به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «عصر اترک»، فصل بهار به فصل زایش طبیعت، تعریف شده که منظور بیدارشدن درختان و رویش گیاهان همچنین زایش حیات‌وحش است. زایشی که بقا و تداوم نسل‌های گیاهی و جانوری را به همراه داشته است.

نسل‌هایی که در طول اعصار تحت‌تأثیر عوامل مختلف منقرض شده و نسل‌هایی که از تهدیدها گریخته و جان سالم به در برده‌اند.

نسل‌هایی که جان سالم به در برده و تا به این عصر از زمان، بقای خود را حفظ کرده‌اند، اما الان با تهدیدهایی از جنس تغییر اقلیم و انسان مواجه‌اند که البته تغییر اقلیم نیز با دستان انسان رقم خورده است.

بهار، فصلی که باید سرمست از تولد نوزادان و جوجه‌های حیات‌وحشش باشد، به فصلی شکننده و پُر استرس از تهدید حضور انسان در حریم زیستگاه جانوری تبدیل شده است.

انسانی که آگاهانه (باهدف شکار یا باهدف زنده‌گیری بره‌ها و جوجه‌ها) به خانه حیات‌وحش پا می‌گذارد و یا انسانی که ناآگاهانه و بدون آشنایی با رفتارشناسی حیات‌وحش، بره و یا جوجه‌ای را از استتار طبیعت و یا لانه‌اش جدا می‌کند با این تفکر که مادر، فرزند خود را رها کرده و این فرزند نیازمند مراقبت است.

درحالی‌که دغدغه، تهدید حضور انسان در زیستگاه‌های حیات وحشی که باردار است و یا در حال زایمان طی سال‌های اخیر از درگاه‌های رسانه بارهاوبارها به عموم مردم گوشزد شده و در این باره که چگونه باید مراقب حیات‌وحش و بقای آنها بود نیز صحبت شده است.

بااین‌وجود، باز هم اخباری که از کشف زنده‌گیری حیات‌وحش منتشر می‌شود گویای آن است که هنوز برای مراقبت از بقا و تداوم نسل آنها راه طولانی‌ای در پیش است به‌ویژه در زمینه جلب و جذب مشارکت جوامع محلی و عموم مردم و آموزش آنها همچنین اصلاح قوانینی که بازدارنده‌تر شوند در برابر شکار، قاچاق و زنده‌گیری.

درحالی‌که اخیراً مدیرکل محیط‌زیست خراسان شمالی به عموم شهروندان اطلاع می‌دهد که بهار فصل تولد حیات‌وحش است، بنابراین به‌هیچ‌عنوان به نوزادان و جوجه‌های تنها در محل استتار و یا لانه‌شان دست نزنید و در جاده‌ها نیز آهسته برانید تا جان حیات‌وحش به خطر نیفتد، در مقابل از طرفی دیگر اخباری از نشانه‌رفتن تفنگ شکارچیان به‌سوی پستانداران پارک ملی گلستان که مُهر زیست‌کره را در سند زیستگاهی‌اش دارد را شنونده هستیم.

بر همین اساس، نکته قابل‌تأمل آن است که انسان هرچه دغدغه نان و معیشت و تنوع داشته باشد، حمله به حیات‌وحش، برای او نان‌وآب، تفریح لذت‌بخش و تخلیه روانی نمی‌شود.

همچنین ناآگاهی از رفتارشناسی و زندگی حیات‌وحش نیز نتیجه‌ای جز جداسازی مادر و فرزند و مرگ آنها را به دنبال نخواهد داشت.

بنابراین، باید بفهمیم و بدانیم که بقای انسان به بقای گیاهان و جانوران بستگی دارد و اسباب تهدید بقای حیات گیاهی و جانوری نباشیم.

دخالت انسان سبب می‌شود بازگشت مادر مختل شود

مدیرکل حفاظت محیط‌زیست خراسان شمالی اظهار کرد: در فصل بهار بسیاری از گونه‌های جانوری از جمله پستانداران و پرندگان زادآوری می‌کنند که البته مشاهده نوزادانی که به‌ظاهر تنها هستند نیز کاملاً طبیعی است.

رضا شکاریان افزود: در بیشتر موارد، مادر برای تهیه غذا یا به‌منظور دورکردن خطر، موقتاً از نوزاد دور می‌شود و بازمی‌گردد که دخالت انسان سبب می‌شود بازگشت مادر مختل شود.

وی تأکید کرد: هرگونه تماس انسانی با نوزادان حیات‌وحش، علاوه بر ایجاد استرس برای حیوان، ممکن است منجر به رهاکردن نوزاد توسط مادر شود و جان او را به خطر اندازد.

شکاریان خواستار شد: شهروندان در صورت مشاهده نوزادان حیات‌وحش در طبیعت، با عدم دخالت و با اطلاع‌رسانی به محیط‌بانان، نقش مؤثری در حفاظت از زیست‌بوم‌های طبیعی ایفا کنند.

تهدیدی جدی در کمین تداوم نسل حیات‌وحش

رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی نیز در این باره اظهار کرد: زادآوری، مهم‌ترین و حساس‌ترین برهه زمانی‌ای است که حیات‌وحش در طول زندگی‌اش پشت سر می‌گذارند.

وی در ادامه اشاره کرد: فصل جفت‌گیری پستاندارانی از جمله پلنگ، یوزپلنگ، قوچ، میش در اواخر فصل پاییز و فصل زمستان همچنین فصل جفت‌گیری پرندگان نیز در ابتدای فروردین‌ماه است.

تقدیسی افزود: به طور عمده زمان زادآوری این‌گونه‌های حیات‌وحش از اوایل اردیبهشت‌ماه شروع می‌شود و تا اواخر اردیبهشت‌ماه نیز ادامه دارد.

وی تصریح کرد: بنابراین این فصل زادآوری برای تمامی گونه‌های حیات‌وحش فصلی شکننده و بسیار حساس است.

بااین‌وجود، وی حضور انسان در زیستگاه‌های حیات‌وحش را طی فصل بهار تهدیدی برای آنها دانست و اظهار کرد: علاوه بر شکارچیان و قاچاقچیان که باهدف شکار و زنده‌گیری نوزادان حیات‌وحش پا به زیستگاه‌های حیات‌وحش می‌گذارند همچنین حضور گردشگران و مسافرانی که بی‌اطلاع از رفتارشناسی حیات‌وحش هستند نیز برای حیات‌وحش خطرآفرین می‌شوند.

رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی نیز در گفت: اتفاق افتاده است مسافر یا گردشگر گرانی که وارد عرصه طبیعی و زیستگاه حیات‌وحش شده با نوزاد پستانداران و یا جوجه پرندگانی مواجه شده‌اند که مادر در کنار آنها نبوده و با این تصور که مادر، نوزاد یا جوجه خود را رها کرده است، نوزاد یا جوجه را از زیستگاه جدا کرده‌اند.

وی بیان کرد: این اقدام اشتباه انسان موجب می‌شود که نوزاد یا جوجه بوی انسان بگیرد و درصورتی‌که نوزاد یا جوجه حیات‌وحش به محل زیستش بازگردانده شود، مادر دیگر او را نمی‌پذیرد. 

۹۰ درصد زنده‌گیری حیات‌وحش منجر به مرگ آنان می‌شود

تقدیسی با اذعان بر این نکته که ۸۰ تا ۹۰ درصد از زنده‌گیری‌های آگاهانه یا غیرآگاهانه نوزادان و جوجه‌های حیات‌وحش به مرگ آنها منتج می‌شوند، یادآور شد: در سال گذشته در استان زنده‌گیری یک فقره بره میش از قاچاقچی همچنین زنده‌گیری شش فقره بره میش وحشی، زنده‌گیری دو فقره بره‌آهو، زنده‌گیری یک فقره گربه پالاس و زنده‌گیری تعداد زیادی جوجه پرندگان از جمله پرندگان شکاری از روی ناآگاهی گردشگران و جوامع محلی در مناطق تحت مدیریت ادارات کل منابع طبیعی و محیط‌زیست استان کشف و ضبط شدند.

وی گفت: در همین راستا، چهار بره میش وحشی، دوبره آهو، یک گربه پالاس و تعدادی از جوجه‌های پرندگان شکاری که زنده‌گیری شده بودند، از بین رفتند.

رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی نیز در افزود: هر نوزاد یا جوجه حیات‌وحش زنده‌گیری شده‌ای که زنده بماند، یا در پارک پردیسان و یا در فضاهای آماده‌سازی شده واقع در ادارات محیط‌زیست شهرستان‌ها مراقبت می‌شوند تا آماده شوند که به طبیعت بازگردند.

وی در ادامه عنوان کرد: علاوه بر عامل انسانی همچنین سگ‌های ولگرد نیز بلای جان حیات‌وحش هستند.

تقدیسی گفت: سگ‌های ولگردی که در حریم و پیرامون جوامع محلی واقع در جوار زیستگاه‌های حیات‌وحش زندگی می‌کنند که در فصل زایش حیات‌وحش، نوزادان آنها را ببینند، می‌خورند.

وی افزود: این در حالی است که انتظار می‌رود شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و بخشداری‌ها در زمینه جمع‌آوری سگ‌های ولگرد اقدامات مؤثری را انجام دهند و دوستداران طبیعت نیز در جمع‌آوری سگ‌های ولگرد و کمک به تأمین مالی برای عقیم‌سازی سگ‌های ولگرد همکاری کنند.

رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی نیز در تصریح کرد: غذادهی دوستداران طبیعت به سگ‌های ولگرد به حل این دغدغه کمک نمی‌کند؛ بلکه موجب می‌شود بقای حیات‌وحش بیشتر به خطر افتد.

کمبود محیط‌بان

وی در ادامه درباره تمهیدات اداره کل محیط‌زیست استان برای ارتقای امنیت حیات‌وحش استان در فصل بهار امسال اظهار کرد: مجموع مناطق تحت مدیریت این اداره کل (جدای از مناطق تحت مدیریت اداره کل منابع طبیعی استان) ۳۵۵ هزار هکتار است که متأسفانه نیروی محیط‌بان کافی برای انجام گشت و کنترل‌ها در این عرصه تحت مدیریت این اداره کل نیست.

تقدیسی تصریح کرد: عرصه تحت مدیریت وسیع است درحالی‌که تعداد نیروهای محیط‌بان این اداره کل مطابق با سرانه استاندارد تعریف شده، نیست.

وی گفت: باوجود کمبود جدی نیروی محیط‌بانی، افزایش انجام گشت و کنترل‌های محیط‌بانی در سطح شهرستان به‌خصوص در مناطقی که احتمال افزایش زنده‌گیری حیات‌وحش پیش‌بینی‌شده، در دستور کار قرار گرفته است و انجام می‌شود.

رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی نیز در افزود: درعین‌حال، گروه‌های مردم‌نهاد و جوامع محلی، بخشداری‌ها و دهیاری‌ها را به‌پای کار دعوت کرده‌ایم که در مراقبت از عرصه‌های طبیعی و ارتقای امنیت زیستی حیات‌وحش به‌خصوص در این بازه زمانی حساس و شکننده از زندگی حیات‌وحش مشارکت کنند.

وی خواستار شد: گردشگران و عموم مردمی که در عرصه‌های طبیعی با نوزادان و یا جوجه‌های تنها در طبیعت مواجه می‌شوند که مادر کنار آنها نبود، به آنها دست نزنند و با شماره ۱۵۴۰ تماس بگیرند تا کارشناسان محیط‌زیست به موضوع رسیدگی کنند.

تقدیسی خاطرنشان کرد: در رفتارشناسی حیات‌وحش وقتی مادر، نوزاد و یا جوجه خود را شیر و خوراک می‌دهد، پس از آن برای مدت زمانی آنها را ترک کرده تا خود تغذیه کند.

وی افزود: در طبیعت مادر، نوزاد یا جوجه خود را ترک نمی‌کند.

رئیس اداره حفاظت و مدیریت حیات‌وحش اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی نیز در ادامه خاطرنشان کرد: این اداره کل برای ارتقای گشت و کنترل‌های خود از عرصه‌های طبیعی تحت مدیریت خود نیازمند تهیه و تأمین دوربین‌هایی با بُرد تصویربرداری بسیار بالا است که بتواند دوردست‌های بیشتری را تحت پایش قرار دهد.

درعین‌حال، تقدیسی بر لزوم تقویت و استمرار برگزاری دوره‌های آموزشی جوامع محلی و عموم مردم نیز تأکید کرد.

ارتقای فرهنگ زیست‌محیطی نیازمند اعتبارات و زیرساخت است

رئیس اداره آموزش و مشارکت‌های مردمی اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی نیز اظهار کرد: ارائه برنامه آموزش‌های زیست‌محیطی که در دستور کار این اداره کل است و هر ساله آن را اجرایی می‌کند، در راستای تغییر رفتار و عملکرد عموم مردم نسبت به محیط‌زیست انجام می‌شود تا تک‌تک شهروندان حافظان محیط‌زیست شوند.

زهرا طالب‌زاده گفت: کودکان، مادران، کشاورزان، جوامع محلی، دانش‌آموزان، مدیران و کارکنان گروه‌های هدف دریافت آموزش‌های زیست‌محیطی هستند که بسته‌های آموزشی برای هر یک از این گروه‌های هدف متفاوت است.

وی عنوان کرد: این آموزش‌ها در قالب‌هایی از جمله آموزش‌های چهره‌به‌چهره، برگزاری دوره‌های آموزشی مستقیم و مجازی و برگزاری مسابقات، نمایش، تئاتر، پادکست ارائه می‌شوند.

رئیس اداره آموزش و مشارکت‌های مردمی اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی گفت: به طور مثال، برنامه آموزش‌های زیست‌محیطی برای کودکان پیش‌دبستانی همچنین دانش‌آموزان پایه یازدهم تحصیلی به‌صورت رسمی و در قالب کتاب و کتابچه انجام می‌شود.

وی افزود: برنامه آموزش‌های زیست‌محیطی برای سایر مقاطع تحصیلی در مدارس به‌صورت حضور کارشناسان محیط‌زیست استان در کلاس‌های درس انجام می‌شود.

طالب‌زاده همچنین خاطرنشان کرد: برنامه آموزش ساعتی با محیط‌بان نیز برای تمامی دانش‌آموزان ساکن در جوامع محلی در جوار یا در حریم مناطق تحت مدیریت این اداره کل برگزار می‌شود.

وی افزود: آموزش سایر ساکنان جوامع محلی استان نیز در محل مساجد، ساختمان دهیاری و یا ساختمان شورای روستاها برگزار می‌شوند که با استقبال آنان مواجه بوده است.

درعین‌حال، رئیس اداره آموزش و مشارکت‌های مردمی اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی یادآور شد: آموزش همگانی عموم مردم نیز از طریق صفحاتی که در فضای مجازی آماده‌سازی شده است، انجام می‌شود.

وی عنوان کرد: البته در راستای ارائه برنامه‌های آموزش به اقشار هدف، گروه‌های مردم‌نهاد فعال در حوزه محیط‌زیست استان نیز مشارکت و همکاری دارند.

بااین‌وجود، طالب‌زاده ارائه این سطح از برنامه‌های آموزشی برای گروه‌های هدف یاد شده در استان را برای رفع دغدغه‌های زیست‌محیطی کافی ندانست و گفت: امر فرهنگ‌سازی زمان بر است و نیاز دارد تا زیرساخت‌های لازم برای ارائه این آموزش‌ها نیز آماده‌سازی شوند.

وی اعلام کرد: ارائه آموزش‌های زیست‌محیطی مستمر نیازمند وجود یک سالن آموزش مناسب در اداره کل محیط‌زیست استان، وجود نیروهای کارشناس به تعداد مورد نیاز، اختصاص اعتبارات آموزش سالانه به مبلغ مورد نیاز و احداث موزه حیات طبیعی در مرکز استان است.

رئیس اداره آموزش و مشارکت‌های مردمی اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی خاطرنشان کرد: هنوز موزه حیات طبیعی پارک پردیسان واقع در بوستان بابا امان بجنورد به بهره‌برداری نرسیده است درحالی‌که وجود آن برای آموزش و فرهنگ‌سازی مهم است.

وی در بخش دیگری از سخن خود به اجرای طرح پرچم‌داری محیط‌زیست در خراسان شمالی نیز اشاره و اظهار کرد: در این راستا، در سال گذشته با دفتر امور بانوان استانداری خراسان شمالی و اداره کل آموزش‌وپرورش استان تفاهم‌نامه‌ای منعقد شد تا برنامه آموزش زیست‌محیطی برای والدین دانش‌آموزان با حضور در مدارس همچنین در فضای مجازی نیز اجرایی شود.

طالب‌زاده خاطرنشان کرد: در استان، طی سال گذشته بیش از ۵۰ کارگاه آموزشی برای گروه‌های هدف اشاره شده در قالب ۱۰ هزار نفرساعت برگزار شد که البته در سال جاری نیز ارائه آموزش‌های زیست‌محیطی به اقشار مختلف در دستور کار است.

نتیجه‌گیری: اخیراً اداره کل محیط‌زیست خراسان شمالی هشداری مبنی بر خودداری گردشگران و علاقه‌مندان به محیط‌زیست به عموم مردم نسبت به دست‌نزدن به نوزادان حیات‌وحش را رسانه‌ای کرده است که این خود گویای آن است هرساله رفتارهای اشتباه انسانی مرگ‌ومیر نوزادان گونه‌های مختلف جانوری را رقم زده که تداوم نسل آنها را دچار تهدید کرده است.

باتوجه‌به اینکه در زمانه‌ای زندگی می‌کنیم که کسب اطلاعات برای تغییر رفتارهای اشتباه از طریق رسانه‌ها و درگاه‌های مجازی معتبر کاملاً امکان‌پذیر شده است، بنابراین مسئولیت اجتماعی خود در قبال محیط‌زیست را تحریک کنیم و قبل از اینکه وارد زیستگاه‌های حیات‌وحش شویم، ابتدا اطلاعات کافی درباره مواجه با آنها را بیاموزیم تا خدای‌نکرده دوباره رفتارهایی اشتباه مسبب جدایی مادر و فرزندان حیات‌وحش نشوند همانند بچه‌گربه پالاسی که در سال گذشته به همین علت در خراسان شمالی تلف شد.

تهیه و تنظیم گزارش: سمانه قهرمانی