مهمترین ویژگی مادرانه احساس مسئولیت و تعهد نسبت به خانواده است، وقتی که مادر نسبت به قرارداد ازدواج خود، احساس مسئولیت و پایبندی شدید داشته باشد با کوچکترین مشکلی که بوجود آید به این تعهد پشت نمی کند و ساختار خانواده را بر هم نمی زند که این همان صبوری و شکیبایی مادرانه است.
مهدی نوری، جامعه شناس و مدرس دانشگاه به مناسبت ولادت حضرت فاطمه ( س ) و فراررسیدن روز مادر و هفته زن با پذیرش دعوت اترک نیوز درباره نقش مادر برای ساختن جامعه ای سالم و رسالت وجود این بزرگواران در خانواده به سئوالات اترک نیوز در قالب انجام مصاحبه ای پاسخ داد.
ویژگی مادر بودن را از دیدگاه جامعه شناسی توصیف کنید؟
جامعه شناسان، خانواده را به عنوان یک نهاد اجتماعی خیلی مهم می دانند، حالا چرا خانواده مهمترین نهاد اجتماعی است به این دلیل که خانواده مهمترین مرکز پرورش افراد در جامعه است، یعنی افراد برای اولین بار در خانواده یاد می گیرند که چه عکس العمل هایی، واکنش هایی و طرز رفتاری در جامعه داشته باشند، در خانواده نیز بیشترین و بهترین جایگاه را برای مادر می دانیم چون اولین ارتباط نوزاد قبل و بعد از تولد با مادر است و ویژگی ها و خلقیات فرزند تا حد زیادی از مادر به فرزند منتقل می شود.
اما درباره ویژگی های مادر بودن نیز باید بگویم که در خانواده، ویژگی های اخلاقی مادر و میزان پایبندی او به مسائل مذهبی، اخلاقی، درستکاری، صداقت و تعهد به خانواده از جمله مواردی است که به فرزند انتقال می یابد و ریشه بی انظباطی ها و عدم تعهد فرزندان به اخلاق و قانون را باید در خانواده جستجو کرد و رفتارهایی که افراد در جامعه بروز می دهند، همان رفتارهایی است که از خانواده آموخته اند.
زیباترین صفت و ویژگی مادرانه از دیدگاه جامعه شناسان چیست؟
مهمترین ویژگی احساس مسئولیت و تعهد به خانواده است، وقتی که مادر نسبت به قرارداد ازدواج، احساس مسئولیت و پایبندی شدید داشته باشد با کوچکترین مشکل به این تعهد پشت نمی کند و ساختار خانواده را بر هم نمی زند که این همان صبوری و شکیبایی مادرانه است و یک مادر متعهد در درون مشکلات اقتصادی و یا در جریان چشم و هم چشمی ها نمی آید به مقایسه بپردازد و به خانواده اش پشت کند.
قریحه مادری در بانوان از چه زمانی شکل می گیرد؟ آیا شکل گیری این قریحه منوط به این است که حتما بانوان باید ازدواج کنند تا این قریحه بروز کند؟
قریحه مادری با ویژگی هایی که تشریح شد در جنس مونث وجود دارد اما قریحه یک حالت پوشیده و پنهانی است که با تولد فرزند بالفعل می شود البته در همین راستا باید بگویم که صرفا ازدواج کردن تنها دلیل بر شکل گیری این قریحه نیست بلکه این قریحه در وجود جنس مونث وجود دارد اما با تولد فرزند این قریحه با ویژگی های مادرانه شکوفا تر می شود.
از دیدگاه شما تفاوت مادر دیروز ( جامعه سنتی ) و مادر امروز چیست؟
یک اصلی که وجود دارد، این است که هیچگاه خود فرد مسئله یا مشکل ایجاد نمی کند بلکه احساس فقر فرهنگی، بینشی و اقتصادی است که مشکل ایجاد می کند، در حال حاضر جامعه سنتی ما در حال گذر به سوی جامعه مدرن است.
در جامعه سنتی شاید دیده باشیم که بهترین تغذیه یک خانواده در طول یک سال تنها یک وعده غذایی با برنج و گوشت بوده است اما در این خانواده ها، احساس تعلق خاطر به اعضای خانواده مستحکم بوده است چون نگاه به خانواده در درون مادران دیروز با نگاه مادران در خانواده امروزین فرق می کند.
افراد در جامعه سنتی به چیزهایی که داشتند قانع بودند و رضایت داشتند که همین رضایت، ایجاد دلبستگی به خانواده را ایجاد می کرد اما در جامعه امروز، نمی توانیم انتظار داشته باشیم که مادران همانند گذشته باشند چون در جامعه امروز توقع سازی ایجاد می شود و تغییرات در جامعه امروز بر روی خانواده امروز نیز اثر می گذارد و موضوع تعهد و دلبستگی نتوانسته در خانواده امروز شکل گیرد و این خانواده نیز نمی تواند به فرزندان خود یاد دهد که همیشه نمی توان تمامی توقعات را برآورده کرد.
نظر خود را درباره ارتباط میان نقش مادر و فقر بینشی در وجود مادر را توضیح دهید؟
متاسفانه جامعه کنونی ما یک جامعه مدرک گرا شده است و نباید انتظار داشته باشیم افرادی که حتی مدرک دکتری اخذ کرده اند به همان اندازه نیز بینش و نگرش آنان رشد کرده باشد.
باید بگویم که متاسفانه بیشتر نگرش و بینش در جامعه ما به سوی مسائل اقتصادی سوق یافته است و خانواده های ما به سوی بعد اقتصادی بیشتر گرایش یافته اند تا به رفاه اقتصادی دست یابند و پدر و مادر کار می کنند تا بتوانند نیازهای اساسی زندگی را تامین کنند و این شیوه ها خیلی بر فرزندان اثر می گذارد و پدر و مادری که فقر بینشی دارند فرزندان آنان متعهد بار نمی آیند و اگر علاقه و دلبستگی به خانواده در فرزندان رشد نکند با کوچکترین مسئله، پابندی ها شکسته می شود و حال باید بگویم که از طریق مطالعه باید بینش در مادران تقویت شود.
در حال حاضر برای اینکه بخواهیم نسلی متعهد را تربیت کنیم چگونه باید ارزش و هنجارها را به نسل بعد منتقل کنیم؟
در گام نخست والدین امروز باید از هنجارها و ارزش ها آگاه شوند که متاسفانه در حال حاضر در جامعه خودمان متولی خاصی برای فرهنگسازی نداریم.
با این وجود، باید تکلیف را مشخص کنیم و تکلیف این است که آیا واقعا می خواهیم جامعه را اصلاح کنیم یا خیر؟
بنابراین برای اصلاح جامعه به یک برنامه ریزی صحیح و بلندمدت نیاز داریم چون رفتارهای فرهنگی به راحتی قابل تغییر نیستند.
اما عواملی که نقش بسیار مهمی در این زمینه دارند عبارتند از عوامل رسمی و عوامل غیر رسمی.
به نظر بنده عوامل غیر رسمی مهمتر از عوامل رسمی هستند که از جمله این عوامل غیر رسمی نیز همان تعهدی است که باید در اذهان ایجاد کنیم و اگر بتوانیم که اعتقادات را تقویت کنیم، می توانیم هنجارسازی و ارزش سازی کنیم و اگر بتوانیم بینش را در مادران رشد دهیم آنان می توانند فرزندانی متعهد برای داشتن زندگی و جامعه ای سالم تربیت کنند.
ارزش های جامعه سنتی آیا با جامعه امروزین منافات دارد؟
در جامعه سنتی نقش مادر در زمینه تولد، تربیت و بزرگ کردن فرزندان بود و خوب و بد جامعه از طریق مادر به فرزند منتقل می شد و فرزندان نقش ها را می آموختند اما در جامعه در حال گذر امروز متاسفانه ویژگی های جامعه سنتی حذف شد چون تصور شد که این ویژگی ها به درد نمی خورند و در جامعه امروز، ارزش های جدیدی وارد شد که نتوانست ارزش های جامعه دیروز را حفظ کند.
ویژگی های جامعه مدرن چیست؟
در جامعه مدرن نوع نگاه به فرد و نوع نگاه به زندگی و نوع تصورات افراد جامعه به زندگی فرق می کند و جامعه شکل هایی از جامعه مدرن را وارد کرد ولی اصل زندگی را نتوانست وارد کند، به طور مثال آپارتمان نشینی را به عنوان یک نمود از زندگی صنعتی و مدرن را وارد جامعه خود کردیم ولی شیوه زندگی همان زندگی به سبک سنتی است.
و در ادامه باید بگویم که متاسفانه برای جامعه کنونی مهندسی اجتماعی نداشته ایم یعنی سنت های گذشته ای را که قابل انتقال به جامعه امروز بودند را شناسایی نکردیم تا با کمی تغییر، وارد زندگی امروز کنیم.
آیا این موضوع، حق مادر شدن را تحت تاثیر قرار نمی دهد؟
در چنین شرایطی تمامی رفتارها تحت تاثیر قرار می گیرند از جمله اینکه می بینیم سن ازدواج بالا رفته است و حتی در حال حاضر جامعه با موضوعات طلاق و ازدواج سپید روبرو شده است.
همچنین باید خاطر نشان کنم که مادران دیروز نتوانستند ارزش های دیروز را به نسل بعد از خود انتقال دهند، چون زندگی آنها به سبک سنتی بود و مادر دیروز یاد گرفته بود که با هر شرایط سختی پای شوهر خود بسوزد و بسازد اما بینش امروز این را قبول نمی کند، بنابراین باید ارزش های دیروز و داشتن بینش و نگرش صحیح به زندگی را در مادران امروز آموزش دهیم و آنها را تقویت کنیم و اگر این ارزش ها تقویت نشوند، شاهد خواهیم بود که دیگر ازدواج یک ارزش نیست.
در ادیان مختلف از زن چگونه یاد شده است؟
در ادیان مختلف زن جایگاه ولایی دارد چون ادیان زن را نماد تولید، تولد و زندگی می دانند اما موضوع این است که پیروان این ادیان چقدر توانسته اند این جایگاه را در سطح جامعه خود مطرح کنند.
چگونه می توان از بزرگوارانی از جمله حضرت فاطمه ( س ) الگوسازی کرد؟
باید بگویم که متاسفانه از این بانوی بزرگوار یا در ولادت و یا در شهادتش یاد می کنیم همچنین در این مناسبت ها وقتی از این شخصیت بزرگوار یاد می شود به گونه ای یاد می شود که بسیار ماورایی است و برای زنان ما رسیدن به این جایگاه قابل تصور نیست یعنی نیامده ایم که ویژگی های این شخصیت بزرگوار را به گونه ای تشریح کنیم که زنان بتوانند از این ویژگی ها الگوگیری کنند یعنی شیوه الگوسازی ما اشتباه بوده است، بنابراین براساس یک برنامه ریزی بلندمدت باید ویژگی های این بانوی بزرگوار را به عنوان یک الگو به جامعه معرفی کنیم.
تعبیر شما از بهشت زیر پای مادران است، چیست؟
مهم است که از بهشت چه تعبیری ارائه شود در برخی از مواقع تعبیر دسترسی به این بهشت به گونه ای است که قابلیت دسترسی وجود ندارد درحالیکه می توانیم بهشت را به گونه ای تعبیر کنیم که مادران بتوانند این بهشت را بسازند.
به اعتقاد بنده مادر خودش بهشتی است. در خانواده، اگر مادر اخلاق خوش داشته باشد همچنین هوای زندگی و خانواده اش را داشته باشد، می تواند بهشت را در خانه برای خانواده اش خلق کند.
انتهای پیام/ق