیدا کند. این مسئله به آن‌ها امکان می‌دهد تا نه‌تنها در حوزه‌های مختلف علمی، بلکه در هنر، فرهنگ و مهارت‌های اجتماعی نیز توانمند شوند.

مجید پورخیاط از دیدگاه نظریه‌های علوم ارتباطات، مانند نظریه اطلاعاتی کلود شانون و وارن ویور، این دسترسی گسترده به اطلاعات را عاملی برای تسریع فرایند یادگیری و تولید دانش نوین می‌داند.

پورخیاط افزود: نسل آلفا با دریافت و پردازش مستمر اطلاعات، قادر است مدل‌های جدیدی از فهم و تفسیر ایجاد کند. برای مثال، کودکان این نسل ممکن است از طریق بازی‌های آموزشی پیچیده، مهارت‌های کدنویسی و حل مسئله را به‌صورت خودآموز فراگیرند که به نوآوری و خلاقیت بیشتر منجر می‌شود.

شکاف بین‌نسلی

کارشناس مسائل اجتماعی و فناوری‌های نوین ارتباطی به تهدیدات و چالش‌های این نسل اشاره کرد و گفت: یکی از این چالش‌ها، شکاف بین‌نسلی است که به‌واسطهٔ تفاوت‌های عمیق در نحوه استفاده از تکنولوژی و درک مسائل اجتماعی، بین نسل آلفا و نسل‌های قبلی به وجود آمده است.

وی توضیح داد: شکاف بین‌نسلی یکی از چالش‌های مهمی است که می‌تواند موجب اختلافات فرهنگی و ارتباطی بین نسل آلفا و نسل‌های پیشین شود. به‌عنوان‌مثال، والدینی که به روش‌های سنتی مطالعه و یادگیری عادت دارند، ممکن است فرزندان خود را که بیشتر به یادگیری آنلاین و بازی‌های آموزشی علاقه‌مند هستند، به‌درستی درک نکنند. این تفاوت در روش‌های یادگیری و استفاده از تکنولوژی می‌تواند به تعارضات خانوادگی منجر شود.

پورخیاط ادامه داد: از دیدگاه نظریه‌های ارتباطات، مانند نظریه کاشت (Cultivation Theory) جرج گربنر و نظریه شکاف دیجیتال، این شکاف می‌تواند منجر به ایجاد فاصله‌ای عمیق در ارزش‌ها، انتظارات و رفتارهای اجتماعی میان نسل‌ها شود.

وی گفت: اگر این شکاف به‌درستی مدیریت نشود، می‌تواند به کاهش تعاملات بین‌نسلی، سوءتفاهم‌ها و حتی تعارض‌های خانوادگی و اجتماعی منجر شود. به‌عنوان نمونه، والدینی که از تکنولوژی فاصله دارند، ممکن است نگران زمانی باشند که فرزندشان صرف بازی‌های ویدئویی یا شبکه‌های اجتماعی می‌کند، درحالی‌که برای نسل آلفا، این فعالیت‌ها نه‌تنها تفریحی، بلکه به‌عنوان بخشی از هویت و تعاملات اجتماعی‌شان تلقی می‌شود.

اعتیاد به دنیای مجازی

کارشناس مسائل اجتماعی و فناوری‌های نوین ارتباطی همچنین به تهدید کاهش تعاملات اجتماعی واقعی و افزایش اعتیاد به فناوری اشاره کرد و افزود: نسل آلفا به دلیل اتکای زیاد به ارتباطات مجازی، ممکن است از مهارت‌های اجتماعی واقعی غافل بماند. برای مثال، یک کودک ممکن است بیشتر وقت خود را صرف چت کردن با دوستان مجازی کند تا بازی‌های گروهی در محیط‌های واقعی. این مسئله می‌تواند به انزوای اجتماعی و کاهش کیفیت روابط بین‌فردی منجر شود.

از بازی‌های ویدئویی تا تعاملات جهانی

پورخیاط همچنین به توانایی نسل آلفا در برقراری ارتباطات جهانی و چندفرهنگی اشاره کرد و افزود: این نسل به‌واسطه ابزارهای ارتباطی مدرن، مانند شبکه‌های اجتماعی و پلتفرم‌های جهانی، توانایی برقراری ارتباط با فرهنگ‌ها و جوامع مختلف را دارد.

این کارشناس مسائل اجتماعی با بیان اینکه نوجوانان امروزی می‌توانند از طریق اپلیکیشن‌هایی مانند Zoom، با دوستان خود در دیگر کشورهای جهان گفتگو کنند و از تجربه‌های فرهنگی مختلف بهره‌مند شوند، گفت: این ویژگی به آن‌ها امکان می‌دهد تا دیدگاه‌های بین‌المللی داشته باشند و در محیط‌های چندفرهنگی به‌راحتی عمل کنند.

پورخیاط در ادامه به این موضوع پرداخت که چگونه اجتماع و شرایط اجتماعی به شکل‌گیری نسل آلفا کمک کرده‌اند و توضیح داد: جامعه مدرن به دلیل تمایل به‌راحتی، سرعت و کارایی، به طور طبیعی فنّاوری‌ها را به زندگی روزمره تزریق کرده و به‌این‌ترتیب، نسل آلفا از بدو تولد در محیطی شکل گرفت که تکنولوژی بخشی طبیعی از آن بود.

ایجاد تعادل بین دنیای دیجیتال و واقعی

این جامعه‌شناس تأکید کرد: رفتار جامعه نسبت به نسل آلفا باید هم در جهت تقویت ظرفیت‌های این نسل و هم در جهت حفاظت از آن‌ها باشد.

وی افزود: جامعه باید با ارائه امکانات آموزشی مناسب و فراهم‌کردن محیط‌های امن و سازنده، ظرفیت‌های یادگیری و خلاقیت نسل آلفا را تقویت کند. درعین‌حال، باید با ایجاد قوانین و مقررات مناسب، از تهدیدات مربوط به حریم خصوصی، اعتیاد به فناوری و کاهش تعاملات انسانی جلوگیری کرد.

عوامل شکل‌گیری نسل آلفا از تکنولوژی تا تغییرات اجتماعی

پورخیاط به عوامل متعددی که در ایجاد این نسل نقش داشته‌اند اشاره کرد و گفت: پیشرفت سریع تکنولوژی، جهانی‌شدن و دسترسی به اطلاعات، تغییرات در خانواده و سبک زندگی، و همچنین دستگاه‌های آموزشی مدرن، همگی در شکل‌گیری و ویژگی‌های خاص نسل آلفا نقش داشته‌اند.

وی توضیح داد: تغییرات در ساختار خانواده، از جمله افزایش تعداد والدین شاغل و کاهش تعداد فرزندان، باعث شده است که کودکان نسل آلفا بیشتر به تکنولوژی و ابزارهای دیجیتال دسترسی داشته باشند. همچنین، مدارس و دستگاه‌های تربیتی که به استفاده از تکنولوژی و یادگیری آنلاین تأکید دارند، بخش مهمی از این فرایند بوده‌اند.

چگونه والدین و مربیان می‌توانند شکاف بین‌نسلی را کاهش دهند؟

این جامعه‌شناس بر اهمیت برقراری ارتباطات مؤثر بین‌نسلی تأکید کرد و گفت: برای کاهش شکاف بین‌نسلی، باید تلاش کنیم تا نسل‌های مختلف را درک کرده و برای ارتباطات بهتر بین آن‌ها پل‌هایی بسازیم. به‌عنوان‌مثال، والدین می‌توانند با یادگیری و استفاده از برخی فنّاوری‌های موردعلاقه فرزندانشان، درک بهتری از دنیای آن‌ها پیدا کنند و از این طریق، فاصله بین‌نسلی را کاهش دهند.

پورخیاط همچنین بر اهمیت سیاست‌گذاری‌های حمایتی و تربیتی تأکید کرد و افزود: والدین، معلمان و سیاست‌گذاران باید با شناخت دقیق از ویژگی‌های نسل آلفا، برنامه‌های جامعی برای حمایت از آن‌ها تدوین کنند. تنها در این صورت است که می‌توانیم شاهد رشد و شکوفایی کامل این نسل در دنیای پرچالش آینده باشیم.

نتیجه‌گیری: نسل آلفا در دنیای مجازی به دنیا آمده‌اند و اغلب آنها را «مینی هزاره‌ها» می‌نامند؛ زیرا آنها فرزندان هزاره‌ها هستند. درعین‌حال که چالش‌هایی آنان را تهدید می‌کند، فرصت‌های بسیاری نیز برای آنان توسط تکنولوژی به وجود آمده است که والدین باید در تربیت این نسل، سلامت روان، قانونمندکردن استفاده از گوشی و حفظ محیط امن برای کوکان خود کوشا باشند و سعی کنند برای کاهش شکاف نسلی، نسل آلفا را درک کنند تا شاهد رشد و شکوفایی این نسل باشیم.

تهیه و تنظیم گزارش: امین فیروزبخت

انتهای خبر/