به گزارش عصر اترک، به مناسبت ماه محرم سراغ حاج قاسم مهرنیا ، مداح و پیر غلام اهل بیت رفتیم و گفتگویی با وی داشتیم که در ادامه می خوانید.
 

چند سال دارید و از چه زمانی شروع به مداحی کردید؟
هفتاد و چهار سال سن دارم و از کودکی مادرم مرا نذر حضرت ابوالفضل(ع) کرد، در ماه محرم در مراسم عزاداری به رسم سقاها لباس سفیدی برتن می کردم و تا ده سالگی سقایی می کردم به خاطر اینکه صدای خوبی داشتم در 15 یا 16سالگی جذب مداحی شدم و تقریبا از همون سن مداحی را شروع کردم.
 
مداح ها در گذشته چطور انتخاب می شدند؟
در چند دهه قبل به هرکسی اجازه مداحی نمیدادند، اگر می دیدند کسی صدای خوشی دارد جذبش می کردند اما کلاس خاصی برای آموزش وجود نداشت و باید فرد علاقمند خودش تجسس می کرد . 
شبیه خوان ها و تعزیه خوان ها با ردیف های آوازی آشنایی داشتند یعنی بسیاری از تعزیه خوان های ما از بهترین آوازه خوان های سنتی ما بودند و در موسیقی مقامی دستی داشتند، مداحی صدایش دلشین است که خارج نخواند و در یک ردیف بخواند مداح های ما بدون اینکه بدانند خودشان ردیف می خواندند چون در موسیقی مقامی تبحر داشتند . 
اول داخل حسینه و یا توی راه یک بیت به مداح های جوان می دادند بخوانند، اگر این فرد صدایش خوب بود کم کم ابیات بیشتری می خواند و وقتی کاملا پخته می شد و می  توانست مجلس را اداره کند به او اجازه مداحی می دادند.
 
از نوحه خوان های قدیمی چند نفر نام ببرید؟
 نوحه خوان های خوبی داشتیم مرحوم حاج کربلایی محمد دهگاهی از نوحه خوان های فارسی و ترکی بودند، مرحوم خیاط پور، حاج آقای موسوی ، حاج حسین کافی، مرحوم زابلی که ما هم از اینها الگو می گرفتیم .
 
آیین های عزاداری گذشته با الان چه تفاوتی داشت؟
چیزی که دیگر اجرا نمی شود مراسم تعزیه خوانی است که در گذشته از هفت هیئتی که در شهر وجود داشت، سه تا هیئت  برای سینه زنی به سمت امام زاده سید عباس (ع)،معصوم زاده بجنورد دسته روی می کردند و تعزیه خوان ها هم با آن ها حرکت می کردند.عده ای سوار بر اسب بودند و بقیه تعزیه خوان ها روی تخت های روان که مثلا بارگاه یزید و بارگاه عمر سعد بود حرکت می کردند.حجله گاه حضرت قاسم(ع) و گهواره حضرت علی اصغر(ع)  هم به حرکت در می آمد یک عده لباس اشقیا  به رنگ قرمز می پوشید یک سری لباس سبز می پوشیدند که اولیا بودند.
 کسانی که مقتل خوان حر بودند لباس زرد می پوشید و کسانی که مقتل حبیب ابن مظاهر می خواندند لباس سفید می پوشید. به این افراد اولیا خوان می گفتند و در صف های مرتب با طمانینه می رفتند، ولی اشقیا خوان ها به تاخت حرکت می کردند.
در گذشته چادرنشین های اطراف بجنورد شتر ها را می آوردند و بچه های کوچک را سوار می کردند و شمر هم اطراف شترها می رفت و گاهی با شلاق بچه ها را می زد.یکی از کاروان سالارها که شتر هایش را برای مراسم آورده بود، می گفت بخاطر نذری که دارم  می آیم، یک سال نیامدیم و سال خوبی برای من و چادر دارهایم نبود این مراسم ها در زمان شاه قدغن و حذف شد.
این کاروان به معصوم زاده که می رسید بعد از سینه زنی، شبیه خوانی شروع می شد حدود یک ساعت تعزیه خوانی بود که از شهادت حضرت حر شروع می شد تا به شهادت امام حسین (ع) می رسید و خیلی خلاصه بود .
پس از پایان مراسم عزاداری زمانی که هیئت ها برمی گشتند، دست یا قبه ای  بر علم ها یا پرچم ها  واژگون ، آویزان می کردند که این صحنه حالت، حزنی به انسان می داد  . 
مراسمی که در گذشته در خانه ها برگزار می شد روضه خوانی ها و برگزاری دهه ها بود که الان هم همین مراسم ها در محله ها حسینه و مساجد وجود دارد و تنها از نظر کمیت رشد داشته است .
 
هیات های عزاداری امروز چه فرقی با هیات های عزاداری گذشته دارند؟
در گذشته این طور نبود که نوحه خوان ها ، نوحه خوانی کنند و بقیه جواب بدهند، در دسته روی ، دو گروه می شدند گروهی زنجیر زن و گروهی سینه زن. مداح ها به اصطلاح  پاره دم می دادند زنجیر زن ها و سینه زن ها به نوبت جواب می دادند به این صورت  که گروه زنجیر زن که این پاره دم را تمام می کرد گروه دیگر جواب می داد تا به یک تکیه یا مسجد می رسیدند و بعد نوحه خوان شروع به نوحه خوانی می کرد.
 اما الان ابتدای دسته روی،  نوحه خوان با بلند گو می خواند که اگر دو یا سه هیئت به هم برسند سینه زن کلام را درک نمی کند و گاهی نیز صداهای بلند، بلندگو ها باعث رنجش مردم می شود.  همچنین در گذشته نوحه راسنگین می خواندند تا مردم از اشعار سوزناکی که خوانده می شد، استفاده کنند و سینه ها راسنگین می زنند هدف این بود که کلام مشخص شود اما الان جوانان سینه زنی تند را می پسندند و گاهی اشعاری خوانده می شود که در شان آقا ابا عبدالله حسین(ع) نیست و اشعار خیلی سبک هست . 
سابق ده تا هیئت دسته روی داشتیم که بعد پذیرایی و سخنرانی به یک مداحی بسنده می کردند، از دل همین ده هیئت، هیئت های دیگری به وجود آمد که الان بیش از صد هیئت دسته روی در بجنورد فعال است. از نظر کمیت هیئت ها رشد داشته اما باید روی کیفیت کار کنیم تا به معرفت حسینی برسیم، با وجود اینکه این کار را آغاز کرده ایم ولی این مهم کار یک سا ل نیست که یک ساله نتیجه بدهد.
بارها در منبر وعاظ و مداح ها می گویند باید اهداف این هزینه ها و وقت هایی که صرف می شود را مشخص کنیم. مداح و واعظ باید هدف و عظمت حماسه عاشورا در مجالس عزاداری ماه محرم بیان شود. امتیازی که مجالس امروزی دارد این است که اهل بیت را به خاطر اشک ریختن خوار نمی کنند، دیگر حضرت زینب(س) که قهرمان حماسه کربلا بود را نمی تواند مظتر نشان نمی دهند . دیگر مداح به خودش اجازه نمی دهد بگوید امام حسین(ع) به نیزه بی کسی تکیه داد و برای یک قطره آب التماس کرد.

سبک های نوحه خوانی با گذشته چه تفاوتی دارد؟
در زمان های قدیم زیاد دنبال سبک و آهنگ نبودند مداح ها اهل مطالعه بودند و مقتل می خواندند و کتاب های معتبر می خواندند اما سبک ها الان آهنگین شده اند، در گذشته به دلیل نبود لوازم صوتی ، نوحه ها سنگین بودند تا مستمعین کلام مداح را بشنوند نوحه ها و مداحی های گذشته سوزی داشت و دلی می شکست . 
 
از چه کتاب هایی برای مداحی استفاده می کردید؟
از کتاب های متعددی استفاده می کردیم به عنوان مثال اشعار و نوحه های مرحوم حاج غلامرضا آذر که در 5 جلد کتاب منتشر شده که وزن سنگینی هم داشت و همچنین نوحه های آقای سراج کربلایی مداح ذاکر نابینایی بود که در کربلا سکونت داشت نیز استفاده می کردیم.
کسانی که به کربلا می رفتند نوحه هایی از سراج می آوردند و به بقیه مداح ها می داند و نوحه های آقای سراج این طوری به دست ما می رسید.
مرحوم عسکری، مرحوم حاج بابا تارا نیز از دیگر کسانی بودند که ما از مداحی های آنان استفاده می کردیم. 
 
کدام مداحی ها را دوست دارید و خیلی به دلتان نشسته است؟  
من شعر های حماسی را دوست دارم، مرحوم سراج گذشته از اینکه شاعر بود عاشق امام رضا(ع) بود . معمولا در پایان شعرهایش آرزو می کرد شرایطی فراهم شود بیاید مزار امام رضا(ع) را زیارت کند، ولی نشد . من معمولا اشعار ایشان را دوست دارم که در انتهای اشعارش به این اشاره می کرد: 
آیا شود روزی رویت ببینم 
از گل عذارعارضت گل بچینم 
 
لباس هایی که در عزاداری های قدیم بر تن می کردند، چطور بود؟
زمان سابق لباس سیاهی که برای عزاداری می پوشیدند تا قوزک پا می آمد و شال سیاهی هم از رو می بستند،  این پیراهن ها به مرور زمان کوتاه شده است.
 بزرگان نیزصف های اول را تشکیل می دادند، سادات هم  با شال سبزی که می بستند مشخص می شدند و مردم به احترام سادات آن ها را به صف اول هدایت می کردند و آن ها هم در صف اول بودند.
 بعضی ها هم که نذر حضرت ابولفضل(ع) بودند لباس سفیدی می پوشیدند و سقای مراسم بودند وبا جامی در دست و مشکی بر دوش به مردم آب می دادند. اگر ایام محرم با فصل تابستان همراه می شد سقا از کوزه ای که در یخچال های طبیعی قدیمی گذاشته می شد و یک کاسه که دور برش آیاتی از قرآن و اسامی ائمه نوشته شده بود استفاده می کردند. 
 
دلتان برای مداحی کدام مداح تنگ شده است؟
دلم برای کربلایی گل محمد تنگ شده است. پدرم تعریف می کند که یکی از خان های شیروان در زمان رضا خان که عزاداری ها قدغن شده بود به بجنورد حمله می کند و شهربانی رو خلع سلاح می کند این اتفاق در ماه محرم بود مردم از این فرصت استفاده می کنند و قفل حسینه کمیسری را  می شکنند و شروع به عزاداری می کنند و همین کربلایی محمد که من افتخار شاگردیش را داشتم شروع به نوحه خوانی می کند. 
 
بهترین خاطره از مداحی ها را تعریف کنید؟
سالی که آقا با مداحان ملاقات داشتند بهترین خاطره من است .  نوحه خوبی را دسته جمعی همه مداحان با هم خواندیم که من هیچ موقع این صحنه ها را فراموش نمی کنم ایشان بیشتر روی اشعار نوحه ها، مقاتل و سبک ها صحبت کردند و تاکید داشتند خرافه گویی نشود . 
 
چه آرزویی در زندگی دارید؟
آرزویم محقق شده است، بزرگترین آرزویم این است که خدا به من منت گذاشته و خادم امام حسین(ع) شده ام ، امروز هم آرزویم این است که تا واپسین لحظات  زندگیم نام امام حسین(ع) از زبانم نیفتد. 
خدا کند جوان های ما با مکتب امام حسین(ع) بیشتر آشنا شوند که اگر اینطور شود بیشتر معضلات ما  حل می شود اگر دختران ما با مکتب حضرت زهرا(س) و استقامت حضرت زینب آشنا شوند خیلی از مشکلات ما حل می شود . اگر اینها را الگو دهند خیلی از طلب های دنیایی  کم می شود.
انتهای پیام/