کاخ سعد آباد در کوهپایه‌های توچال و دره دربند تهران با مساحتی حدود ۱۱۰ هکتار قرار گرفته است. سعد آباد از ۱۸ کاخ کوچک و بزرگ از دوره‌های قاجاریه و پهلوی تشکیل شده است.
کاخ سعدآباد از شمال با کوه‌های البرز، از شرق با گلابدره، از مغرب با ولنجک و از جنوب با تجریش، همسایگی دارد. این مجموعه با داشتن ۱۸ کاخ متعلق به دوره‌های قاجار و پهلوی و با داشتن ۸ ورودی و همچنین جنگل طبیعی، چشمه‌سارها، قنات‌ها، باغستان‌ها، گلخانه‌ها و خیابان ها یکی از بزرگترین و مهم‌ترین مجموعه موزه‌های ایران و تهران است.
این کاخ زیبا از جمله مکان‌های تاریخی و گردشگری تهران است که تمامی تورهای ایرانگردی که برنامه بازدید از دیدنی های تهران را دارند حتما بازدید از آن را در برنامه‌های خود قرار می‌دهند.
کجارو علاوه بر معرفی تمامی جاذبه‌های گردشگری داخلی و خارجی و راهنمای سفر، به شما در جستجوی بهترین تورهای داخلی و خارجی کمک می‌کند.
شما می‌توانید برای بازدید از جاذبه‌های تهران تور مورد نظر خود را از طریق کجارو به‌سادگی جستجو کنید، از میان فهرست تورهای ده‌ها آژانس معتبر، بهترین تورها را مشاهده و قیمت آنها را مقایسه کنید و در نهایت ارزان‌ترین تور ایرانگردی را انتخاب کنید.
منطقه سعدآباد در دوره قاجار محل استقرار و سکونت تابستانی و ییلاق شاهان این سلسه بوده اما پس از کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹، این عمارت توسط رضاخان، از ابوالفتح سردار اعظم به مبلغ ۴۰۰ هزار تومان خریداری شد.
در آن روزگار منطقه سعد آباد، منطقه ییلاقی اطراف شهر بوده و مانند امروز در شهر تهران ادغام نشده بود. نخستین بنایی که در آن دوره در این منطقه ساخته شد؛ کاخ سبز یا اقامتگاه رضا شاه بود.
محمدرضا پهلوی نیز در دهه ۱۳۵۰ در این مکان سکنی گزید و در دوران اوایل سلطنت او، ساخت آن به پایان رسیده است. جدیدترین کاخ این مجموعه نیز کاخ لیلا پهلوی بوده که متعلق به کوچکترین دختر محمدرضا پهلوی بوده است.
تمامی این مجموعه پس از انقلاب اسلامی تبدیل به موزه شد. برخی از عمارت‌ها به شکل کاخ موزه، همان‌طور که بود مانند کاخ ملت و کاخ سبز به نمایش گذاشته‌شده است و برخی دیگر با توجه به ویژگی بنا، تبدیل به موزه شدند.
علاوه بر کاخ‌های یادشده و چندین ساختمان قدیمی دیگر، تاسیسات و امکانات دیگری همچون سالن‌های مرغداری و گاوداری، گلخانه‌ها، استخرها، چشمه سارها، زمین های تنیس و سالن بولینگ، سینما و آمفی تئاتر روباز در این مجموعه وجود دارد.
مجموعه سعدآباد، چهار دوره تاریخی قاجاریه، پهلوی اول و پهلوی دوم و پس از انقلاب ایران را سپری کرده است. از کاخ ملکه مادر نیز که متعلق به ارگان ریاست جمهوری است برای پذیرایی از مهمانان خارجی استفاده می‌شود.
۲۰ بنا و کاخ کوچک و بزرگ از دوره های قاجاریه و پهلوی در مجموعه کاخ‌های سعدآباد وجود دارند که عبارتند از:
- کاخ احمدشاهی
- کاخ شهوند (کاخ موزه سبز )
- کاخ سفید (کاخ موزه ملت)
- کاخ اختصاصی (موزه تاریخ طبیعی سابق در حال حاضر در اختیـار نهاد ریاســت جمهوری)
- کاخ اسود (سیاه)
- موزه هنرهای زیبا
- کاخ شمس (موزه هنر و مردم)
- کاخ اشرف (موزه ظروف سلطنتی )
- کاخ غلامرضا ( موزه سلاح های دربار )
- کاخ ملکه مادر (ســــاختمان جمهوری)
- کاخ احمدرضا (در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
- ساختمان عبدالرضا ( در اختیار نهاد ریاست جمهوری )
- کاخ بهمن پهلوی پسر غلامرضا
- کاخ شهرام پسر اشرف (موزه نظامی)
- کاخ فریده دیبا (موزه نگارستان)
- کاخ قدیم ولیعهد رضا پهلوی (موزه استاد بهزاد)
- کاخ جدید ولیعهد رضا پهلوی (موزه دفینه سابق و در اختیار نهاد ریاست جمهوری)
- کاخ فرحناز و علیرضا فرزندان محمدرضا شاه ( موزه میرعماد )
- کاخ لیلا پهلوی (مرکز هدفمندی برنامه ریزی کودکان و نوجوانان)
- محل اسکان رضا شاه به همراه همسر چهارمش ملکه عصمت ( موزه استاد فرشچیان)
- کالسکه خانه و استراحتگاه سورچی ها متعلق به دوره قاجار (موزه برادران امیدوار)
- ساختمان گارد جاویدان ( موزه اسناد و آلبوم های سلطنتی )
- آشپزخانه مخصوص کاخ سفید (موزه آشپزخانه سلطنتی )
- ساختمان تیمسار کسرایی (موزه آب)
درهای ورودی کاخ سعد آباد
- در نظامیه که رضاشاه بیشتر از آن برای ورود به سعدآباد استفاده می‌کرد
- در زعفرانیه
- در خیابان دربند که محمدرضا شاه بیشتر از این در وارد کاخ می‌شد
- در میدان دربند
- دو در جعفرآباد
- در رودخانه
- در کاخ سفید
کاخ احمد شاهی
این کاخ، قدیمی‌ترین کاخ موجود در مجموعه سعد آباد می‌باشد، که در اواخر سلطنت احمد شاه قاجار و از (سال ۱۲۹۷)، ساخت آن آغاز و در هنگام وزارت جنگی رضاخان، ساخت بنای آن به پایان رسید.
پس از انقلاب، از این محل به عنوان پایگاه مرکزی بسیج خواهران استان تهران، استفاده می‌شده است. این کاخ، در حال حاضر غیرقابل بازدید، برای عموم است.
کاخ بهمن(ساختمان بهمن)
این کاخ از بناهای دوران پهلوی دوم، از جمله زیباترین ساختمان‌های مجموعه می‌باشد، که منزل مسکونی بهمن، پسر غلامرضا پهلوی بوده است. این ساختمان، مجاور موزه مردم شناسی و در کنار درب شمالی دربند قرار دارد. این ساختمان، از سال ۱۳۸۲ به بعد، به دفتر یونسکو در ایران اختصاص یافت و دورانی، مرکز آموزشی مجموعه سعد آباد بوده‌است. در حال حاضر این ساختمان به دفتر مدیریت موزه تغییر کاربری داده است.
کاخ اختصاصی
این کاخ، در سمت غرب موزه هنرهای زیبا بوده و در سالهای اولیه بعد از انقلاب ایران، به عنوان موزه تاریخ طبیعی استفاده می‌شد؛ ولی در حال حاضر، در اختیار نهاد ریاست جمهوری ایران بوده، و غیرقابل بازدید، برای عموم است.
ساختمان جمهور (کاخ ملکه مادر)
کاخ ملکه مادر، در دوران پهلوی، محل آخرین سالهای زندگی رضا شاه، قبل از تبعید به جزیره موریس، و محل زندگی مادر شاه (تاج الملوک) تا دوران انقلاب اسلامی ایران، بوده است و درحال حاضر، در اختیار نهاد ریاست جمهوری ایران بوده و به عنوان اقامت مهمانان ویژه دولت ایران به کار می‌رود به همین دلیل به ساختمان جمهور مشهور و در حال حاضر غیرقابل بازدید، برای عموم است.
کاخ سبز (کاخ شهوند، کاخ رضا شاه پهلوی )
کاخ سبز یکی از زیباترین کاخ های ایران بوده و در نقطه‌ای مرتفع، در شمال غربی مجموعه سعدآباد قرار دارد. درب اصلی کاخ، از سمت شمال غربی به سمت رشته کوه‌های مرتفع البرز باز می‌شود. سر در و ستون‌های ورودی کاخ، نیز از جنس سنگ مرمر خراسان، و ترکیب و تلفیقی از نقوش و موتیف‌های هنر ایرانی و اروپایی است.
این کاخ، در ابتدا به صورت ساختمانی نیمه تمام بود که به شخصی به نام علیخان تعلق داشت و تپه‌ای که ساختمان روی آن واقع شده بود، به همین نام معروف بود. رضا شاه، پس از اینکه ساختمان واقع بر این تپه را از علیخان خریداری کرد، کاخ کنونی را بنا نهاد و کار ساخت و تکمیل آن از زمان وزارت جنگی او، تا اوایل سلطنتش (سالهای ۱۳۰۱ تا ۱۳۰۷ خورشیدی) به طول انجامید. سرانجام، این کاخ با تلاش هنرمندان و معماران ایرانی، پس از ۷ سال کار، در دو طبقه (زیر زمین و همکف) بناشد.
رضا شاه از طبقه همکف به عنوان محل زندگی و دفتر کار خود، و از زیر زمین به عنوان انباری استفاده می‌کرد همچنین یک تالار غذا خوری مجلل با میز و صندل‌های منقش و کنده کاری شده و همچنین ظروف نفیس چینی و سرامیک و نقره ایتالیایی مخصوص پذیرایی تشریفاتی میهمانان مورد استفاده قرار می‌گرفت. این کاخ، به دلیل استفاده از سنگ‌های سبز کمیاب معدن خمسه زنجان و سنگ مرمر خراسان، در نمای خارجی آن، به قصر سنگی کاخ مرمر نیز معروف است.
ملات سنگ‌ها، از جنس سرب است و مانع شکستن آنها در اثر انقباض و انبساط می‌شود. با بازسازی و مرمت کاخ، قصر سنگی به کاخ شهوند، معروف شد و پس از انقلاب ایران، به کاخ سبز تغییر نام داد.
کاخ موزه سفید (کاخ ملت، کاخ شاه پهلوی)
کاخ ملت، بزرگترین کاخ موجود در مجموعه کاخ سعدآباد است، که به‌علت رنگ سفید نمای آن، به کاخ سفید شهرت یافته‌است. این بنا، علاوه بر آنکه اختصاص به امور اداری و تشریفاتی دوران پهلوی دارد، اقامتگاه تابستانی شاه و همسرش فرح، به حساب می‌آمد. این کاخ، شامل ۵۴ واحد مختلف، از جمله ۱۰ تالار تشریفاتی می‌باشد که وسیع‌ترین آن، تالار کاخ می‌باشد، که سفره خانه‌ای به مساحت ۲۲۰ متر مربع دارد. بنای کاخ، به دستور رضاشاه، در سال ۱۳۱۰ خورشیدی آغاز شد و در سال ۱۳۱۵ خورشیدی به پایان رسید. نقشه کاخ، اثر مشترک مهندس خرسندی و مهندس بوریس روسی می‌باشد.
در سرسرای طبقه همکف، مجموعه‌ای از سفالینه‌های ایران، از هزاره چهارم پیش از میلاد تا سده هفتم هجری و همچنین کریستال‌هایی از دوره قاجار نگهداری می‌شود. پوشش دیوار تالارها، از پارچه‌های نفیس ابریشم، اطلس و تافته است. لوسترهای ساخت ایتالیا، فرانسه و چک-اسلواکی، روشنایی بخش تالارهای وسیع این کاخ است، که بزرگترین آن، دارای ۱۰۸ شاخه‌است. سه چلچراغی که تالار سفره خانه طبقه اول را روشن می‌کند و همچنین میز تحریر موجود در این سفره‌خانه، متعلق به ماری آنتوانت، ملکه فرانسه‌است. کاخ سفید، در زمینی به مساحت ۲۱۶۴ متر مربع، در دو طبقه، در زیربنایی در حدود ۵۰۰۰ متر مربع، ساخته شده‌است.
نگاره‌ای از تندیس برنزی رضاشاه با چکمه‌های سربازی. این تندیس که در ابتدا تندیسی تمام قد از رضاشاه و در لباس سربازی بود، در جریان انقلاب ۱۳۵۷ ایران در اهواز تخریب و توسط انقلابیون تکه‌تکه شد. از آنجا که این تندیس تنها بازمانده از تمام مجسمه‌های شاهان پهلوی بود، باقی‌مانده‌اش حفظ و به مجموعه کاخ‌موزه سعدآباد منتقل شد.
موزه آب (دفتر رئیس تشریفات کاخ، دفتر مسئول حفاظت ارتش)
این موزه، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، قرار دارد. ساختمان موزه، متعلق با دوران قاجار و پهلوی دوم، و شامل دو بخش اصلی و فرعی است. بخش فرعی این ساختمان، دفتر مخصوص محمدرضا پهلوی بود، که در زمان پهلوی دوم ساخته شد، که برای پذیرایی از مقامات درباری و مراجعین شاه استفاده می‌شد، پس از تخلیه، این دو ساختمان به تیمسار کسرایی (مسئول حفاظت ارتش) واگذار شد.
در این موزه، اسناد و مدارک مربوط به آب (مانند دفترچه میرآب، وقف نامه‌ها)، ابزار و ادوات مربوط به آب (مانند فنجان آبی، ساعت آبی، لوازم حفر چاه و قنات) و تندیس‌های گوناگونی از دانشمندان آب‌شناس و تندیس میرآب نگهداری می‌شوند. اداره موزه آب سعدآباد به گنجینه ملی آب ایران (وابسته به وزارت نیرو) واگذار شده است.
موزه استاد بهزاد (کاخ کرباس، کاخ ولیعهدی)
اتاق استراحت شاه، کاخ سعدآباد
موزه مینیاتور اسناد حسین بهزاد، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد قرار دارد. ساختمان این موزه، متعلق به اواخر دوران قاجار و اوایل دوران پهلوی است. در دوران پهلوی این موزه، به کاخ کرباس معروف بوده که به عنوان استراحتگاه و محل کار رضا شاه استفاده می‌شده، و در دوران شاه، به عنوان کاخ ولیعهدی، مورد استفاده رضا پهلوی، در دوران کودکی و نوجوانی او، بوده‌است.
موزه برادران امیدوار (کالسکه‌خانه قجری)
این موزه، در بخش شمال غربی مجموعه سعد آباد، واقع شده و ساختمان آن، متعلق به دوران قاجار است. این موزه، شامل ۴ اتاق با نمای آجری قرمز رنگ و گچ بری‌های زیبا می‌باشد، که کالسکه خانه و استراحتگاه سورچی‌ها بوده است.
موزه چهره‌های ماندگار (کاخ ملکه توران امیرسلیمانی، همسر رضا شاه پهلوی)
عمارت چهره‌های ماندگار، از جمله بناهای دوره قاجاری در مجموعه سعد آباد است، که رضا شاه بعد از استقرار در تپه علیخان و پس از ساختن کاخ سبز، آن را آراسته به مجموعه سلطنتی نمود. این عمارت و ساختمان جنوبی آن که اکنون موزه استاد فرشچیان را در خود جای داده، مجموعه دو عمارت اندرونی و بیرونی یک باغ بوده‌اند. عمارت بیرونی (موزه استاد فرشچیان) مشتمل بر یک ساختمان ییلاقی است و از سه سو به ایوانهای سر پوشیده منتهی می‌شود و در قسمت جنوبی قرار دارد، و عمارت اندرونی (موزه چهره‌های ماندگار) در قسمت شمالی قرار گرفته و از دو سوی شمال و غرب به ایوانهای ستون دار منتهی می‌گردد. از جهت ظرافت‌های معماری، عمارت بیرونی دارای نفاست بیشتری است و عمارت اندرونی ساده‌تر به نظر می‌آید. این دو عمارت پس از تملک توسط رضا شاه، به عنوان کاخ اختصاصی ملکه توران امیرسلیمانی (همسر سوم رضا شاه و مادر غلامرضا پهلوی) اختصاص یافت. این موزه در اکثر روزهای سال تعطیل می‌باشد.
موزه خط و کتابت میرعماد (کاخ فرحناز و علیرضا)
این موزه، در بخش مرکزی مجموعه سعدآباد، قرار دارد. بنای این موزه، به دلیل شباهت به ساختمان‌های اواخر دوره قاجار و اوایل دوران پهلوی، به معماری دوره انتقال تعلق دارد. ساختمان موزه، دو طبقه دارد، که محل سکونت دو تن از فرزندان شاه (فرحناز و علیرضا) بود.
موزه ظروف سلطنتی (موزه ظروف، کاخ اشرف پهلوی)
موزه ظروف، در شرق مجموعه فرهنگی – تاریخی سعدآباد قرار دارد. این بنا به مساحت ۲۶۰۰ مترمربع به دستور رضاشاه، توسط مهندس فرمانفرمائیان، با زیر بنای ۱۸۰۰ مترمربع طراحی و در دو طبقه بین سالهای ۱۸ – ۱۳۱۵ ساخته شد. نمای خارجی ساختمان از سنگ تیشه‌ای بوده که در سال ۱۳۵۰ به دستور اشرف پهلوی بازسازی و در دو طبقه توسعه یافت و طراحی داخلی آن با حضور طراحان و متخصصان خارجی به سبک فرانسوی طراحی و نمای خارجی آن از سنگ تیشه‌ای به سنگ مرمر سفید تبدیل شد.
این بنا پس از انقلاب اسلامی، در سال ۱۳۷۲ به عنوان موزه ظروف معرفی شد پس از انتقال اشیاء موزه صنایع دستی، در ۳۰ دی ۱۳۸۵ به ساختمان فوق، این محل به موزه صنایع دستی اختصاص یافت.
موزه مردم‌شناسی (کاخ شمس پهلوی)
این موزه، دربرگیرنده مجموعه کاملی است، از سیر فرهنگ و راه و روش زندگی انسان.ساختمان موزه مردم شناسی، کاخ سابق شمس پهلوی بوده، که در ضلع شمال غربی مجموعه سعد آباد واقع گردیده‌است. پایه بنا در سال ۱۳۱۴ خورشیدی نهاده شد و ساخت آن تا سال ۱۳۱۸ خورشیدی به طول انجامید.معماری بنا از سبک معماران اروپایی، به ویژه آلمانی با تزئینات دوران ساسانی الگو برداری شده است.
موزه مینیاتور استاد آبکار (کاخ لیلا پهلوی)
موزه کلارا آبکار، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد، قرار دارد. این ساختمان، اقامتگاه تابستانی لیلا پهلوی، کوچکترین دختر محمدرضا پهلوی بود، که جدیدترین ساختمان مجموعه، نیز به حساب می‌آید.
موزه فرشچیان (کاخ ملکه عصمت دولتشاهی، همسر رضا شاه پهلوی)
این موزه که در بخش مرکزی مجموعه سعدآباد قرار دارد، متعلق به دوره قاجار است. ساختمان موزه در گذشته محل سکونت رضا شاه و همسر چهارمش ملکه عصمت بوده، که در دوران محمدرضا پهلوی، برادر شاه و سپس سرآشپز مخصوص او، در آنجا سکونت داشتند و بعدها نیز، به انبار تبدیل شد. این بنا، پس از بازسازی و مرمت در تاریخ ۲۶ مهر سال ۱۳۸۰ خورشیدی با عنوان موزه مینیاتور استاد فرشچیان، افتتاح گردید. این موزه شامل ۵ سالن، و بیش از ۷۰ اثر از این هنرمند می‌باشد.
موزه نظامی (کاخ شهرام)
این موزه، در بخش مرکزی مجموعه سعد آباد قرار دارد. این ساختمان با زیر بنایی حدود سه هزار متر مربع، در دو طبقه و یک زیر زمین، به دستور رضا شاه، در سال ۱۳۱۴ خورشیدی، برای همسر دومش تاج الملوک ساخته شد. بنای فوق طی سالهای ۱۳۵۱ تا ۱۳۵۲ خورشیدی، توسط واحد مهندسی مجموعه سعد آباد، بازسازی و به شهرام، پسر بزرگ اشرف پهلوی اهدا شد، و به کاخ شهرام معروف گشت.
این موزه دربرگیرنده بیش از ۷۰ قلم اسلحه گرم از نوع شکاری، جنگی، کمری و ملزومات آنها است. تعدادی از سلاح‌های این مجموعه اهدایی شخصیت‌های مهم سیاسی و نظامی دیگر کشورها به محمدرضا پهلوی است.
پس از پیروزی انقلاب ایران، ساختمان مذکور، به موزه نظامی تبدیل شد. مجموعه فوق در سال ۱۳۰۲ خورشیدی، به موزه دانشکده افسری منتقل شده بود
این موزه با هدف آشنایی بازدیدکنندگان با بخشی از اتفاقات و رویدادهای تاریخ معاصر ایران که بیشتر در مجموعه کاخ‌های سعدآباد رخ داده، ایجاد شده است. از جمله این اسناد مکاتبات اداری و نحوه نگارش نامه‌ها، اموال و دارایی‌های خانواده دربار، امور رسیدگی به کاخ‌ها، نمایش انواع مهرها و آلبوم‌ها هستند.
ساختمان این موزه در نزدیکی درب ورودی زعفرانیه و در حد فاصل کاخ وزارت دربار (موزه هنرهای زیبا) و کاخ سفید (موزه ملت) واقع شده است که پیش از این محل استقرار و استفاده گارد جاویدان شاهنشاهی بوده است.
باغ موزه
باغ موزه سعدآباد بیش از ۷۰درصد مجموعه ۱۱۰ هکتاری را به خود اختصاص داده است. این باغ در امتداد رودخانه دربند از شمال به جنوب کشیده شده است و پوشش گیاهی متنوع شامل جنگل‌های طبیعی، گونه‌های متنوع سوزنی‌برگ و پهن‌برگ زینتی دارد. بسیاری از این گونه‌های زینتی، نادر و غیر بومی بوده که در زمان‌های مختلف به ایران وارد و برای تزئین در این محل کاشته شده‌اند و به لحاظ کمیاب بودن، قدمت و زیبایی به‌عنوان یک جاذبه گردشگری طبیعی در کنار بناهای تاریخی محسوب می‌شوند.
موزه آشپزخانه سلطنتی
آشپزخانه مخصوص سعدآباد به مساحت ۸۰۰ مترمربع در قسمت مرکز مجموعه، جنب رودخانه دربند قرار دارد. تاریخ ساخت بنا در زمان پهلوی دوم است. این بنا شامل دو طبقه همکف و زیرزمین است و صرفا آشپزخانه مخصوص کاخ سفید (ملت) بوده است. پس از پیروزی انقلاب اسلامی به مدت طولانی از این مکان به‌عنوان انبار مرکزی سعدآباد استفاده می‌شد. این بنا پس از گذشت ۳۲ سال مجددا احیا و به کاربری گذشته خود، یعنی موزه آشپزخانه سلطنتی تبدیل شد و گشایش یافت. موزه جدید یک سالن اصلی دارد که ۴ اتاق با عنوان‌های اتاق نمایش اسناد مکتوب و تصویری مرتبط با موضوع، اتاق سردخانه، اتاق کارکنان آشپزخانه و اتاق ظروف را در برگرفته است.
موزه اتومبیل‌های سلطنتی
اتومبیل‌های سلطنتی مورد استفاده خاندان پهلوی که پس از فروپاشی رژیم طاغوت تاکنون بلا استفاده بوده و در واقع به دست فراموشی سپرده شده بودند، پس از ۳۱ سال، در تاریخ ۹ دیماه سال۱۳۹۱ با حضور معاون رییس جمهور و ریاست سازمان میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری مورد بهره برداری قرار گرفت. بعد از بازسازی، در قالب اولین موزه اتومبیل‌های سلطنتی در معرض بازدید علاقه‌مندان قرار گرفت اما پس از مدتی به دلیل تعمیرات این موزه نیز تعطیل شده است.
