«عادل الجبیر» وزیر خارجه عربستان سعودی اخیرا در اظهارنظری از تمایل کشورش برای اعزام نیروهای نظامی به خاک سوریه خبر داده است. وی در این خصوص تأکید کرده است: «عربستان آماده است تا در صورت دریافت پیشنهاد مناسبی، نیروهای خود را به سوریه اعزام کند». این در حالی است که به نظر می رسد متولی اصلی این طرح، یعنی طرح اعزام نیروهای عربی به سوریه، دولتمردان ایالات متحده آمریکا هستند. به عنوان مثال گفته شده است که «جان بولتون» مشاور امنیت ملی جدید ایالات متحده آمریکا که سیاستمدار جنگ طلبی نیز تلقی می شود، اخیرا دیدار محرمانه ای را با رئیس سازمان اطلاعات مصر در خصوص تشکیل ائتلاف عربی، انجام داده است. این رایزنی ها با شماری از دیگر سران کشورهای عربی نیز انجام شده است.

در همین حال واشنگتن رایزنی های بسیار فشرده ای را نیز با سران سه کشور که آنها را ستون ائتلاف احتمالی آینده می پندارد، انجام داده است. از کشورهای عربستان، امارات و قطر به عنوان سه کشوری یاد می شود که دولتمردان ایالات متحده آمریکا رایزنی های گسترده ای را با آنها جهت مشارکت در ائتلاف عربی علیه سوریه انجام داده اند. البته همزمان شدن اظهارات اخیر «عادل الجبیر» وزیر خارجه عربستان سعودی مبنی بر آمادگی ریاض برای اعزام نیروهای نظامی به سوریه با انتشار مطالب رسانه های آمریکایی نشان از آن دارد که تشکیل ائتلاف عربی ادعایی رنگ و بوی جدی به خود گرفته و فراتر از یک طرح پیشنهادی است. در این میان، نمایندگان پارلمان اردن هم از دولت این کشور خواسته اند تا در اعزام ارتش به خاک سوریه خودداری کند و زیر بار مشارکت در ائتلاف عربی نرود.

بهره کشی ترامپ از حکّام مرتجع عرب

پر واضح است که دولتمردان آمریکایی و در رأس آنها «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری ایالات متحده در ورای مطرح کردن طرح تشکیل «ائتلاف عربی ضد سوریه» به دنبال بهره کشی از حکّام مرتجع عرب و سرسپردگان خود هستند تا بدین ترتیب از هزینه های هنگفت خود در سوریه کاسته باشند. دونالد ترامپ، رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا بارها و در مناسبت های مختلف تأکید کرده است که 7 تریلیون دلار هزینه های آمریکا در منطقه طی سالیان متمادی اخیر بوده و این هزینه هیچ رهاوردی برای واشنگتن نداشته است و اکنون باید فکری به حال زنده کردن این پول از دست رفته کرد. ترامپ پیروِ همین اظهاراتش بارها چه در هنگام تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری و چه پس از تکیه زدن بر اریکه قدرت در آمریکا، تأکید کرده است که عربستان در صدر لیست کشورهایی قرار دارد که باید هزینه‌های حمایت واشنگتن از ریاض را به صورت نقدی بپردازد.

حتی در همین دیدار اخیر که میان ترامپ و «محمد بن سلمان» ولیعهد سعودی در واشنگتن برگزار شد، ترامپ باز هم بر موضع سابق خود که از ابتدا در قبال سعودیها اتخاذ کرده بود، پافشاری کرد. وی لیست خریدهای تسلیحاتی و توافقنامه های امضاء شده میان ریاض و واشنگتن را به صورتی تحقیرآمیز در جلوی دوربین ها قرار دارد و گفت که این مبالغ و هزینه ها برای عربستان چیزی به حساب نمی آید و آنها باید بیش از اینها را بپردازند. طبیعی است با توجه به چنین رویکرد تاجرمسلکانه‌ای، دونالد ترامپ با مطرح کردن ایده تشکیل «ائتلاف عربی» و اعزام نیروهای آن به سوریه به جای نیروهای آمریکایی، اکنون به فکر بهره کشی نه تنها از عربستان سعودی که از مجموع حکّام مرتجع عرب مبادرت ورزد. اینگونه استنباط می شود که ترامپ درحال حاضر به این نتیجه رسیده است که دوشیدن شیر دیگر کشورهای عربی نیز همچون عربستان سعودی آسان خواهد بود و اکنون که حکام عرب عمدتا به دمشق به چشم دشمن می نگرند، فرصت خوبی است تا از این وجه اشتراک آنها در منافعشان در سوریه نهایت بهره برداری را انجام داد.

آمریکا از سوریه خارج نمی شود

آنچه که از تشکیل ائتلاف عربی در سوریه و جایگزینی نیروهای آن به جای نیروهای آمریکایی گفته می شود به معنای خروج کامل نیروهای نظامی ایالات متحده از خاک سوریه نیست. اساسا تشکیل ائتلافی متشکل از ارتش های عربی علیه سوریه منافاتی با بقای نیروهای آمریکا در این کشور ندارد. آمریکایی ها با مطرح ساختن طرح تشکیل چنین ائتلافی در واقع به دنبال آن هستند تا از این رهگذر بخش زیادی از منابع مالی و نیروی انسانی مورد نیاز خود در سوریه از طریق کشورهای عربی تأمین کنند و نه اینکه به حضور خود در این کشور به طور کامل خاتمه دهند. وجود 14 پایگاه نظامی ایالات متحده آمریکا در خاک سوریه و مرزهای این کشور خود گواه بر این مدعاست. پایگاه «عین عیسی» در مرز ترکیه و شهر الرقه، پایگاه «الطبقه» در جنوب شهر الرقه، پایگاه «حرب عشق» در مرزهای شمالی سوریه، پایگاه «جبل مشتنور» در شمال سوریه و پایگاه «سیرین» در شهر منبج از جمله مهمترین پایگاه های نظامی ایالات متحده آمریکا در سوریه و مرزهای آن به شمار می روند.

این در حالی است که گفته می شود که آمریکایی ها همچنان نیز برای تثبیت حضور دائمی شان در سوریه در تدارک تأسیس پایگاه های جدید نیز هستند.  بنابراین، وجود 14 پایگاه آمریکایی در خاک سوریه و مرزهای این کشور و همچنین عزم واشنگتن برای تأسیس پایگاه های بیشتر به معنای آن است که آمریکایی ها قصد خروج از سوریه را نداشته و تشکیل ائتلاف عربی نیز چنین مسأله را به دنبال نخواهد داشت. حتی در دی ماه سال گذشته یعنی حدود چهار ماه پیش نیز «جیمز ماتیس» وزیر دفاع ایالات متحده آمریکا صراحتا تهدید کرده بود که هر نیروی بیگانه که به پایگاه های آمریکا در سوریه نزدیک شود بی درنگ مورد هدف نیروهای نظامی قرار خواهد گرفت.

ائتلاف عربی یا عربی ـ غربی؟

این تصور که آمریکایی ها و سعودیها تنها به تشکیل ائتلاف عربی در سوریه می اندیشند، کاملا نادرست است. واقعیت این است که واشنگتن و ریاض به دنبال ایجاد یک اجماع جهانی علیه دمشق هستند که تشکیل ائتلاف عربی مقدمه ای برای جامه عمل پوشاندن به این هدف تلقی می شود و اینگونه نیست که تمام تلاش آمریکایی ها و سعودیها صِرفا متمرکز بر تشکیل یک ائتلاف عربی باشد. هدف اصلی و اساسی آمریکا و متحدش یعنی عربستان سعودی تشکیل ائتلاف «عربی ـ غربی» علیه سوریه است. رایزنی های عربستان سعودی با مقامات پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) خود به تنهایی مؤید این مسأله است. «سلمان بن عبدالعزیز» پادشاه عربستان سعودی دو روز پس از اعلام آمادگی الجبیر برای اعزام نیروهای نظامی به سوریه با نمایندگان ناتو در ریاض دیدار و گفتگو کرده است. در این دیدار که در کاخ پادشاهی «الیمامه» انجام شده است، تعدادی از رؤسای مجمع پارلمانی اعضاء سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) حضور داشته اند. حتی «عادل الجبیر» وزیر خارجه سعودی نیز در این دیدار حضور داشته است. برهمین اساس، ائتلاف عربی تنها مقدمه ای برای تشکیل یک ائتلاف گسترده تر در عرصه بین الملل علیه سوریه محسوب می شود. تلاش برای تشکیل این ائتلاف فراگیر و گسترده با استراتژی دونالد ترامپ و آمریکا نیز کاملا تطابق و همخوانی دارد؛ استراتژی که می گوید: «اگر قرار است حمله به سوریه تبعاتی داشته باشد تمامی کسانی که خواهان تحقق این حمله هستند باید ضمن مشارکت در حمله به طور مساوی تبعات حاصل از آن را متحمل شوند نه فقط ایالات متحده».

از ائتلاف اسلامی ـ نظامی چه خبر؟

اکنون که سخن از تشکیل یک ائتلاف جدید عربی، بخوانید غربی ـ عربی، به میان آمده است جای طرح این سؤال از مقامات ریاض وجود دارد که از ائتلاف اسلامی ـ نظامی علیه تروریسم چه خبر؟ عربستان سعودی در سال 2015 ائتلافی را متشکل از کشورهای عربی ـ آفریقایی به بهانه مبارزه با تروریسم و با هدف مقابله با ایران و محور مقاومت در منطقه تشیکل داد؛ ائتلافی که چندی پیش «راحیل شریف» پاکستانی به عنوان فرمانده آن برگزیده شد. درحال حاضر حدود سه سال از تشکیل این ائتلاف که سعودیها مدعی عضویت 40 کشور در آن هستند، سپری می شود اما شاهد آن هستیم که کوچکترین تحرکی از سوی آن صورت نگرفته است به گونه ای که می توان اینگونه ادعا کرد که اساسا ائتلافی تحت چنین عنوانی وجود خارجی ندارد! اکنون نیز اینگونه به نظر می رسد که ائتلاف عربی که ریاض تمام تلاش خود را برای تشکیل آن به کار بسته به سرنوشت ائتلاف ازپیش شکست خورده «اسلامی ـ نظامی» دچار شود؛ به ویژه اینکه برخلاف مسأله تشکیل ائتلاف اسلامی ـ نظامی، در این مورد خاص، متحدان دمشق یعنی مسکو و تهران دست‌بسته منتظر ورود نیروهای متجاوز عربی به خاک سوریه نخواهند نشست.

انتهای متن/