سال‌هاست متخصصان معماری و شهرسازی در نقد هنر وارداتی و اهمیت هویت، در مصادیقی مثل آشپزخانۀ باز، پنجره‌های وسیع، حریم در معماری متوقف می‌شوند. اما به نتیجهٔ خاصی نمی‌رسد. چون ماجرا را از ریشه تحلیل نمی‌کنند.
به گزارش عصراترک، نفهمیدیم چه شد که از آن خانه‌های ویلایی با آسمان و درخت و ایوان و حوض، تبعید شدیم به «آپارتمان»های کوچکی که آسمانی برایمان باقی نگذاشته‌اند.
در آرمان‌شهر لیبرال‌ها مردم یا همان کارگران قدرت، باید در خانه‌های ۲۵ متری حاشیهٔ شهر زندگی کنند. اما در این خانه‌ها امکان تحقق سبک زندگی اسلامی که تأکید رهبر انقلاب است وجود ندارد! در این خانه‌ها امکان افزایش تعداد فرزندان، تفکیک فضای عمومی و خصوصی، ایجاد محرمیت، داشتن حیاط، آشپزخانهٔ وسیع و حوض، امکان مشاهدهٔ آسمان و پرندگان و آیت‌های الهی وجود ندارد. درحالی‌که موارد مذکور توصیه و تأکید دین ما است.
نگاه کمّی به ضوابط و به فراموشی سپردن هویت ایرانی‌اسلامی
سید محسن موسوی، عضو شورای شهر بجنورد در گفتگو با خبرنگار عصراترک اظهار کرد: در مقایسه معماری و شهرسازی گذشته و زمان حال کشور ایران، یکنواختی و عدم وجود معیارهای جغرافیایی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در طراحی، ساختمان‌سازی و شهرسازی مشهود است.
موسوی گفت: اشکال عمده معماری و شهرسازی رایج در کشور ما این است که این منظر، سیما و معماری در کشورهای غربی نیز منسوخ شده است درحالی‌که درگذشته ساختار معماری شهری ایرانی متناسب با نیاز شهروندان، فرهنگ، هویت، شرایط اقلیمی و جغرافیایی بوده است.
عضو شورای شهر بجنورد با بیان اینکه ضابطه‌هایی که در حال حاضر در صنعت ساختمان‌سازی وجود دارد، متناسب با معیارهای کمی هستند، افزود: درحالی‌که شرایط ایجاب می‌کند نگاه کیفی و هویتی به معماری و شهرسازی داشته باشیم و ساختمان‌ها و جداره‌های خیابانی طراحی و ساخته شود که متناسب باهویت، فرهنگ، معیارها و مدل‌ها بومی کشورمان باشد.
موسوی با بیان اینکه طرح‌های تفصیلی شهری فاقد معیارهای ایرانی و اسلامی است، ادامه داد: با این مشکل ریشه‌ای، حتی اگر شهروندان هم به دنبال احداث ساختمان‌هایی متناسب با مدل‌های آرامش و آسایش باشند، به دلیل این که عیب‌ونقص از دیده‌نشدن این معیارها در طرح‌های تفصیلی است عملاً راه به جایی نمی‌برند.
وی خاطرنشان کرد: در حال حاضر نیاز اصلی کشورمان، شهرسازی باهویت ایرانی‌اسلامی است، درحالی‌که در اصول شهرسازی کنونی نگاه‌ها به‌صورت مولفه‌های کمی است و کلیات اصلی ضوابط شهرداری به سطح اشغال و تراکم، تمرکز دارد.
وی در ادامه افزود: اشکال نسبی در حوزه تراکم، مرتفع‌سازی شهرها است که ناهنجاری‌های فرهنگی و اجتماعی در این مدل بیشتر می‌شود.
کوچک‌سازی خانه‌ها باروحیه خانواده ایرانی در تضاد است
سید محسن موسوی رئیس مرکز آموزش، پژوهش و مطالعات راهبردی شورای اسلامی شهر بجنورد گفت: درگذشته ساختار خانه‌ها ویلایی و چند کارکردی بوده و صرفاً محل سکونت نبود؛ اما اکنون با وجود کمبود مسکن و ضوابط و قوانین صرفاًٌ کمّی، کوچک‌سازی ساختمان‌ها رقم خورده که باروح خانواده ایرانی در تضاد است.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سؤال که مدل معماری ایرانی‌اسلامی چه شاخصه‌هایی دارد، گفت: وسعت عرصه و عیان (به زمینی که ساختمان روی آن احداث شده است، عرصه و ساختمانی که روی آن عرصه یا زمین احداث شده است را اعیان می‌نامند) در معماری ایرانی‌اسلامی در اولویت است، اما در نگاه لیبرالی بر عرصه کم‌توجهی و به اعیان و تراکم بیشتر توجه می‌شود.
وی تصریح کرد: در شرایطی که جزو شاخص‌های مدل سکونتگاه‌های ایرانی‌اسلامی، عرصه، فضایی از تعامل و ارتباطات و زندگی بوده است و عرصه‌های خصوصی و عمومی را از هم تفکیک می‌کردند.
مَحرمیت، نور طبیعی و آرامش روانی، ارمغان سکونتگاه‌های ایرانی‌اسلامی
موسوی با اشاره به معیار محرمیت در بناهای گذشته، افزود: در ساختمان‌های کنونی اشرافیت بناها به هم زیاد و مَحرمیت کم شده است به‌گونه‌ای که به لحاظ دیداری و شنیداری ساختمان‌ها بر هم مُشرف هستند درحالی‌که درگذشته ساختمان‌ها از حیاط مرکزی نور غالب خود را دریافت می‌کردند نه از معابری که ساختمان‌ها بر آن مشرف باشند.
عضو شورای شهر بجنورد با بیان اینکه در نظام جدید شهرسازی به دو مقوله هویت مکان و هویت مکانی بی‌توجهی و حمله شده است، عنوان کرد: هویت مکانی یعنی درگذشته افراد علُقه محله‌ای داشتند و مردم خودشان را با فلان محله معرفی می‌کردند و هویت مکان یعنی محله یا شهری، هویت منحصر به خود را بر اساس فرهنگ، اقتصاد و شرایط جغرافیایی خود را داشت که امروزه به هر دو بی‌توجهی شده است.
وی تصریح کرد: در واقع امروز با همانندسازی و یکسان‌سازی بر اقلیم‌های متفاوت ایران مواجه هستیم و بین شهرهای کشور هیچ تفاوت هویتی در معماری و شهرسازی قائل نشده است.
در حال حاضر نظام سکولار در ساخت‌وساز وجود دارد
موسوی یکی دیگر از دلایل بلندمرتبه‌سازی و خانه‌های آپارتمانی را اقتصاد دانست و گفت: درگذشته خانه‌ها جنبه خودنمایی، برتر بینی و مادی‌گرایی نداشتند و اقشار جامعه متحد و یکدست بودند و این در اغلب معماری خانه‌ها رعایت می‌شد.
وی تصریح کرد: امروزه نظام سکولار در ساخت‌وساز غالب شده که خود، باعث ایجاد بالاشهر و پایین‌شهر و فاصله طبقاتی شده است.
موسوی خاطرنشان کرد: درگذشته به لحاظ غنای حسی، مردم از محیط اطراف در تمامی ابعاد احساس مطلوب دریافت می‌کردند، درحالی‌که امروز آلودگی تصویری، صوتی و بویایی حس نامطلوب ایجاد می‌کند.
عضو شورای شهر بجنورد با اشاره به غناهای حسی شهرسازی گذشته عنوان کرد: درگذشته در محله‌ها حضور کسبه‌های مختلف از جمله قلمه‌زنی، سفالگری، درودگری و مسگری صداهای دلنشین، آرامش‌بخش و خاطره‌انگیز ایجاد می‌کردند و یا شیرینی و فتیرپزی‌هایی که بوی مطبوع داشتند و همگی اینها در محلات غنای حسی، بویایی و تصویری ایجاد می‌کرد.
منطبق نبودن ضابطه‌های موجود در سیما و منظر شهری با شاخص‌های ایرانی‌اسلامی
موسوی اظهار کرد: در شرایط موجود ضابطه‌هایی که دررابطه‌با سیما و منظر شهری وجود دارد با شاخص‌های معماری ایرانی‌اسلامی در تضاد است.
وی خاطرنشان کرد: باید شاخص‌های سنت و فناوری در معماری و شهرسازی امروز تلفیق شوند و مدل خاص و بروز شده گذشته و حال طراحی و اجرا شود و از خود اختگی معماری و شهرسازی کنونی فاصله بگیریم.
برنامه‌ای جامع و مدون برای تغییر چهره شهر توسط شورای شهر اجرا نشده است
عضو شورای شهر در پاسخ به این سؤال که کدام نهاد می‌تواند در ضوابط و اجرای آیین‌نامه‌های شهری ورود کند، پاسخ داد: در حوزه سیاسی وزارت راه و شهرسازی ضوابط را تنظیم می‌کند و شورای شهر هم به‌صورت محلی می‌تواند در این قوانین ورود داشته باشد.
این مسئول اظهار کرد: قوانین و ضوابط باید به‌گونه‌ای طراحی شوند تا شهروندانی که می‌خواهند متناسب با معیارهای فرهنگی، هویتی و عناصر اقلیمی و اسلیمی همانند سبک منازل اصفهان یا یزد ساختمانی بسازند، ضوابط اجازه این کار را بدهد.
عضو شورای شهر بجنورد در پاسخ به این سؤال که چهره شهر بجنورد را چگونه می‌بینید، تصریح کرد: چهره شهر بجنورد را خاکستری می‌بینم شهری که فاقد خوانایی کافی است به‌عنوان‌مثال در شهرهای مختلف استان که وارد می‌شوید تفاوت خاصی با هم ندارند و به هم شباهت دارند؛ اما درگذشته تفاوت شهرها از هم واضح بود که برگرفته از اقلیم، هویت، فرهنگ و اقتصاد آن شهر داشت.
وی بیان کرد: در شهر بجنورد یکنواختی و کسل‌کننده‌ای سیما و منظر شهری مشهود است که سبب سلب آسایش و آرامش روانی می‌شود و شهرگریزی افزایش‌یافته است به بیان دیگر اینکه شهروندان برای دریافت حس آرامش و آسایش، آن را در بیرون از شهر جستجو می‌کنند نه در شهر.
موسوی گفت: امروزه شهرهایمان هویت خوابگاهی دارند و شهروندان به شهر نگاه صرفاً کاری و اقتصادی دارند و عملاً از هویت انسانی و فطری دور شده‌ایم.
عضو شورای شهر بجنورد در پاسخ به این سؤال که آیا برنامه‌ای جامع و مدون برای تغییر چهره شهر توسط شورای شهر اجرا شده است، بیان کرد: برنامه‌ای جامع اجرا نشده و نیاز به آن داریم که به‌صورت محلی و منطقه‌ای اقدامات مشترکی با شورای شهر و راه و شهرسازی انجام بدهیم.
وی گفت: اتفاق خوبی که در نظام مسکن ملی افتاده این است که از نظام آپارتمان‌نشینی به ویلایی تغییر وضعیت داده است.
عضو شورای شهر در پایان خاطرنشان کرد: نباید منتظر اقدام از بالادست باشیم و در حوزه نظام محلی باید ضوابط و قوانین اصلاح شوند و برای دستیابی به یک شهر پیشران و نمونه باید رویکردگرایی و هدف‌گرایی را به سمت اصالت بخشی شهری پیش ببریم.
استفاده از خانه‌های هوشمند و سبز ترکیب تکنولوژی و معماری اسلامی‌ایرانی
امین فیروزبخت، کارشناس شهرسازی و برنامه ریزی شهری در گفتگو با خبرنگار عصراترک گفت: نشستن غبار فراموشی بر سبک غنی معماری ایرانی‌اسلامی در ابنیه مسکونی به‌گونه‌ای است که دیگر نمی‌توان نام و نشانه‌ای از معماری اصیل ادوار گذشته در بناهای فعلی شهر بجنورد مشاهده کرد.
وی تصریح کرد: چند سالی است که معماری کلاسیک نه‌تنها موردپسند بسازوبفروش‌ها بلکه بسیاری از مردم مناطق مرفه‌نشین و به طبع سایر شهرستان‌های استان نیز قرار گرفته است که این نوع از معماری به تقلید از عناصر معماری رومی و یونانی می‌پردازد، معماری پرزرق و برقی است که پر از تزیینات است.
فیروزبخت با بیان این که باید در ساختن‌ها، معمار ارزشی به معماری بیفزاید، تصریح کرد: در غیر این صورت کپی‌کردن از یک بنا چندان مورد اتفاق بزرگان معماری هیچ عصری نبوده است. معماری‌ای که در سال‌های اخیر در بخش اعظمی از شهرهای بجنورد، شیروان و آشخانه شکل آن‌ها را عوض کرده‌اند نوعی کپی‌کاری است که رونوشت را ارزش می‌داند.
این کارشناس شهرسازی در پایان اظهار کرد: اصلاح سبک معماری و شهرسازی شهر بجنورد نیازمند برآیند توافق دستگاه‌های متولی به همراه آموزش سبک ایرانی‌اسلامی نوین به مهندسان طراح و اجرایی است.
تهیه و تنظیم گزارش: هدیه دهقانی
انتهای خبر/د