با طولانی شدن شب های سرد سال و از راه رسیدن فصل زمستان همه به یاد قدیم ها می افتیم به اینکه چقدر شبهای زمستان و دورهمی ها زیاد بود و چقدر خاطره انگیز. حالا زندگی ها شهری شده و دورهمی ها کم، ولی باز هم در میان برخی از روستاییان این دورهمی، شب نشینی و پذیرایی های خاص به قوت خودش باقی است.
به گزارش عصر اترک، قوم ترکمن خراسان شمالی با فرهنگ و آیین های خاصی که دارند در شب ها و روزهای سرد زمستان آیین هایی برای گذراندن اوقات خود دارند.
امروز پای صحبت های مادربزرگ های ترکمن نشستیم تا هم از رسم و آیین شب ها و روزهای سرد سال بگویند و هم از زمان اکنون .
سوزن دوزی لباس های محلی نوعروسان
تاج گل محمدی، زنی ۶۲ ساله از اهالی روستای حصارچه می گوید: در قدیم تمام شب های سرد و طولانی پاییز و زمستان را با رفتن به خانه های همدیگر و شب شینی سپری می کردیم .
تاج گل ادامه می دهد: در شب های طولانی به بافتن قالی می پرداختیم و همچنین در زیر نور ماه دختران و نو عروسان جمع می شدند و با هم به سوزن دوزی بر روی لباس های محلی می پرداختند.
بانو محمدی شنیدن قصه ها و حکایت ها از زبان بزرگترها ، خواندن شعرهای مختومقلی فراغی شاعر بزرگ ترکمن، داستان های کمینه ، زهره و طاهر و شاه صنم و قریب کار هر شب ما بود و مردها نیز بازی های محلی مانند آشیق بازی می کردند.
آجیل های زمستانه ترکمن ها
تاغان بیکه برزین یکی دیگر از مادران ۵۰ ساله جرگلانی می گوید: ما روستایی ها طبق برنامه مشخصی کارها را انجام می دهیم.
برزین ادامه می دهد: در طول فصل سرد و شب های آن علاوه بر شب نشینی ها در روزهای جمعه به تمیز کردن و شکستن لباس ها می پرداختیم، در حال حاضر نیز در برخی روستا زنان و دختران روزهای جعمه کنار رودخانه ها دور هم جمع می شوند، صف بسته و با قراردادن دیگ در اجاق های موقتی کنار رودخانه ها و روشن کردن آتش در زیر آن ها آب گرم فراهم کرده و به شستشوی لباس و فرش می پردازند.
این بانوی ترکمن همچنین به خوراکی هایی که در فصل سرد سال درست می کردند اشاره کرده و می گوید : آجیل ها وشیرینی هاوغذاهای مختلفی از جمله" قورقا" که ازدیرباز به عنوان نوعی آجیل ترکمنی در جرگلان بشمار مي رود در زمستان مورد استفاده قرار می گرفت.
قورقا از گندم و کنجد تشکیل شده و این دو را با هم مخلوط و در دیگ ترکمنی یا همان قازان تف داده و آن را به مصرف می رسانند.
وی ادامه می دهد: برای تهیه قورقا ابتدا گندم و گنجد مورد نیاز به اندازه یک کیلو و یا بیشتر تهیه می شودو بعد از پاک کردن گندم ها، زیر دیگ یا غازان با هیزم روشن می شود و بعد از داغ شدن دیگ مقداری گندم را در دیگ می ریزند و هم میزنند و وقتی که رنگ گندم به رنگ قهوه ای تغییر شکل داد کنجد را به آن اضافه می کنند (دلیل اینکه کنجد دیر اضافه می شود نیز این است که کنجد ریز و پوست نازک است برای همین اگر همزمان با گندم به دیگه داغ ریخته شود می سوزد پس بهتر است کمی دیرتر کنجد اضافه شود ) .
تاغان بیکه اضافه کرد: نوعی شکلات نیز وجود دارد که اسم آن کنجلی کوکه است ، "کنجلی کوکه" به معنای بیسکویت کنجدی و یا شکلات کنجدی است که از کنجد و شکر تهیه می شود و در فصل سرما در جرگلان توسط بانوان تهیه شده و در دورهمی های شبانه همراه با چای میل می شود.
وی می گوید: برای تهیه این خوراکی زمستانی ابتدا آب را در قابله و یا ماهی تابه ریخته وبعد از جوشیدن شکر را به آن اضافه کرده و بعد کمی که آب و شکر غلیظ شد کنجد را نیز به آن اضافه می کنند .
سپس دور کنجلی کوکه روغن اضافه می شود تا به ته قابله و یا ماهی تابه نچسبد بعد که غلیظ تر شد از روی اجاق برداشته و در ظرف های پهن تر می ریزند و بعد از سرد شدن در قطعات دلخواه برش می دهند.
این مادر ترکمن همچنین به دیگرخوراکی های که برای چله زمستان در بین ترکمن ها وجود دارد اشاره می کند و می گوید: ماست چکیده(سوزمه دری) و روغن زرد که در تابستان از شیر گوسفند و گاو در چارواها تهیه و آماده شده و در پوست گوسفندهای ذبح شده ریخته می شود نیز در شب های چله استفاده می شود.
تاغان بیکه از ذبح دام در فصل سرد و درست کردن قورمه نیز از دیگر آیین های ترکمن ها برای چله های سرد سال نام می برد و ادامه می دهد: تهیه خشکبار در فصل تابستان نیز جزو برنامه های ترکمن ها برای رفتن به یک فصل سرد و برفی است .
شب های چله زمستان
ناصر رهنما پژوهشگر فرهنگ وادب ترکمن خراسان شمالی می گوید: اگر چه امروزه آیین ها در گذر زمان دستخوش تغییراتی شده است، اما هم چنان شبهای چله با گردهم آمدن و شب نشینی اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر سپری می شود.
وی ادامه می دهد :خراسان شمالی از جمله مناطقی است که ترکمنها آیین شب های چله را با وجود تنوع و تکثر طایفه ها در طول سال ها به شکل ویژه گرامی می دارند.
رهنما بیان می کند: طایفه های مختلف از جمله تکه نخورلی و گوگلن در شب های چله از آداب و رسوم گذشته خود صحبت و با حضور در میان بزرگان به نوعی تجدید دیدار می کنند.
وی اظهار می دارد: در گذشته مردم سعی می کردند آن چه را از زمین خود برداشت می کردند در این شب استفاده کنند و تمام طول پاییز برای جمع آوری تنقلات و خوراکی های ویژه این شب و پخت شیرینی و نان های خانگی اقدام و هم چنین چند روز مانده به شب های سرد سال آن ها را نمک و یا در روغن تفت می دادند.
رهنما اضافه می کند: در این میان ترکمن ها انواع و اقسام خربزه و دانه آن را برای این شب ها تهیه می کردند که یکی از آن ها «واخ آرمان» نام دارد و در کنار آن از کدوی «تکل قوز» که در دورترین روستای استان در بخش غلامان شهرستان رازوجرگلان و به همین نام استف تهیه می کنند.
این پژوهشگر فرهنگ و ادب ترکمن ادامه می دهد: این کدو نزد ترکمنان معروف ترین نوع کدو در استان های خراسان شمالی و گلستان است.
چلگی عروس ها
وی به رسم چلگی بردن برای تازه عروس ها که همانند دیگر قومیت های استان بین ترکمن ها نیز مرسوم است، اشاره می کند .
گفتنی است، استان خراسان شمالی در حدود ۲۰۰ هزار نفر ترکمن دارد که در شهرستانهای بجنورد، مانه و سملقان و رازوجرگلان ساکن هستند که بیشترین آنها در رازوجرگلان بوده که ۷۰ درصد جمعیت ان شهرستان را ترکمن ها تشکیل می دهند .
خبرنگار: صاحب جمال رحیمی
انتهای پیام/