وزیر بهداشت، گفت: متاسفانه در کشور فرماندهی واحد در کنترل حوادث و بلایا نداریم.
به گزارش خبرگزاری مهر، سعید نمکی، روز شنبه در نهمین کنگره بین المللی سلامت در حوادث و بلایا که در مرکز همایشهای بین المللی رازی تهران برگزار شد، اظهار داشت: در سالهای پس از انقلاب اسلامی، دستاوردهای عظیمی در حوزه سلامت داشتیم به گونهای که از نظر کاهش مرگ و میر به ویژه در اقشار آسیب پذیر مخصوصاً کودکان و زنان باردار در عرصه بین المللی افتخارات زیادی کسب کردیم. مرگ و میر کودکان کمتر از یک سال و پنج سال و زنان باردار به کمتر از یک دهم کاهش یافت.
وی با بیان اینکه پوشش واکسیناسیون در کشور از ۲۵ درصد در سالهای قبل از انقلاب به ۱۰۰ درصد در سالهای اخیر رسید، افزود: گسترش نظام ارائه خدمات در روستاها و مناطق محروم به ۱۰۰ درصد رسید و در بین ۲۳ کشور شرق مدیترانه توانستیم از نظر کنترل مرگ و میر و بیماریهای واگیر رتبه اول را کسب کنیم.
وزیر بهداشت گفت: سه دهه پیش که معاون بهداشت وزارت بهداشت بودم به دلیل هراس از گرفتاریهای بیماریهای غیرواگیر مانند حوادث و بلایا، اداره کل کنترل بیماریهای غیرواگیر را در وزارت بهداشت ایجاد کردیم چون کاملاً طبیعی بود که کشورهایی که موفق به کنترل بیماریهای واگیر شده اند، به سمت بیماریهای غیرواگیر حرکت میکنند.
نمکی با اشاره به ثبت ۳۸۰ هزار مورد مرگ و میر در کشور در سال ۹۶، یادآور شد: از این تعداد، ۳۱۳ هزار مورد از موارد مرگ و میر مربوط به بیماریهای غیرواگیر و ۹۷ هزار مورد نیز مستقیماً مربوط به فشارخون بالا بود و به همین دلیل بسیج ملی فشارخون را در کشور راه اندازی کردیم.
وی تصریح کرد: آنچه که امروز تحت عنوان بلایای طبیعی از آن نام می بریم و در تقسیم بندی عوامل خطر، به عنوان یکی از خطرزاهای اصلی آن را در نظر میگیریم، پدیدهای است که امروز با آن مواجه نشده ایم بلکه بسیار مزمن است که متأسفانه سالهای زیادی با آن درگیر هستیم.
وزیر بهداشت خاطرنشان کرد: تعاریف زیادی از توسعه و توسعه یافتگی وجود دارد اما یکی از آن تعاریف بیان میدارد که "کشوری توسعه یافته است که برای شهروندان خود با حاکمیتی درست، علمی و منطقی مبتنی بر عقل و علم بتواند عوامل خطر را برای نظام سلامت کاهش دهد" و این تعریف شاید یکی از علمی ترین و منطقیترین تعاریفی است که با حاکمیت مطلوب، بتوان عوامل خطر را برای شهروندان یک کشور کنترل و مهار کرد.
نمکی اضافه کرد: اینکه بلایای طبیعی وجود دارند یا ندارند، در توسعه یافتگی یک کشور، نقش تعیین کننده ندارد کما اینکه ژاپن به عنوان یک کشور توسعه یافته، یکی از پر مخاطره ترین کشورها از نظر خطر زلزله است و هیچ وقت به دلیل بروز حوادث طبیعی، یک کشور را به عنوان کشور توسعه نیافته تلقی نمیکنند اما اگر حاکمیت یک کشور نتواند با تکیه بر افزایش آگاهی عمومی و با روشهای پیشگیرانه، عوامل خطرزا را کنترل کند، این کشور گام به توسعه یافتگی نگذاشته است.
وی ضمن تاکید بر لزوم تفکیک بین بلایای طبیعی و میزان آمادگی برای کنترل آنها، یادآور شد: سیل، توفان، زلزله و آتش سوزی در همه کشورهای دنیا و در طبیعت کشورهای مختلف، نهفته است اما اینکه چقدر حکومتها و مردم یک کشور با پشتوانه حکومتها، آمادگی کنترل خطرات و بلایا را دارند، مهم است. به عنوان نمونه، در دورانی، طاعون، وبا و حصبه یک بلای طبیعی به حساب میآمد اما علم و دانش و آمادگی مردم با این پدیدهها، آنها را مهار کرد و امروز هیچ کجای دنیا، وبا یا تیفویید یا طاعون را بلای طبیعی نمیدانند.
وزیر بهداشت با اشاره به حادثه خیز بودن ایران، گفت: حدود ۳۰ سال پیش، طرح پیشگیری از حوادث را در نظام شبکه بهداشتی و درمانی کشور ادغام کردیم و همان روز از بزرگان زلزله دنیا دعوت کردیم تا به تهران سفر کنند و در مورد خطر زلزله در پایتخت، نظرات کارشناسانه خود را مطرح کنند و بحث ما آن دوران این بود که چقدر برای مقابله با بحرانهای ناشی از حوادث و بلایا، آمادگی داریم.
نمکی تاکید کرد: امروز اگر بخواهیم یک آنالیز دقیق و موشکافی دقیق از مسائل تهدید کننده سلامت داشته باشیم، در سه طیف قابل بررسی است. اول اینکه در بعد پیشگیری نیازمند کدام قانون محکم برای حمایت از این حرکت بزرگ ملی هستیم؟ خاطرم هست زمانی که در سازمان برنامه و بودجه بودم، جلساتی را با وزارت کشور و بهداشت و دستگاههای مربوطه داشتیم تا قوانین کشور در مورد بلایای طبیعی را مورد بازنگری قرار دهیم.
وی افزود: متأسفانه در کشور فرماندهی واحد در کنترل حوادث و بلایا به صورت تعریف شده، نداریم و سازمان پدافند غیرعامل، مدیریت بحران، هلال احمر و اورژانس، هر یک وظایف خودشان را انجام میدهند البته زحمات این عزیزان قابل تقدیر است و یکی از مشکلات ما در بحرانها این است که به صورت جزیرهای کار میکنیم اما در شکل ادغام یافته و تلفیق شده با فرماندهی واحد، عمل نمیکنیم، مشکلات زیادی داریم و این قانون باید بازنگری شود.
وزیر بهداشت بر لزوم فرماندهی واحد در شرایط بحران در حوادث و بلایا تاکید کرد و افزود: در برخی از جنبهها، قانون وجود ندارد اما به درستی اجرایی نمیشود به عنوان نمونه در عرصه ساخت و ساز، قوانین و ناظران کم نیستند اما نمیدانیم اگر زلزله بیشتر از ۶ ریشتر در تهران رخ داد، کدام یک از بناهای تأیید شده توسط ناظرین، همانی است که تأیید شده است؟ نمیخواهم به ساحت مقدس عزیزانی که در کشور زحمت می کشند، جسارت کنم اما خیلی از ساختمانهایی در زلزله رودبار و منجیل را دیدم که تأیید شده و بعضاً ضد زلزله گزارش شده بود اما فروریخت.
نمکی خاطرنشان کرد: در مواردی که قانون مورد نیاز وجود ندارد باید تصویب کنیم اما در مواردی که قانون وجود دارد، باید آن را درست اجرا کنیم. در سیل اخیر که افتخار داشتم در ایام تعطیلات نوروز ۹ بار به استانهای سیل زده سفر کنم، به دلیل همکاری صمیمانه بین بخشی، دستاورد بزرگی را بدست آوریم و برای سازمان جهانی بهداشت حیرت انگیز بود که حتی یک مورد اپیدمی در چنین حجم و وسعتی از آبگرفتگی در کشور، نداشتیم.
وی با بیان اینکه ویرانیهای سیلابهای اخیر به دلیل جاری شدن سیل نبود، گفت: دلیل وقوع سیلابهای اخیر این بود که راه سیل و رودخانه را بسته بودیم، ساخت و سازهای زیادی در حاشیه رودخانهها کردیم، راههای آبهای سرگردان را بستیم و مراتع را تخریب کردیم که این مشکل قانون نیست بلکه مشکل در نظارت بر اجرای قانون است و در این زمینه باید همدلی و همفکری کنیم و شوراهای شهر به عنوان نهادهای اصلی مردم سالاری دینی در برخی موارد، مجوزهایی صادر کردند که اصلاً منطبق با عقلانیت و علم نیست و با تخریب طبیعت و جنگل و بستن راه سیلابها و آبهای سرگردان، قانون را به درستی اجرا نکرده ایم.
وزیر بهداشت در ادامه اظهار داشت: اولین رکن کار ما، آموزش است و آموزش، نفیسترین حرکت کم هزینهای است که میتواند به کمک ما بیاید و نباید ارائه آموزش را به شب وقوع خطرات و بلایای طبیعی منحصر کنیم بلکه باید آموزش را در مدارس نهادینه کنیم. داگلاس نورث که یکی از تئوریسن های توسعه و برنده جایزه نوبل سال ۱۹۹۳ است عنوان میکند سرمایه کشورها، معادن و چاههای نفت آن نیست بلکه دانش آموزانی است که روی نیمکت مدارس، نشسته اند و اگر میخواهید ببینید که یک کشور به سمت توسعه یافتگی در حال حرکت است، جادهها، اتوبان و زیرساختهای آن را نبینید بلکه مدارس آن را ببینید که چقدر دانش آموزان آن، روح جستجوگر دارند و پذیرش حرفهای مهم برای آموزش را دارند.
نمکی تاکید کرد: باید آموزش را از مدارس آغاز کنیم و کاهش بلایا و خطرات را در ذهن دانش آموزان کشور نهادینه کنیم. آموزش، مهمترین رکن ارتقای نظام سلامت در همه کشورهای دنیا و شیوه زندگی صحیح است و راهکار اصلی توسعه یافتگی، آموزش است و در این زمینه، آموزش دانش آموزان، دانشجویان، خدمت دهندگان در خطرات و بلایا و همچنین آموزش به مردم، مهم و اساسی است.
وی اضافه کرد: در ایام پیش از تعطیلات نوروز، حوادث زیادی برای مردم در هنگام خانه تکانی رخ میدهد و خانوادهها را گرفتار میکند چون ایام تعطیلات نوروز را باید در بیمارستانها بگذارنند و متأسفانه به مردم، آموزش درست زندگی کردن را نمیدهیم.
وزیر بهداشت، اعمال مدیریت منجسم در بلایا و حوادث را مهم و ضروری دانست و گفت: خیلی وقتها در مدیریت تروما در کشور، به گونه شایسته عمل نمیکنیم و در نقل و انتقال حادثه دیده، ممکن است در برخی موارد، دقت کافی نداشته باشیم و خیلی از مشکلاتی که برای حادثه دیدگان در بلایا به وجود میآید، به دلیل عدم دقت در انتقال حادثه دیدگان به مراکز درمانی است و باید به این بحث به صورت جدی بپردازیم.
نمکی خاطرنشان کرد: در وزارت بهداشت در مدیریت بلایا نیازمند همکاریهای بخشی و یک حلقه اتصال هستیم و ما در وزارت بهداشت پیگیریم که شرکای خودمان را در حرکت بین بخشی، تعریف کنیم که چه کسانی میتوانند به ما کمک کنند و چطور مشارکت بین بخشی را بطلبیم که به توفیق برسیم. یکی از اولین گامهایی که بر میداریم، ادغام فعالیتهای بخشی است که حوزه درمان و بهداشت به شکل جزیرهای فعالیت نکنند و در گام بعدی باید ببینیم چطور میتوانیم از ظرفیت سایر دستگاهها، استفاده کنیم.
وی در پایان خاطرنشان کرد: امیدوارم این کنگره به ارائه چندین مقاله منتهی نشود بلکه کمیتهای برای پیگیری مسائل مرتبط با نقش سلامت در حوادث و بلایا در طول سال، فعالیت داشته باشد و اگر مشکلی در تدوین قوانین داریم یا نیازمند تدوین دستورالعملهای خاصی هستیم و یا باید مطالب آموزشی را تدوین کنیم، با کار بین بخشی به سرانجام برسانیم.