اولنگ يا اولنگ زار واژه ای محلي در شمال خراسان است كه به چمنزارها ، مرغزارها و علوفه زارهای طبيعي و یا مصنوعی اطلاق مي شود.
به گزارش عصر اترک، درحواشی رودخانه ها وکف دره ها و یا در مناطق كوهستاني و تپه ماهوری و درحد فاصل ارتفاعات و نواحي نسبتاً مسطح ميان كوهي كه نسبت به اراضي مجاور خود اندكي گودتر می باشند و با وجود بارندگي مناسب ، چنانچه ضخامت خاك در حد كافي باشد و نیز لايه هاي نفوذ ناپذير مانند مارن و رس در بخش هاي زيرين وجود داشته باشند ، زهكشي آبهاي سطحی و زيرزمینی به سمت اين مناطق خواهد بود و لذا ضمن ظهورچشمه ها ی فصلی و یا دائمی و تجمع آب ها ، انبوهي ازگل وگياهان خودرو و مخصوصاً خانواده گندميان، چمن ها و گياهان با نياز آبي بالا كه با اين شرايط سازگارتر بوده اند، در اين اراضي رشد و نمو نموده و در نهايت اولنگ زار ها و يا همان چمنزار هاي طبيعي تشكيل شده اند.
اما اولنگ زارهای مصنوعی در اثر آبیاری مداوم زمین های مسطح و اندکی گودتر از اراضی مجاور و دارای خاکهای ریز دانه با نفوذ پذیری کم و در نتیجه با رشد و نمو گیاهان چمنی و خانواده گندمیان به صورت فشرده و متراکم شکل می گیرند و کشاورزان و دامداران با جمع آوری علوفه موجود در این اولنگ زارها و یا چرای مستقیم دام از آنها بهره برداری می کنند.
در دهه های گذشته اولنگ زارهاي زيادي در استان خراسان شمالی وجود داشته اند كه به عنوان نمونه مي توان به اولنگ هاي واقع درمنطقه حلوا چشمه وينگي قلعه دربخش قوشخانه شيروان، اولنگ تبريان درجنوب شهرستان فاروج ، اولنگ زارهاي واقع دردامنه ارتفاعات شاه جهان ، اولنگ سراني (گول سرانی) و اولنگ زار های واقع در بخش میانی کوهستان گلیل در منطقه مرزی شمال شیروان ، اولنگ زارهای واقع در حاشیه رود اترک در منطقه رضا آباد تا سیساب و قوچ قلعه و قاضی بجنورد، اولنگ زارهای سالوک و آلاداغ و اولنگ زارهای موجود دردشت های بجنورد وسملقان اشاره نمود.
تا چند دهه گذشته درمناطق متعددي از استان اولنگ زارها به عنوان منبع تأمين بخش قابل توجهي از علوفه مورد نياز دامداران محسوب می شدند و ضمن چراي مستقيم دام در این عرصه ها ، علوفه اين اولنگ ها را جمع آوري وجهت تعليف دام درفصل زمستان، خشك وانبار مي کردند. در گذشته نه چندان دور اين پهنه هاي سرسبز به عنوان چراگاه گله های گاو وگوسفند و جولانگاه مادیان ها واسب های عشايركرمانج بوده و مناظر دل انگيزي را خلق مي كردند.
ازآن مهم تراين عوارض زيباي طبيعي ضمن تولید اکسیژن و نقش آنها در پاکیزگی هوا و تعادل اقلیمی ، به عنوان زیستگاه حيات وحش و انواع پرندگان داراي اهميت زيادي هستند و نقش مهمی در توازن و تعادل اکولوژیک مناطق به عهده دارند. همچنین این عرصه های سرسبز مكانهاي خوبي جهت طبيعت گردان وعلاقمندان به طبيعت می باشند و درصورت توجه و با برنامه ریزی مناسب می توانند چشم اندازهای زیبا و محيط هاي طبيعي ارزشمندي ازنظرتفرجگاهي وجذب گردشگر و توسعه صنعت بوم گردی( اكوتوريسم) باشند.
و اما در دهه های اخیر عواملی چون تغییرات اقلیمی و افزایش دما در مقیاس جهانی ناشی از افزایش دی اکسید کربن جو در اثر مصرف بی رویه سوخت های فسیلی و کاهش سطح جنگل ها و مراتع و تشدید پدیده گلخانه ای و نیزبهرداری بی رویه از منابع آب زیر زمینی و افت سطح آبخوانها و در نتیجه کاهش آبدهی ویا خشک شدن چشمه سارها ، در نابودی تعداد زیادی از اولنگ زارهای استان نقش اساسی داشته اند .
بعلاوه در نابودی برخی از اولنگ زارهای استان عواملی چون بهره برداري غيراصولي از اين چمنزارها مانند چراي بي رويه وتراكم بيش از حد دام در اين مناطق ، انجام عمليات زهكشي وخشك نمودن آب موجود در اولنگ زارها و تغییر کاربری و تبديل آنها به اراضي زراعي ، تخريب مراتع و جنگل ها وكاهش پوشش گياهي در حوزه آبخیز بالادست و در نتيجه ورود بيش ازحد رسوب به داخل اولنگ ها و مدفون شدن این پوشش های گیاهی موثر بوده اند و در دهه های اخیر عوامل موصوف و بطوركلي كم توجهي وعدم برنامه ريزي مناسب در حفظ وحراست وبهره برداري اصولي و علمي از اين نعمات ارزشمند خدادادي موجب تخريب تدریجی ونابودي بخش اعظم اين اولنگ ها در سطح استان شده است .
متأسفانه در حال حاضر بخش عمده اولنگ زارهای استان به طورکامل از بین رفته اند و فقط بخش های کمی مانند اولنگ زارهای ینگی قلعه و حلواچشمه در بخش قوشخانه شیروان، اولنگ گبری در تخت گلیل ، قطعاتی از چمنزارهای طبیعی در کوهستان های آلاداغ و شاه جهان و قطعات پراکنده ای در بعضی مناطق دیگر استان کماکان به حیات خود ادامه می دهند و بدیهی است در صورت عدم برنامه ریزی و حفاظت مناسب ، اندک اولنگ زارهای موجود نیز از بین خواهند رفت و آنگاه نسل های آینده برای همیشه نعمت مشاهده و بهره برداری از این چشم اندازهای جذاب طبیعی را از دست خواهند داد و امیدواریم قبل از نابودی کامل اولنگ زارهای باقیمانده درسطح استان و هنوز اندک فرصتی باقی می باشد، با مطالعه و بررسي همه جانبه و برنامه ریزی مناسب و با همکاری کلیه ادارات ذیصلاح و مرتبط و به ویژه با یک بسیج همگانی و مشارکت آحاد مردم و عشایر و روستانشینان و شهروندان عزیز خراسان شمالی، شاهد حفاظت مناسب از این پدیده های ارزشمند خدادادی و احیاء و توسعه این چمنزارهای ارزشمند در مناطق مستعد استان باشیم .
مهندس بهمن هوشمند ( عضو کمیته مشورتی گردشگری خراسان شمالی – کارشناس رسمی دادگستری در رشته مهندسی آب )
انتهای پیام/